ШIэныгъэлэжьэу, кIэлэегъаджэу, общественнэ IофышIэшхоу Блэгъожъ Зулкъаринэ мэфэ 40-кIэ узэкIэIэбэжьмэ идунай ыхъожьыгъ. Зы цIыф дэгъукIэ, цIыф IушкIэ, цIыф зафэкIэ дунаир нахь тхьамыкIэ хъугъэ. Ыныбжь 87-м итэу дунаим ехыжьыгъ. ИщыIэныгъэ гъэшIэгъонэу, къызэрыкIоу щымытыгъэр ыухыгъ.

Зулкъаринэ зэлъашIэрэ цIыфыгъ, ыцIэ закъокIи ар къашIэу щытыгъ. Ары семыхъырэхъышэу, зыцIэр къызэрашIэщтым сицыхьэ телъэу ситхыгъэ «Зулкъа­рин» шъхьэу зыкIыфэсшIыгъэр. ЦIэр бэмэ афаусыгъэу зэрэщымытыр, ныбжьыкIабэ ригъэджагъэу, бэмэ янэIуасэу, шIэныгъэ­лэжьхэм ядунай пытэу зэрэхэтыгъэр, «Зулкъарин» пIомэ, «Хэта сэIо ащ зыфиIорэр?» зыIон ежь илэгъухэми, ахэм ауж къикIыгъэ лIэужхэми къа­хэмыкIынэу къызэрэсшIошIырэри лъапсэ ащ фэхъугъ.

Зулкъаринэ иныбжьыкIэгъум къыщегъэжьагъэу илэгъухэм къахэщэу чаныгъэ, Iушыгъэ, щыIэныгъэр дэгъоу ышIэщтыгъ. Шъхьэщытхъужьэу щытыгъэп, цIыфхэм шъхьэкIафэ афишIыщтыгъ, ежь емыпэсыгъэхэми уасэ афишIэу адэгущыIэн ылъэ­кIыщтыгъ. Шъыпкъэр икIасэу, цIыфым тефэрэр риIошъунэу лIыгъэ хэлъыгъ, ау амал иIэу уигъэцIыкIущтгъагъэп. Зытемы­фэу агъэцIыкIурэм къоуцощт­гъагъэ, къыгъэгъунэщтгъагъэ, щынэ иIагъэп, IэнэтIэшхо зиIэхэми, ахэм ягуадзэхэми ишIошI шъхьэихыгъэу ариIон ылъэкIыщтыгъ.

Сыдигъуи цIыфхэр ыгъэдэIонхэ, зылъищэнхэ ащ ылъэкIыщтыгъ, ренэу «лидерыгъ», узе­зы­щэшъущт цIыфыгъ. Еджэ зэхъуми, ригъаджэхэ зэхъуми ренэу зещэкIуагъ, апэ итыгъ.

ЦIыфым зэчый хэлъэу, еджэнми, IофшIэнми лъэшэу афаблэ зыхъукIэ, къыдэхъущтыр бэ. Ау ахэм етIани Тхьэм къы­ритыгъэ амалыр къызахэхъо­жьыкIэ, ышIэн ылъэкIыщтыр бэдэд. Зулкъаринэ ащ фэдагъ: Тхьэм къыхилъхьэгъэ амалхэм IофшIэкIошхоу зэрэщытыр къа­хэхъуагъ. Блэгъожъ унагъор дэгъоу зышIэхэрэм зэралъы­тэрэмкIэ, ар янэ-ятэхэу Уцужьыкъорэ ФатIимэтрэ, лIакъоу къыз­хэкIыгъэм яшIушIагъэу ары.

БзэшIэныгъэм имызакъоу, лъэныкъуабэхэм ащ хэшIыкI афыриIагъ, ахэм апылъыгъ, ренэу зыгорэ зэригъэшIэныр икIэсагъ. Зулкъаринэ Адыгэ кIэлэегъэджэ институтыр къызеухым, кIэлэегъаджэу иIофшIэн Пэнэжьыкъое гурыт еджапIэм щыригъэжьагъ. Зы илъэс нахьыбэ ащ Iоф щимышIагъэу ежь икъуаджэу Нэшъукъуае агъакIо. А лъэхъаным ащ заочнэу Краснодар дэт кIэлэегъэджэ институтыр къеухы. Илъэс заулэ тешIагъэу Гъобэкъое гурыт еджапIэм завучэу макIо. 1956-рэ илъэсым Аскъэлэе гурыт еджапIэм пащэ фашIы. Тыдрэ къуаджи Блэгъожъым Iоф зыщешIи, «сэ сыдиректорышъ» ыIоу цIыфмэ затыриIэтыкIыгъэп, еджапIэм имызакъоу, къуаджэр зыгъэгумэкIырэри ышIагъ, ригъаджэхэрэр къызэрыкIыгъэ унагъохэми ащыгъозагъ. Ащ фэдэу Iоф зыщишIэгъэ Аскъэлае дэсхэр дэгъоу ышIэщтыгъэх, ренэу къакIэупчIэщтыгъ. Ежь къоджэдэсхэри къызэрэфэразэхэм ишыхьат «Аскъэлае ицIыф гъэшIуагъ» зыфиIорэ щытхъуцIэр къызэрэфагъэшъошагъэр.

Аскъэлае илъэс заулэ нахь Iоф щимышIагъэу хэку ОНО-м инспекторэу ащэжьы. Ау ащи бэрэ щымылэжьагъэу къалэу Горькэм дэт университетым иаспирантурэ щеджэнэу макIо. Ащ шIэныгъэлэжьышхоу нэIуасэ зыщыфэхъугъэхэу Алексей Миртовыр, Борис Головин ыкIи нэмыкIхэм яшIуагъэ къэкIуагъ Зулкъаринэ шIэныгъэм игъогу пытэу теуцонымкIэ. А лъэхъаным урысыбзэмкIэ специалистхэр апшъэрэ еджапIэм пае щыIагъэхэп. Арышъ, Зулкъаринэ мыщкIэ апэрагъ. Адыгэ кIалэм Урысыем иеджэпIэ анахьыжъхэм ащыщым урысыбзэмкIэ щыригъэджагъэх, диссертациери ытхыгъ, къыгъэшъыпкъэжьыгъ. Ау къызеухым Адыгэ кIэлэ­егъэджэ институтым урысыбзэмкIэ специалист имыщыкIагъэу къычIэкIыгъ. Урысхэм «Где родился там не пригодился» зыфаIорэм фэд. Партием ихэку комитет ишIэ хэлъэу еджакIо кIуагъэми, къызеухым чIыпIэ ыгъотыгъэп. Ащ тетэу Горькэм Iоф щишIэнэу къэнэ. «Ащ фэдэхэри щыIэныгъэм хэхъу­хьэх» ыIуи еуцолIагъэу Iоф ышIэзэ, «Учительскэ гъэзетым» Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым джыри урысыбзэмкIэ кIэлэегъаджэ ищыкIагъэу зэнэкъокъу зэрэзэхищэрэр зыре­лъагъом, ащ хэлэжьагъ, къыщыхахыгъ. УрысыбзэмкIэ кафедрэм икIэлэегъэджэ шъхьаIэу, етIанэ доцентэу Iоф ышIэу еублэ.

А лъэхъаным шIэныгъэлэжьым кIэлэегъа­джэхэм ящыкIэгъэ дэдэу щыт тхылъэу «Типы ошибок в русской речи учащихся-адыгейцев и их источники» зыфиIорэр етхы. Егъэджэн Iофэу ышIагъэм ыкIи ушэтын IофшIэнэу зэшIуихыгъэ­хэм ар къакIэкIуагъ. ШIэныгъэлэжьхэми кIэлэегъаджэхэми IофшIагъэм осэшхо къыфа­шIыгъ. Ащ ишыхьат тхылъыр ятIонэрэу къызэрэхаутыжьы­гъэр. А IофшIагъэм къыкIэлъыкIуагъэх бзитIу­шIэныгъэм фэ­гъэхьыгъэ IофшIэгъэ гъэшIэ­гъонхэр. Ахэм ащыщ «Адыгейско-русское двуязычие» зыфиIорэр. Ары лъапсэ фэхъугъэр шIэныгъэлэжьым идокторскэ IофшIагъэ. Диссертациер Киев дэт къэралыгъо университетым къыщегъэшъыпкъэжьы.

1980-рэ илъэсым факультетыкIэу пэублэ классхэм ащезыгъэджэщтхэр къэзыгъэхьазырыщтхэм игъэпсын Блэгъожъыр фагъазэ, ипшъэрылъи, зэрихабзэу, чанэу егъэцакIэ. Сэнэхьатыр еджакIохэм ящыкIагъэу къычIэкIыгъ, ащ апэрэ илъэсхэм нэбгырэ мин фэдиз щеджэ­щтыгъ. Факультетым икъутамэхэр Шытхьалэ, Ейскэ, Кощхьаблэ, Апшеронскэм къащызэ­Iуахы­гъэх.

БзитIушIэныгъэм и Гупчэ илъэсыбэхэм Зулкъаринэ Iофышхо щишIагъ. IэнатIэу ыгъэ­цакIэрэм охътабэ Iихыщтыгъэми, наукэм ыкIи методикэм афэгъэ­хьыгъэу IофшIэгъэ 260-рэ фэдиз къыхиутыгъ.

ЫпшъэкIэ къызэрэщытIуагъэу, Зулкъаринэ наукэм ыкIи щыIэныгъэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэм хэшIыкI афыриIэу, афэщагъэу щытыгъ, сыдрэ Iоф зегъэцакIи апэ итыгъ. Ар зэрэкIэ­лэегъаджэм, зэрэшIэныгъэлэжьым, зэрэшIэныгъэзе­хьэм, журналистикэм фэщагъэу зэрэщытыгъэм, общественнэ IофшIэнэу ыгъэцэкIагъэм (илъэс пчъагъэхэм къакIоцI ар КIэлэцIыкIу фондым ипэщагъ), иунагъо зэрэфыщытыгъэм, зэрэныбджэгъу дэгъугъэм афэгъэ­хьыгъэу тхыгъэ пчъагъэ пшIын плъэкIыщт.

Профессорэу Блэгъожъ Зулкъаринэ хэгъэгу ыкIи дунэе лингвистикэм иIахьышхо хилъхьагъ. Ар УФ-м ыкIи АР-м наукэмкIэ язаслуженнэ Iофы­шIэшху, УФ-м педагогическэ ыкIи социологическэ наукэхэмкIэ иакадемие хэтыгъ. Орденхэр, медальхэр бэу иIэх. Ахэм ащыщ «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэри.

Непэ шIукIэ тыгу къэкIыжьы тигъэзет иныбджэгъугъэу Зулкъаринэ. ГухэкI нахь мышIэми, ар редакцием къычIэхьажьыщтэп, ищх мэкъэ чан чыжьэкIэ къэIужьыщтэп, къытфэкIэщы­гъоу сэлам къытихыжьыщтэп. Тхьэм джэнэтыр къырет.

Сихъу Гощнагъу.