Адыгеим инароднэ сурэтышIэу, ювелирэу Еутых Асе улэпэ ритоныр икIэрыкIэу ышIыгъ. Ащ гупшысэу хилъхьагъэм, пкъыгъор ышIыным къызэрэфэкIуагъэм тащигъэгъозагъ.

Ритоныр дышъэм ыкIи тыжьыным ахэшIыкIыгъ. ЗытыришIыкIыгъэм елъытыгъэмэ, сурэтышI цIэрыIом ыIапэ къычIэкIыгъэм изэу шъон ибгъэхъуагъэми, ушъорэкIырэп, пытэу щыт.

— Апэрэу улэпэ ритоныр зысэлъэгъум Краснодар ап­шъэ­рэ еджапIэм сыщеджэ­щтыгъ. Краснодар дэт художественнэ музееу Ф.А. Коваленкэм ыцIэкIэ щытым сыблэкIызэ ритоныр къагъотыжьыгъэу, апэрэ къэгъэлъэгъонэу щыслъэгъугъ, — къытфеIуатэ Еутых Асе.

Ритоным псэушъхьэ е нэмыкIхэр хэшIыхьагъэхэ фэдэу, зыбгъэуцукIэ пытэу щытын фае. Лъакъохэр чIэуплъэнкIагъэхэу е нэмыкI шIыкIэкIэ гъэпсыгъэми, ар укIорэирэп. Къыхэгъэщы­гъэн фае ритоным псы е нэмыкI шъон пытэ арагъэхъуагъэми зэрэмыушъорэкIырэр.

— Улэпэ ритоныр шъон игъэхъуагъэу амыгъэфедэщтыгъэу, ар дэхэфэшIэу ашIы­гъагъэу бэрэ зэхэсхыщтыгъэ, — пкъыгъор ышIынэу зэрэхъугъэм Еутых Асе тыщегъэгъуазэ. — Ащ ишIын къин палъэ­гъуагъэу, нэужым ар агъэфедэным фытемыгъэ­псыхьагъэу зэрэ­хъурэр сыгу къе­уагъ. Сэр-сэрэу сшIынэу, сыуп­лъэкIунэу ис­хъухьагъ.

Еутых Асе ритоным еплъызэ тыришIыкIыгъ. Пстэури зэрилъэ­гъурэм фэдэу ышIыгъэу псыр зырегъахъом, пкъыгъор ушIо­рэкIыгъэ. Сыда аущтэу зыкIэ­хъурэр? Улэпэ ритоным фэдэу шIыгъэ пкъыгъо зэрэдунаеу тетэп. Ащ лъэкъо цIыкIу иIэр нахь, пстэуми афэдэу пытэу уцурэп. ТигущыIэгъу ышIыгъэ ритоным изэу шъон рагъэхъоным фытегъэпсыхьэгъэным охътабэ текIодагъ. Мыщ екIо­лIакIэу щагъэфедагъэр макIэп. Зэрэщытын фаер, пкъыгъор зыхэшIыкIыгъэм иIужъуагъэ, пстэуми мэхьанэшхо яIагъ.

— Улэпэ ритоныр сэ сшIыгъэм нахь ин. Ар килограммитIум ехъу, сэ сипкъыгъо килограмм зэрэхъурэр, — икъэIотэн лъегъэкIуатэ тигущыIэгъу. — Мыщ ишIын, игъэ­дэхэн къин къыныгъэп. Шым ышъхьэ, ынэхэр, тет сурэтхэр псынкIэу сшIыгъэх. ИщытыкIэ бэрэ тыпылъыгъ. Ар зэрифэшъуашэу зытэшIым, шхор зэрэгъэпсыгъэщтыр къин къысщыхъугъ. ЫпэкIэ сшIыгъэ ритонхэм ажэхэр зэфэшIы­гъэх. Улэпэ ритоныр сэшIыфэ шым ыбзэгу зыфэдэри зэзгъэшIэн, ыцэхэри къэслъытэнхэ фаеу хъугъэ. Iушхор жэм тэрэзэу дэлъыным, шъхьадж шапхъэм тетэу чIыпIэ гъэнэфагъэу иIэм щылъыным сыпылъыгъ.

Улэпэ ритоныр тарихъым къыхэ­нэныр, лъэпкъым икIэн лъапIэу къы­фэнэныр ары Еутых Асе гуп­шы­сэ шъхьаIэу зыдиIы­гъыгъэр. Фае­хэм зэкIэми ар зэрагъэгъотын амал яIэщт, ау пстэуми анахь шъхьаIэр адыгэ лъэп­къым ихъи­шъэ зыпхырыщыгъэ пкъыгъоу тиIэ­хэм джыри зы къа­зэрахэхъуагъэр ары.

Гъонэжьыкъо Сэтэнай. Сурэтхэр Артур Лаутеншлегер тырихыгъэх.