Адэмые гурыт еджапIэр къыухы зэхъум, Сарэ экономист хъунэу, Краснодар щеджэнэу зигъэхьазырыщтыгъ. Ау мафэ горэм къоджэ клубым рагъэблэгъагъ, театрэм, музыкэм ыкIи кинематографием яинститутэу Ленинград дэтым щеджэнхэу адыгэ кIалэхэр, пшъашъэхэр зэриштэщтхэр къыраIуагъ.

Режиссер цIэрыIоу КIуращынэ Аскэр ары къекIокIызэ ныбжьыкIэхэр къыхэзыхыщтыгъэхэр. Усэхэм, прозэм къызэря­джэрэр, къызэрэшъорэр агу рихьыгъ, аштэнэу пшъашъэм къыраIуагъ. Ау адыгэхэм артист сэнэхьатым мэхьанэшхо ратэу щытыгъэпти, Сарэ яни ыши адагъэп. Ар сэнэхьат мыхъунэу алъытагъ. Пшъашъэм къаигъэ ышIыгъэп, тIэкIу зытешIэм ариIуагъ Цурмыт Бибэ фэдэу дикторэу еджэнэу арэу зыкIэкIощтыр. Ащ ыши, яни къеуцолIагъэх.

Пшъашъэр еджапIэм зычIэсым къэшъоным зыщыфагъэ­сэхэрэ кружокым кIощтыгъ, радиом къытырэ театральнэ постановкэхэм ядэIущтыгъ, спектаклэхэм ащыщхэр ыгу риубытагъэхэу ышIэщтыгъэх. Ахэр зэкIэри къышъхьэпэжьыгъэх институтым щеджэ зэхъум.

Еджэгъу илъэсхэм игуапэу къатегущыIэ. УрысыемкIэ культурэм игупчэу алъытэрэ къэлэшхоу Ленинград итеатрэхэр, иконцерт залхэр студентхэм якIопIагъэх, Урыс музеим, Эрмитажым егъэджэнхэр ащыкIохэу хъущтыгъ. КIэлэегъаджэ­хэм ныбжьыкIэхэр къыращэ­кIыщтыгъэх, Ленинград пэмы­чыжьэ чIыпIэхэр — Пушкино, Павлово ыкIи нэмыкI тарихъ псэупIэхэр къарагъэлъэгъущтыгъэх.

Институтым чIэсхэу зэдеджэщтыгъэх Ацумыжъ Аслъанрэ Пщыжъ Сарэрэ. А илъэсхэр ары ахэр псэогъу зызэфэхъугъэхэр. Япшъэшъэ нахьыжъэу Саиди ащ къыщыхъугъ. Къэлэ чыжьэм ущеджэнри, сабый уиIэу уеджэнри псынкIэгъуагъэп, илъэсныкъом зэ хэкум къакIощтыгъэх. Ау ныбжьыкIэ­хэм къи­ныр зэхашIагъэп, зэде­Iэжьыгъэх, зэфэсакъыжьыгъэх.

Институтыр къызаухым, Мыекъуапэ, театрэм къа­гъэзэжьыгъ. Ау Са­рэ ащ бэрэ щы­лэжьагъэп. Илъэ­сыбэ хъугъэу искусствэхэм яколледжэу Тхьабысы­мэ Умарэ ыцIэ зы­хьырэм Iоф ще­шIэ. Актер сэнэхьатым ищыкIэгъэ IэпэIэсэныгъэм: сценическэ искусст­вэм, сценэм ижабзэ, балетым итарихъ, гримыр зэ­рэпшIыщтым студентхэр афегъасэх.

Сарэ непэ актерхэр къэзыгъэ­хьазырырэ отде­лением ипащ, мы­пшъырэ IофышIэу щыт. Бысымгощэ хъупхъэу отделе­нием иI. Ар икIэщакIоу видео ыкIи тхылъ фонд отде­ле­нием щызэхащагъ, ка­би­нет-студие щагъэпсыгъ, зэкIэми алъэIэсы. Студентэу еджапIэм къэмыкIуагъэри зэригъэшIэщт, ащ ушъхьагъоу иIэри зэхифыщт, зищыкIагъэм IэпыIэгъу фэхъущт, кIэлэегъаджэхэри студентхэри пхъэшагъэ хэмылъэу, шъабэу зэблещых, зэрещэх. Сарэ ригъэджагъэу джы непэ иIофшIэгъоу Унэрэкъо Гунэс къызэриIорэмкIэ, «Сара Халидовнар кIэлэегъэджэ шъыпкъ, ащ гум уринэщтэп, ренэу пкъэоу къыпкIэтыщт». Ащ ригъэджагъэхэу Шъхьачэ Арсен, УдыкIэко Ислъам, Виктор Токаревыр, Оксана Демиденкэр непэ те­атрэхэм ащэлажьэх.

Сарэ унэгъо дахэ ышIагъ. ЗэгурыIохэу, зэдэIужьхэу мэ­псэух. Унэгъо шIэнымкIэ анахь мэхьанэ зэритырэмкIэ сеупчIыгъэти, «УзэгурыIоныр ары, зэгурыIоныр гукIэгъоу, шъхьэ-кIа­фэу зэфыуиIэм ялъытыгъ. ЕтIа­ни ащ щэIэгъэшхо игъусэн фае. Илъэс 40 хъугъэу тызэгъу­сэшъ, зэфэтымыгъэгъун къытхэхъухьагъэп. Тэ тиунагъокIэ тыр ары нахь шъхьаIэр. ЩэIагъэ зэфыуимыIэу унагъо пшIэшъущтэп. ЗэкIэри гъэшIэгъонэу, дэгъоу щыIэныгъэр къэзыгъэ­лъагъорэр кинор ары. ТиныбжьыкIэхэр ащ хегъэукъох».

А гупшысэхэм къапкъыры­кIызэ бзылъфыгъэм ипшъашъэ­хэр ыпIугъэх, аригъэлъэгъугъэм тетэу ахэр мэпсэух. Пшъэшъэ нахьыжъэу Саидэ хьисапыр сэ­нэхьатэу къыхихыгъ, Адыгэ къэ­ралыгъо университетым Iоф щешIэ, кафедрэм ипащ, сабыищмэ ян. НахьыкIэу Адыиф музыкэр къыхихыгъ, Адыгэ къэ­ралыгъо филармонием ихудожественнэ пащ, сабыитIу иI.

Арышъ, Сарэ насыпышIу, шIу ылъэгъурэ IофшIэным пылъ, илъфыгъэхэр яунагъохэм арэгупсэфыхьэх, зэкIэми алъыIэсэу, унагъор къэзыухъумэрэ шъхьэгъусэр ышъхьагъ итышъ, шыкур.

Илъэс тIокIитIу Iэпэ-цыпэ хъугъэу Сарэ искусствэхэм якол­ледж Iоф щешIэ. Театрэм бэрэ щымылэжьагъэми, исэнэ­хьат хэшIыкIышхо зэрэфыриIэр еджапIэм къыщышъхьэпэжьыгъ, иIофшIэн зэрэтегъэ­псыхьагъэр къыщылъэгъуагъ. Институтым щыригъэджагъ ыкIи ягруппэ ипэщагъ Константин Станиславскэм ыгъэсэгъэ Владислав Андрушкевич. ИкIэлэ­егъаджэ къызэрэгуригъэIуагъэу, Сарэ непэ Станиславскэм иси­стемэ тетэу ныбжьыкIэхэр ре­гъа­джэх, Iоф адешIэ.

— Я 90-рэ илъэсхэм ­тихэгъэгу зэхъокIыныгъэшхоу къихъухьагъэхэр театрэми нэсыгъэх, — къеIуатэ Сарэ. — Режиссерыр бэ хъугъэ, уемыджагъэми актер ухъунэу алъытагъ. Станиславскэм исистемэ а лъэхъаным IэкIыб зышIыгъэ режиссерхэр къэхъугъэх. Классическэ пье­сэхэм ежьхэм ягупшысэхэр ахалъхьэщтыгъ, къызэрагурыIоу агъэпсыщтыгъэх. Ар сэ сшIо­тэ­рэзэп, классикэм ащ фэдэ гъэ­тэрэзыжьын ищыкIагъэп.

Классическэ произведениер жъы хъурэп. Ащ ишыхьат Александр Островскэм ипьесэу «До­ходное место» зыфиIоу дгъэуцугъэр. АпэрэмкIэ студентхэр пьесэм къыгъэщтагъэх. НыбжьыкIэхэр нахь темэ псын­кIэу, сценэм нахьыбэрэ ущызекIон, ущызечъэныр зыхэтхэр къякIухэу слъытэщтыгъ. Ау Iофыр нэмыкIэу къычIэкIыгъ. Пьесэр зэхэтфы зэхъум, героеу ащ хэтхэр — ныбжьыкIэхэм язэфыщытыкIи, чиновникхэм язе­кIуакIи — непэ щыIэхэм афэдэхэу къычIэкIыгъ. Студентхэм агъэшIэгъуагъ я 19-рэ лIэ­шIэгъум атхыгъэ пьесэр непэрэ щыIакIэм къыхэхыгъэм зэ­рэфэдэр.

Актер хъумэ шIоигъоу колле­джым къычIахьэхэрэм кIэлэ­егъаджэм ренэу ареIо актер сэнэхьатыр зэрэмыпсынкIэр, мылъкушхо къызэрэпымыкIыщтыр. Актер хъунэу фаеу, зы­шъхьамысыжьэу Iоф зыдэзы­шIэжьырэр ары игухэлъхэм анэсыщтыр. Роль шъхьаIэхэр къыуамытхэми, театрэр шIу олъэгъумэ, гушIуагъо хэогъуа­тэмэ, бэ къызэрэбдэхъущтыр агурегъаIо.

Сарэ ригъаджэхэрэм ис­кусствэм икIэлэцIыкIу еджапIэхэм, театрэхэм Iоф ащашIэ, зэ­лъашIэрэ Щепкинскэ ыкIи Щукинскэ театральнэ училищхэм ащеджэхэрэри къа­хэкIых.

КIэлэегъаджэм иIофшIагъэ къыкIэкIуагъэу тын лъапIэхэр непэ иIэх. Ахэм ащыщых «АР-м культурэмкIэ изаслу­женнэ IофышI» зыфиIорэ щытхъуцIэр, УФ-м культурэмкIэ и Министерствэ и Рэзэныгъэ тхылъ, УФ-м имедалэу «Гъэсэныгъэм иIахьэу хилъхьагъэм пае» зыфиIорэр, Теуцожь Цыгъо имедаль ыкIи нэмыкIхэр.

Ацумыжъ Сарэ джырэблагъэ июбилеигъ. Бзылъфыгъэм унэгъо дахэ ышIагъ, ишъхьэгъусэу Аслъанрэ ежьыррэ япшъашъэхэр зэдапIугъэх, рагъэджагъэх. Ахэм къакIэхъухьэгъэ пхъорэлъфхэм ащыгушIукIхэу Сарэрэ Аслъанрэ непэ мэпсэух. Зыр шъэбэ цIыкIу, адрэр кIэлэ псынкI, ау насыпышIохэу ящыIэныгъэ гъогу къырэкIох. Ягъогу кIыхьэнэу, цIыф дэгъу нэмыкI апэ къимыкIынэу афэтэIо.

Сихъу Гощнагъу.