ИшIушIагъэ къызэтэжьыгъэ режиссер

Тилъэпкъ театральнэ искусствэ лъэпсэ пытэ ышIыным, театрэр цIыфхэм ягунэс хъуным, адыгэ пьесэхэр репертуарым пытэу хэуцонхэм итворческэ кIуачIэ илъэсыбэрэ хилъхьагъ Ахыджэго Мэджыдэ. А театрэм екIурэ лъагъом теуцонэу зыхъугъэр 1936-рэ илъэсыр ары.

Псэйтыку щыщ кIалэр Краснодар ащи, еджэпIэ-интернатым щырагъэджагъ. Художественнэ самодеятельностым орэд къыщиIоу, къашъоу, езбырхэм къя­джэу чанэу хэтыгъ. Ащ ыуж мэкъумэщ техникумым щеджэзэ, 1936-рэ илъэсым Москва театральнэ институтым къи­кIыгъэ комиссием артист сэнэ­хьатым фагъэсэнхэу адыгэ кIа­лэхэмрэ пшъашъэхэмрэ къыхахыхэ зэхъум, режиссерскэм къекIунэу алъыти, еджапIэм Мэджыдэ аштагъ.

Къэлэшхом щеджэзэ...

Къэралыгъо театральнэ институтэу А. В. Луначарскэм ыцIэ­кIэ щытым (ГИТИС-м) иадыгэ студиеу нэбгырэ 28-рэ хъурэмэ ягъусэу Мэджыдэ къэлэшхом кIуагъэ. Режиссер факультетым цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэр щызэдеджэщтыгъэх, ныбджэгъу зэфэхъущтыгъэх. Егу­гъущтыгъ еджэным. Урысыбзэр шIукIаеу зэришIэрэми ишIуагъэ къекIыгъ. ЯтIонэрэ курсым къыщегъэжьагъэу анахь дэгъумэ ащыщ хъугъэ. Мэджыдэ инасып къыхьыгъэу ылъытэ­щтыгъ режиссер цIэрыIохэу А. Поповым, Н. Горчаковым, В. Сахновскэм зэрэрагъэджагъэр.

Адыгэ зыгъэсапIэм артист Iэ­пэIэсэныгъэмкIэ икIэлэегъэ­джэ-режиссерхэу В. Вронскаям, К. Тупоноговым, О. Тераковам анаIэ лъэшэу къытырагъэты­щтыгъ Мэджыдэ, еджакIохэм къарагъэшIырэмэ арагъэплъыщтыгъ яактерскэ амалхэр зы­фэдэхэр ышIэнхэм пай.

Аужырэ курсым нэсыгъэхэу Мэджыдэ студием щигъэуцугъ Еутых Аскэр ипьесэу «Лъэхъу­хэр зэпэтхъых» зыфиIорэр, дэгъоуи алъытагъ. Лъэшэу игуапэщтыгъ спектаклэм игъэуцункIэ К. Я. Тупоноговыр къызэрэдеIагъэр.

1941-рэ илъэсым игъэмафэ Хэгъэгу зэошхор къежьагъэу еджэныр къаухыгъэу артист ныб­жьыкIэхэр Мыекъуапэ къэ­кIожьыгъэх.

IофшIэныр зыщаублэщтым ехъулIэу студием ихудожественнэ пащэу К. Я. Тупоноговыр те­атрэм къакIуи, институтым къыщагъэхьазырыгъэ спектаклиплIыр къызэрагъэлъэгъощтхэм фытегъэпсыхьэгъэнхэм Iоф ди­шIагъ. М. Ахыджагор игъусэу спектаклэхэм ящыкIэгъэщтхэ щы­гъынхэр, сценографиер зэрагъэуIугъэх, сценическэ IофшIагъэхэр укъуагъэ мыхъунхэм лъэ­шэу анаIэ тетыгъ. А спек­таклэхэм ащыщыгъ Мэджыдэ ыгъэуцугъэу «Пшъэхъухэр зэпэт­хъых» зыфиIорэр.

Спектаклэхэр репертуарым хагъэуцохи къагъэлъагъохэу аублагъ, ау мэзэ заулэ нахь темышIагъэу артист кIалэхэр зэкIэ, яхудожественнэ пащэу К. Тупоноговри зэрахэтэу, за­ом кIуагъэх. Мэджыдэ ипсауны­гъэ изытет елъытыгъэкIэ къэ­нагъ, къалэр къыбгынагъ. 1942-рэ илъэ­сым шышъхьэIу мазэм пыир Мыекъуапэ къэсы зэхъум театрэм ипчъэ зэфашIыгъ.

Мэджыдэ иапэрэ спектаклэхэр

1943-рэ илъэсым хэкур шъхьа­фит ашIыжьыгъэу театрэм иIоф­шIэн жъоныгъуакIэм регъэжьэ­жьы, М. Ахыджагор режиссерэу агъэнафэ. Адыгэ театрэр аугъои­жьыным Iофыр тетыгъэп. Джыри заор кIощтыгъэ, театрэм чIэ­кIыгъэхэ кIалэхэр зэо машIом хэтыгъэх. Нэбгырэ пчъагъэ яхудо­жественнэ пащэу К. Тупо­ноговри зэрахэтэу хэкIодагъ.

Театрэм (урыс труппэм) Iоф­шIэныр ригъэжьэжьыгъэу партием ихэку комитет иунашъокIэ концертмэ якъэтын пылъыщт купыр театрэм щызэхащэ. Ащ ипшъэрылъыгъ театральнэ-концертнэ программэхэр хэкум илэ­­жьакIохэм къафагъэлъэгъонхэу. Секцием хэтыгъэх артисткэ­хэу Пармакова Айщэт, Т. Се­рафимовар, ЛIыбзыу Софэ, къэн­джал Айщэт, ЕмтIылъ Нэф­сэт, Хьаткъо Зур. Мыхэм къагъэлъагъощтыгъ Л. Шейнин ипье­сэу «Чрезвычайный закон» зыфиIорэм щыщ пычыгъоу Ахыджэго Мэджыдэ ыгъэуцугъэр, адыгабзэм изылъхьагъэр Натхъо Долэтхъан. Ащ ипьесэу «Айтэч ыпхъу» зыфиIоу ежь ыгъэуцу­гъэри къагъэлъагъощтыгъ. Концерт программэм хэтыгъэх Теу­цожь Цыгъо, Еутых Аскэр, нэмыкIхэм атхыгъэмэ ащыщхэр. Ахэр дэгъоу сценэм къызэрэщаIощтхэм тегъэпсыхьагъэхэу режиссерым Iофышхо адишIэщтыгъ. Агъэхьазырыгъэр къа­гъэлъэгъонэу районым зыкIохэ­кIэ гъусэ афэхъущтыгъ. КIэрэщэ Тембот ипьесэу «Пшъашъэмрэ къэгъагъэхэмрэ» зыфиIоу зы едзыгъо хъурэр Мэджыдэ ыгъэ­уцунэу ригъэжьэгъагъ, ау игъо ифагъэп, секциер зэфашIы­жьыгъ мылъку имыкъумрэ адыга­бзэкIэ Iоф зышIэн артист кIалэ­хэр зэ­рэщымыIэхэмрэ къахэкIэу.

Урыс театрэм Ахыджагом апэу щигъэуцугъэхэ спектаклэ­хэр «После маневров» (Ю. Ка­даш), «Платон Кречет» (А. Кор­нейчук), «Чрезвычайный закон» (Л. Шейнин), «Чудеса пренебрежения» (Лопе де Вега). Ахэм къакIэлъыкIуагъэх К. Симоновым ипьесэхэу «Жди меня», «Русские люди», классикэм щыщхэу «Без вины виноватые» (А. Ос­тровский), «Коварство и любовь» (Ф. Шиллер), нэмыкIхэри.

А лъэхъаным илъэс зэкIэ­лъыкIохэм Мыекъопэ театрэм режиссер шъхьаIэу иIагъэх Г. Радовыр, Л. Ермиловыр, В. Смирновыр. Мыхэр опыты­шхо зиIэ режиссерых, театрэ зэфэшъхьафхэм Iоф ащашIагъ. Мэ­джыдэ зэмыкIугъэ ахэтыгъэп. Театрэм итворческэ IофшIэн на­хьышIоу зэхэщэгъэнымкIэ шIэ­гъэн фаехэм, репертуарым изэ­хэгъэуцонкIэ гупшысэу ахилъхьэхэрэм къыдырагъаштэщтыгъ.

Мэджыдэ ежь ыгъэуцунэу зыфэе пьесэхэри репертуарым хагъахьэщтыгъэх. Ащ фэдагъэх спектаклэхэу «Русские люди» (К. Симонов), «Чужой ребенок» (В. Шкваркин), «Коварство и любовь» (Ф. Шиллер), нэмыкI­хэри.

Зэгорэм Ахыджагом сэмэркъэоу къытфиIотэжьыгъагъ Iоф зыдишIэщтыгъэ режиссер шъхьа­Iэмэ ащыщ къыриIогъагъэр. Къе­упчIыгъ: «Хэта режиссурэмкIэ ГИТИС-м ущезгъэджагъэхэр?» ыIуи. АлъэкъуацIэхэр зыреIохэм, «Ащыгъум мы театрэм сэ сиIоф чIэлъыжьэп» ыIуагъ. «Адэ чIэкIыжьыгъа?» — теупчIыгъ Мэ­джыдэ. КъызэриIуагъэмкIэ, театрэ горэм рагъэблэгъагъэти ригъэжьэгъэ спектаклэр зегъэ­уцухэм IукIыжьыгъагъ.

Пащэу зыщэтым

Ахыджэго Мэджыдэ 1954-рэ илъэсым театрэм ирежиссер шъхьаIэу агъэнафэ. Ащ ыпэрэ илъэсищ-плIым искусствэхэмкIэ хэку гъэIорышIапIэм ипэщагъ. Искусствэм, культурэм нахь зыкъягъэIэтыгъэным, специалистхэр гъэхьазырыгъэнхэм лъэшэу ыуж итыгъ. ЗэшIуихын ылъэкIыгъэр макIэп. Адыгэ теат­рэр зэхэщэжьыгъэн зэрэфаем ыгъэгумэкIэу, артист ныбжьыкIэхэр егъэджэгъэнхэм пае ГИТИС-м студие щызэхэщэгъэным пылъыгъ. А IофыгъохэмкIэ ащ ишIуагъэу къэкIуагъэр нафэ.

Театрэм итворческэ гъогу хэIэтыкIыгъэ спектаклэхэу Ахы­джагом ыгъэуцугъэмэ ащыщых «Мария Стюарт» (Ф. Шиллер), «Анна Каренина» (Л. Толстой), «Кража» (Д. Лондон), «Память сердца» (А. Корнейчук), «В поисках радости» (В. Розов), «Обыкновенный человек» (Л. Леонов), «Вдова» (А. Кожемякин).

Адыгэ спектаклэ театрэм исценэ урысыбзэкIэ къытехьэ шIоигъоу тхакIомэ заIуигъакIэмэ адэгущыIэу, IэпыIэгъу зэрафэ­хъущтыр Мэджыдэ ариIоу пчъа­гъэрэ къыхэкIыгъ режиссер шъхьаIэ зашIым. Аузэ зы пьесэ къыIэкIэхьагъ. Ар Джагъупэ Джамболэт идрамэу «Возмездие» («ЛъышIэжь») зыфиIорэр ары. Сценэм нахь къызэрекIущтым елъытыгъэу нэбгыритIумэ Iоф дашIэжьи, Мэджыдэ ыгъэуцугъ, театрэм испектаклэ анахь дэгъухэм ясатырэ хэуцуагъ. Илъэс зытIу тешIагъэу Лъэустэн Юсыф ипьесэу «Ожъубанэкъо Асхьад» театрэм къыIэкIэхьагъ ыкIи бэ темышIэу Лотковым ыгъэуцугъ. Мы спектаклэхэр илъэс заулэрэ къагъэлъэгъуа­гъэх. Мэджыдэ ирежиссерскэ творчествэ хэушъхьафыкIыгъэ чIыпIэ щызыубытыгъэр Н. Погодиным ипьесэу «Кремлевские куранты» зыфиIоу 1956-рэ илъэсым ыгъэ­уцугъэр ары. А лъэхъаным гу тепшIыхьэу Ленинымрэ Сталинымрэ яобразхэр зыхэт спектаклэ бгъэуцуным режиссерскэ IэпэIэсэныгъэшхом кIыгъоу лIы­гъи пхэлъын фэягъ. Мэджыдэ тIури хэлъыгъ, спектаклэ пшъхьа­пэ ыгъэуцун ылъэкIыгъ. Михаил Лотковым Лениным ироль, ежь Мэджыдэ Сталиным, ШъхьакIумыдэ Нурыет Крупскаям ярольхэр рэзэныгъэшхо хэбгъуатэу къашIыгъэх.

Режиссерым илъэсыбэрэ Iоф зыдишIагъэхэ артист IэпэIасэхэр арых игъэхъагъэхэр зэлъыты­гъэу щытыгъэр. Ахэр: РСФСР-м иза­служеннэ артистхэу Н. Шъхьа­кIумыдэр, Ю. Ахыджагор (Мэ­джыдэ ишъхьэгъусагъ), А. Гариныр, С. Галуза, Н. Шамраевыр, В. Андрейко, УССР-м изаслуженнэ артисткэу А. Курасовар, артистхэу П. Василенкэр, И. Хох, А. Дорошенкэр, Г. Марковыр, В. Савченкэр, А. Лукичевыр, нэмыкIхэри.

Адыгэхэр Урысыем зыгохьагъэхэр илъэс 400 зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэу тилитературэрэ искусствэмрэ ямафэхэу 1957-рэ илъэсым Москва щыIагъэм тихэку ихудожественнэ коллективхэр фэгъэхьазырыгъэнхэмкIэ композитор цIэрыIоу СССР-м инароднэ артистэу Вано Мурадели игъусэу творческэ Iофыбэ зэшIуихыгъ. А лъэхъаныр ары «РСФСР-м искусствэхэмкIэ иза­служеннэ IофышIэшху» зыфиIорэ щытхъуцIэр къызыфагъэ­шъошагъэр.

«Унагъом ишъхьакIокIэ» рагъэжьэжьы

Хэгъэгу зэошхом зиIофшIэн зэпигъэугъэ Адыгэ театрэр 1958-рэ илъэсым зэхащэжьы. МыщкIэ Ахыджагом Iофышхо зэшIуихыгъ. Заом псаоу къелыжьыгъэхэу Шэу­джэн Мэджыдэ, ХьакIэко Ас­лъанбэч, Талъэкъо Сулимэн, Мышъэ Джанхъот, Мамый Або­чыр аIохэу театрэм къыIуещэх. БзылъфыгъэхэмкIэ Цэй Унае, ЛIыбзыу Софэ, Пармакова Айщэт къыригъэблэгъэжьыгъэх. Художественнэ самодеятельностым къыхащыгъэх ныбжьыкIэхэу Къыздырмыщэ Тэмарэ, Нэгъуцу Мэдинэ, Пэрэныкъо Розэ, нэмыкIхэри.

Зэрэрагъэжьэжьыгъэр турк­мен драматургэу Г. Мухтаровым ипьесэу «Унагъом ишъхьакIу» зыфиIоу адыгабзэкIэ Ахыджэго Мэджыдэрэ Шэуджэн Мэджыдэрэ зэгъусэхэу агъэуцуи, жъоныгъуакIэм и 6-м къагъэлъэгъуагъэр ары. ТуркменыцIэхэр мы­хъумэ, адыгэ щыIакIэм къыхэ­хыгъэ шъыпкъэ фэдэу спектак­лэр хъугъэ.

ЯтIонэрэ спектаклэу Мэджыдэ ыгъэуцугъэр драматургэу Мамый Ерэджыбэ ипьесэ техыгъэу «Псэлъыхъохэр» ары. Мамыим къызэриIотэжьыщтыгъэмкIэ, пьесэу ытхыгъэр театрэм къызехьым Ахыджагом Iоф ди­шIэнэу зэрэхъугъэр насыпыгъэ­кIэ зыфилъэгъужьыщтыгъ. Режис­серымрэ авторымрэ зэгурыIохэу пьесэм Iоф зэрэдашIагъэм къы­кIэкIуагъ спектаклэу «Псэлъыхъохэр». МыщкIэ театрэм гъэхъагъэ ышIыгъ, Мыекъуапэ пчъагъэрэ къыщагъэлъэгъуагъ, къуаджэхэм зытIо-зыщэ къызщамыгъэлъэгъуагъэ ахэтэп. ЦIыф­мэ агу зэрэрихьыщтыгъэр ащ ишыхьат.

Ар къызхэкIыщтыгъэр пьесэр жэбзэ чанкIэ зэрэтхыгъэр, сце­нэм щалъэгъурэр ежь якъуаджэ къыдэхъухьагъэ горэм тешIы­кIыгъ пIонэу зэрэщытыр, режиссерскэу зэрэзэгъэфагъэр, артистмэ алъэкI къызэрамыгъанэщтыгъэр ары. Анахьэу къыха­гъэщыщтыгъэр ДэнэIапэ ироль къэзышIыщтыгъэ Цэй Унай. ЦIыф­хэр ежь Унае ДэнэIапэкIэ къеджэхэу хъугъагъэ. Ахыджагом ащ уасэ фишIэу цIыфмэ гунэс ащыхъоу ролыр къэпшIыгъэмэ уипшъэрылъ бгъэцэкIагъэу ылъы­тэщтыгъ.

Джырэ лъэхъан ролыр къэзы­шIырэ артисткэ IэпэIасэу Кушъу Светланэ къысиIогъагъ: «Цэй Унае ДэнэIапэ ироль къызэри­шIыщтыгъэм фэдэу къэсэрэшIи боу сезэгъыни, сисэнэхьати сы­кIэгушIукIыжьыни». Ащ нафэ къешIы Цэй Унае непи зэра­гъэлъапIэрэр. Ежь Кушъу Светланэ исэнэхьат зэрэщыгушIу­кIыжьын рольхэр къызэришIыгъэхэри тинэрылъэгъу.

ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуагъэу, тхэным пылъхэр театрэм къыпыщэгъэнхэм Ахыджагор сыдигъокIи ыуж итыгъ. Лъэпкъ драматургиемрэ театрэмрэ зэгъу­сэхэу зэдэкIонхэ фэягъ. Драматургие уимыIэу лъэпкъ театрэ уиIэн плъэкIыщтэп. Ар нафэ. Джары лъэшэу ащ ыгъэгумэкIэу зыкIыпылъыгъэр. Артистэу Хьа­кIэко Аслъанбэч зэгорэм къы­Iотэгъагъ ярайон икъуаджэмэ ащыщ Хэгъэгу зэошхом илъэ­хъан адыгэ унагъом урыс пшъэшъэ­жъыерэ шъэожъыерэ зэрэщапIужьыгъэхэм икъэбар. Ар Ахы­джагом зызэхехым, ащ ехьылIагъэу пьесэ ригъэтхынэу ыуж ихьи ымытхэу шIокIыгъэп.

Аслъанбэч а къуаджэм (сыхэмыукъомэ Новэ Адыгеир ары) ыгъакIуи, кIэупчIэзэ унагъор къы­гъоти, къэбар лъапсэр къызэригъэшIагъ. Пьесэри ытхыгъ — «Зауркъанрэ Заурхъанрэ». Ахыджагор разэ зэрэхъугъэр къы­хэщэу спектаклэм Iоф дишIагъ.

Артисткэу ЛIыбзыу Софэ къы­­Iотэжьыщтыгъ: «Зауркъанрэ За­урхъанрэ» дгъэуцу зэхъум ав­торымрэ режиссерымрэ яIо­рэ-яшIэрэ зэхэлъэу зэблахъугъи къыхэкIыгъ, хэгъэхъонхэри фа­шIы­гъэх, тэ ятIо горэхэри хагъэ­хьагъэх. Мэджыдэ тэркIэ кIэлэ­егъэджэ дэгъум фэдэ зэпытэу режиссер-педагогэу щытыгъэ нахь, аукъодыеп, щысэ темыхын умылъэкIынэу цIыф шIэгъуагъ. Ныбжьи ымыIуапхъэ ыIуагъэп, ымышIапхъэ ышIагъэп.

Зауркъанрэ Заурхъанрэ тэ тиунагъо къихъухьэгъэ сабыймэ афэдагъэх, тызэгъусэу тпIухи гъогум теттIупщыхьагъэх. Мэ­джыдэ игупшысэмэ сыдигъокIи лъэ­псэ куу яIагъ. Зэошхом щы­фэхыгъэхэ артист кIалэхэр ренэу ыгу илъыгъэх, сыд къыIо­тэщтми ахэмкIэ къыригъажьэщтыгъ, нэку-нэпс тыхъущтыгъ. Театрэр ыгу хэтIагъэу Iоф къыд­дишIэщтыгъ. ТэркIэ ар зымыуасэ щыIэп».

1960-рэ илъэсым мэлылъ­фэгъум «Зауркъанрэ Заурхъанрэ» театрэм апэрэу къыгъэлъэ­гъуагъ. Режиссерым спектаклэр пшъхьапэу зэригъэкIугъэ, нравственнэ лъэныкъор къыхэгъэщыгъэным инэу ынаIэ тыри­гъэтыгъ. Егъэлыягъэ хэмылъэу мэ­хьанэ купкIым епхыгъэу, нэ­фынэр къыхихэу зэригъэ­фагъэ, образ пэпчъ къэтыкIэ гъэнэфагъэ къыфигъотыгъ.

Артистхэу Мышъэ Джанхъотрэ Мамый Абочыррэ унэгъо­шъхьэ лIыжъ Iушэу, иакъыл бэмэ анэсэу, хэбзэ-зэхэтыкIэ дахэм иухъу­макIоу Адышэс иобраз къагъэлъэгъуагъ чэзыу-чэзыоу. Адышэс ишъхьэгъусэу Гощмафэ ироль Цэй Унае шъэбэгъэ-рэхьатыгъэр, гумэкI-гукIэгъур, дэхэ­Iон-шIушIэныр къыхэщэу къы­шIыгъ. Ежь ХьакIаком — Асфар, Пармаковам — Айщэт, Къыздыр­мыщэм — Заурхъан, Нэгъуцум — Зауркъан, ЛIыбзыум — Валентинэ, Шэуджэным — Мы­хьамодэ ярольхэр егугъупэхэу къа­шIыгъэх. Нэбгырэ пэпчъ ифэ­шъошэ Iахь спектаклэм хилъхьагъ.

ЩыIакIэм къыхэхыгъэ хъу­гъэ-шIагъэр спектаклэм ылъапсэу зэрэщытым шъыпкъэныгъэшхо къыхилъхьагъ, пшIошъ мыхъун зыпари къыхэфагъэп. АшIогъэшIэгъонэу, агу лъыIэсэу еплъыщтыгъэх. УрысыбзэкIи зэрадзэ­кIыгъэу къагъэлъагъощтыгъ «У меня две мамы» ыцIэу. Репертуарым илъэсыбэрэ хэтыгъ бзи­тIумкIэ къагъэлъагъозэ. Спектак­лэм ипэIухъо 340-рэ къызэIуа­хыгъ, нэбгырэ мин 70-рэ фэдиз еплъыгъ. Ащ къеушыхьаты авторми, режиссерми, артистхэми ягъэхъагъэ зэрэлъагэр.

Ауми, спектаклэм щыкIагъэ гори имыIахэу щытыгъэп, чIыпIэ зырызхэр къыхэфагъэх кIыхьащэхэу, действиер зэтыриIажэу. Iоф ямыIахэу а къэшIыгъо чIыпIэм хэмытхэр сценэм къыте­хьэхэу, текIыжьхэу къыхэкIыгъ. Гощмафэ пчэдыжь зарядкэ зэришIырэр ищыкIэгъагъэп, сценическэу къэгъэшъыпкъэжьы­гъэп. Артистхэр псынкIащэу, икъоу зэхэмышIыкIэу къаIорэр сценэм зэрэтетхэм къыкIыре­гъэчы къашIыхэрэ рольхэр зэ­хэпшIэнхэм. Мы спектаклэм имызакъоу, адрэхэми а дагъор яI. Арэу щытми, «Зауркъанрэ Заурхъанрэ» театрэм ихъишъэ пытэу хэуцогъэ спектакль.

Ныр Iушымэ пхъури...

Аужырэ адыгэ спектаклэу 1961-рэ илъэсыми Ахыджэго Мэджыдэ ыгъэуцугъэр «Ны Iу­шым ыпхъу» ары. ТхэкIо цIэрыIоу КIэрэщэ Тембот ипьесэ ар техыгъ. Ащ исюжетрэ авторым къыIэтыгъэ темэмрэ атетэу ре­жиссерскэ къэтыкIэ къыфигъоти, шъыпкъэмрэ къончагъэмрэ, шIумрэ емрэ, зэфагъэмрэ хьилагъэмрэ зэригъэутэкIхэзэ спек­таклэр зэригъэфагъ. Къоджэ щыIакIэм икъэгъэлъэгъон екIо­лIэкIэ-къэшIыкIэу тхакIом хилъхьагъэр режиссерым IупкIэу спектаклэм къыщыхигъэщыгъ, ыумысыгъэх шэныжъхэр нэиутэу, къыIэтыгъэх дэхагъэр, шIур.

Ны Iушыр Щылэхъан. Ролыр къэзышIыгъэ артисткэу ЕмтIылъ Нэфсэт анахьэу къыхигъэщы­гъэр гушхо зиIэ цIыфышIу лэжьакIоу Щылэхъан зэрэщытыр ары. Ишъхьэгъусэ Хэгъэгу зэошхом хэкIодагъ, ау ыгу ыгъэкIодыгъэп, къиныгъомэ къамыуфэгъэ бзылъфыгъэ Iуш, ышъхьэ ылъытэжьэу мэпсэу. Щылэхъан ыпхъоу Сарэт (арт. Тыгъужъ Роз) ежь фэдэу ыпIугъ, ыгъэсагъ IофшIэным ыIэ екIоу. Къоджэ еджапIэр къызеухым, колхозым ибылымэхъо фермэ чэмыщэу Iуигъэхьагъ. Гъунэгъу шъузэу Зазыйрэ (арт. Цэй Унай) ащ ыпхъоу Дэхэу­найрэ (арт. Пэрэныкъо Роз) емыкIоу фалъэгъу Сарэт колхозым зэ­рэ­хэхьагъэр. Ежьхэр зы­фаехэр Iоф амышIэу гъоты-шхо яIэу щы­Iэнхэр ары. Ау уахътэр макIо, игъорыгъозэ къа­гурэIожьы зэрэмызафэхэр, амыIуапхъэхэр зэраIуагъэхэр. Анахьэу ар зызэхашIагъэр Сарэт ичаныгъэрэ игъэхъагъэхэмрэ апае ищытхъу аIоу зэхъур, орден къызыратыр ары.

Зазые ицIыф гъэпсыкIи изэхэшIыкIи зэхъокIыгъэ зэрэхъухэрэр пшIошъ ыгъэхъоу Цэй Унае къы­шIыщтыгъ. Режиссерым ыгъэ­унэфыгъэ къэшIыкIэр ханэ фимышIэу зэригъэцэкIагъэм къы­хэкIэу образыр ичIыпIэ итыгъ.

Спектаклэм еумысых шъабэ зишIызэ къыпIущхыпцIэрэ къэрарынчъэ тхьагъэпцIэу Къэлэшъао (арт. Талъэкъо Сулимэн), Пщыпый ешъуакIор (арт. Мышъэ Джанхъот), шъхьэнэкIэу Зулэ (арт. ЛIыбзыу Соф), мы­псэу-мылэжьэ Батмызэ (арт. Мамый Абочыр). Мыхэмэ апыщытых цIыф зафэу шъыпкъагъэм ры­псэурэ парторгэу Болэт (арт. ХьакIэко Аслъанбэч, Шэуджэн Мэджыд), институтыр къэзыухыгъэ кIэлакIэу колхозым Iоф щишIэнэу къэкIогъэ Муратэ (арт. Нэгъуцу Мэдин).

Мы спектаклэ зэгъэфагъэу социальнэ-нравственнэ мэхьэнэ купкI зыкIоцIылъымкIэ Ахыджэго Мэджыдэ ирежиссер IофшIэн адыгэ сценэм щиухыгъ. Ау 1970-рэ илъэсым нэс зэпыупIэ иIагъэми, урыс труппэм зэкIэмкIи спектаклишъэм ехъу щигъэуцугъ.

Мэджыдэ иунагъо театральнэу щытыгъ. Ишъхьэгъусэу Юлия Александровнар РСФСР-м изаслуженнэ артистк, классикэм къыхэхыгъэ роль инхэр IэпэIэсэныгъэшхо хэлъэу къышIы­щтыгъэх. Апхъоу Лие ятIонэрэ адыгэ студием щыщыгъ, я 4-рэ курсыр къызеухым «Московский театр юного зрителя» зыцIэм ашти, ащ Iоф щишIэзэ ГИТИС-р студием къыдиухыжьыгъ. Диплом спектаклэу «Чапыч зимыIагъэм уплэжъ ыгъотыгъ» (А. Островский) зыфиIорэм хэт ныом ироль адыгабзэкIэ къыщишIыгъ. КъызэкIожьхэм спектаклэр Мые­къуапи, къуаджэхэми Лие ролыр къышIызэ къащагъэлъэгъуагъ. Кинофильмэхэм ахэлэжьагъ, гум къинэжьхэу рольхэр къешIых, РСФСР-м изаслуженнэ артистк, театральнэ-концертнэ купым хэ­тэу Мыекъуапэ къакIоу къы­хэкIыгъ.

Ахыджэго Мэджыдэ театральнэ искусствэм щишIыгъэхэ гъэ­хъагъэхэм афэшI къыфагъэ­шъошагъэх Лениным иорден, Лэ­жьэкIо Быракъ Плъыжьым иорден, медалэу «За доблестный труд» тIогъогогъо, нэмыкIхэри. Партием ихэку комитет илъэс пчъагъэрэ хэтыгъ, депутатмэ я Адыгэ хэку Совет идепутатэу.

РСФСР-м искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу, ­Адыгэ Республикэм инароднэ артистэу Ахыджэго Мэджыдэ идунай зихъожьыгъэр илъэсиблым къехъугъ. Илъэс 30 фэдизрэ зыщыпсэугъэ Москва и Востряковскэ къэхалъэ зэшъхьэ­гъусэхэр дэлъых.

Титеатральнэ искусствэ иIофышIэхэм Ахыджэго Мэджыдэ шIукIэ агу къэкIыжьы. Ащ лъа­псэу иIэр театрэм ишэн-хэбзэ шIагъохэр къэухъумэгъэнхэм, театральнэ поколениехэр зэ­кIэрымычыгъэнхэм, Адыгэ театрэр лъэпкъ театрэу щытыным зитворческэ кIуачIэрэ зисэнаущыгъэрэ къогъанэ имыIэу хэзылъхьэгъэ цIыфыр бгъэлъэпIэ­нэу, урыгушхонэу щытышъ ары.

Шъхьаплъэкъо Къэсэй. Театровед, Адыгэ Респуб­ликэм искусствэхэмкIэ иза­служеннэ IофышIэшху.