Мамырныгъэм тыфэбэнэныр типшъэрылъ шъхьаI

Технологие пэрытхэм, дунэе коммуникациехэм, къэбарлъыгъэIэс амалхэм хэхъоныгъэшхохэр зыщашIырэ лъэхъанэу непэ тызхэтым ишIуагъэкIэ цIыфхэм шIэныгъэ дэгъухэр къызIэкIагъэхьагъэх.

Ащ ишIуагъэкIэ къэралыгъо­хэр зэпэмыуцужьынхэм, зэмызэгъыныгъэхэр къэмыгъэхъугъэн­хэм афэIорышIэхэрэ дунэе организациехэр тиIэхэ хъугъэ. Урысыер пштэмэ, рэхьатныгъэу илъыр зыпкъ итэу къытшIошIыми, егъэзыгъэ нэшанэхэр зыхэлъхэ хъугъэ-шIэгъэ зэфэшъхьафхэр чIыпIэ гъэнэфагъэхэм зэращы­хъухэрэр зэхэтэхы. Ахэм зэу ащыщ терроризмэр.

«Хэта ащ фэдэ хьакIэ-къокIагъэхэр зезыхьэхэрэр, сыда ахэм япчъагъэ нахьыбэ зыкIэхъурэр, сыдэущтэу уапэшIуекIощта?» зыфэпIощтхэ упчIэхэр непэ анахь Iофыгъо шъхьаIэу дунэе сообществэм ыпашъхьэ итхэм ащыщых.

Терроризмэм ыкIи экстремизмэм апэуцужьыгъэнымкIэ къэралыгъо инхэм ямызакъоу, Адыгэ Республикэми IофшIэн макIэп щызэрахьэрэр. Терроризмэм пэшIуекIогъэнымкIэ комиссиеу ыкIи Оперативнэ штабэу зэхащагъэхэм аIэ зэкIэ­дзагъэу Iоф ашIэ. Республикэм террористическэ актхэр къыщымыхъунхэм фэшI ведомствэ зэфэшъхьафхэм Iоф зэрашIэрэм ахэр лъэплъэх.

— Экстремизмэм ыкIи терроризмэм апэшIуекIогъэнымкIэ къулыкъу зэфэшъхьафхэм зэхащэхэрэ профилактическэ Iофтхьабзэхэм язэфэхьысыжьхэр зэхэтфынхэ, гумэкIыгъо зыдэщыIэхэ лъэныкъохэр дгъэнэфэнхэ ыкIи ахэр дэгъэ­зыжьыгъэнхэм тынаIэ тедгъэтын фае. Мы Iофыгъом къыхэ­лэжьэхэрэ кIэлэцIыкIухэм ыкIи ныбжьыкIэхэм япчъагъэ хэгъэ­хъогъэным мэхьанэшхо иI. Джащ фэдэу дин ыкIи лъэпкъ зэгурыIоныгъэр гъэпытэгъэныр къизыIотыкIырэ социальнэ рекламэр нахьыбэн фае, — къыщиIуагъ мы Iофыгъом фэгъэхьыгъэ зэхэсыгъом Къум­пIыл Мурат.

Мы Iофыгъом епхыгъэу АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр регъэкIокIых. Егъэджэн IофшIэным къыдыхэлъытагъэу, Адыгэ къэралыгъо университетым ыкIи Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым программэ тедзэу «Гражданское население в противодействии распространению идеологии терроризма» зыфиIорэр ащагъэфедэ. Гъэсэныгъэм иучреждениехэм ащызэхащэхэрэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэм джыри нахь шIуа­гъэ къатыным фэшI ащ фэгъэзагъэхэ ведомствэхэм яIофшIэн агъэлъэшын зэрэфаер респуб­ликэм ипащэ хегъэунэфыкIы.

Экстремизмэм ыкIи дин радикализмэм ныбжьыкIэхэр ащыухъумэгъэнхэмкIэ пшъэрылъхэу къэуцухэрэр зэшIохыгъэхэ зэрэ­хъурэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр еджапIэхэм ащызэхащэх. Экстремизмэм ыкIи радикализмэм апэшIуекIогъэным, мыщ гумэкIыгъохэу къызыдахьыхэрэр къизыIотыкIхэрэ къэгъэлъэгъонхэр, тхыгъэхэр къэбар жъугъэм иамалхэм къатых, къыхаутых.

Джащ фэдэу Адыгэ Респуб­ликэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэухэрэ быслъымэнхэм я ДиндэлэжьапIэ илIыкIохэр уголовнэ-гъэцэкIэкIо системэм икъу­лыкъушIэхэм аIокIэх. Анахь Iофыгъо шъхьаIэхэу къащаIэты­хэрэр дин экстремизмэр зыфэ­дэр, ар къызыхэкIырэр ары. Пшъэрылъ шъхьаIэу яIэр мы къулыкъушIэхэм яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэныр, дин экстремизмэм ылъапсэ агурыгъэIогъэ­ныр ыкIи ахэр а идеологие пхэнджым щыухъумэгъэнхэр ары.

Мы лъэныкъомкIэ анахь пшъэ­дэкIыжь ин зыхьэу, IофшIэны­шхо зезыхьэрэр хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ Министерствэр ары. МэфэкI мафэхэм ямызакъоу, терроризмэм ыкIи экстремизмэм апэ­шIуекIогъэным фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу зэрахьэрэр макIэп. ЦIыфыбэ зыщызэрэугъоихэрэ чIыпIэхэм, бэдзэрхэм, вокзалхэм къулыкъур ащахьы. ЦIыфхэм заIуагъакIэхэзэ, гущыIэгъу афэ­хъух. Гулъытэ къызхагъэфэнэу, зэгуцэфэхэрэ пкъыгъохэр, Iалъмэкъхэр, автомобильхэр, цIыф­хэр алъэгъухэмэ, полицием макъэ рагъэIунэу зафагъазэ.

Экстремизмэмрэ террориз­мэмрэ анахь гумэкIыгъо шъхьа­Iэу Темыр-Кавказ шъолъырым илъхэм ащыщых. Аужырэ илъэс­хэм мы лъэныкъомкIэ Iофэу зэшIуа­хыгъэхэм якIэуххэм уагъэ­рэзэнэу щыт. Экстремизмэм пэшIуекIогъэнымкIэ пэшIоры­гъэшъ Iоф­тхьабзэхэу зэхащэ­хэрэм яшIогъэшхо къызэрэ­кIорэр къэIогъэн фае. ЗэхэщакIохэм мурадэу яIэр лъэпкъ ыкIи дин экстремизмэр Темыр Кавказым имылъынхэр, ахэм алъапсэ къы­зыщежьэрэр зэхэфыгъэныр, гумэкIыгъохэу къэуцухэрэр дэгъэзыжьыгъэхэ зэрэхъущтхэм пылъыгъэныр арых. Мы гумэкIыгъор зэшIохыгъэ хъунымкIэ обществэм ыпашъхьэкIэ наукэм чIыфэшхо телъ. Сыда пIомэ обществэр терроризмэм зэрэпэшIуекIощт шIыкIэ-амалхэр непэ къызнэсыгъэми щыIэхэп. Арышъ, пстэури зэкъотхэу ащ зэдегупшысэнхэ фае.

Дин-политическэ экстремиз­мэм пэшIуекIогъэным фэIорышIэрэ программэ республикэм щаштагъэу Iоф ешIэ. Мыхэм афэдэ программэхэр Адыгеим икъалэхэм ыкIи ирайонхэм, апшъэрэ ыкIи гурыт хэушъхьафыкIыгъэ еджапIэхэм яIэх. Джащ фэдэу терроризмэм пэшIуекIогъэнымкIэ республикэ комиссием ыпашъхьэ итхэ пшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу егъэцакIэх.

Шъолъырым ищынэгъончъагъэ иIофыгъохэмкIэ АР-м и ЛIышъхьэ и ГъэIорышIапIэ къызэрэщаIуагъэмкIэ, терроризмэм иидеологие пэшIуекIогъэнымкIэ УФ-м изэхэубытэгъэ планэу 2013 — 2018-рэ илъэсхэм ателъы­тэгъагъэр зэрагъэцэкIагъэм ишIуагъэкIэ терроризмэм иидеологие пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцу ыкIи зэхэщэкIо меха­низ­мэр гъэпсыгъэ хъугъэ. Мы лъэныкъомкIэ кадрэхэр, методикэ ыкIи шIэныгъэ IофшIэнхэр лъагъэкIотэнхэм фэшI чIыпIэ зыгъэIорышIэжь къулыкъухэр къыхагъэлажьэх.

Зэхэубытэгъэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэу зэрахьагъэхэм яшIуагъэкIэ Урысыем ицIыфхэу дунэе террористическэ организациехэм ахэлэжьэнхэу IэкIыб къэралыгъохэм кIохэрэм япчъа­гъэ хэпшIыкIэу нахь макIэ хъугъэ.

Гъэсэныгъэ зыщызэрагъэгъотыхэрэ учреждениехэм терроризмэм пэшIуекIогъэным фэгъэ­хьыгъэу культурнэ-узыгъэгъозэрэ ыкIи пIуныгъэ Iофтхьабзэхэу ащызэрахьэхэрэм яшIуагъэкIэ къыткIэхъухьэхэрэ лIэужхэр тер­роризмэм епхыгъэхэ бзэджашIэ­хэм ащаухъумэх, язэхашIэ къагъэущы. Терроризмэм зэрэпэшIуекIохэрэ шIыкIэхэр зэлъягъэ­шIэгъэнхэм фэгъэхьыгъэ материалхэу агъэхьазырыгъэхэм япчъагъэ хэхъуагъ.

КъэбарлъыгъэIэс амалхэм ямеханизмэ ухъумагъэ хъуным Iоф зэрэдашIагъэм ишIуагъэкIэ терроризмэм пэшIуекIонхэ ыкIи террористхэм язекIуакIэ адегъэ­штэгъэнхэ гупшысэ зыхэлъ тхыгъэхэу Интернетым исайтхэм къарыхьэхэрэр нахь макIэ ашIынхэ алъэкIыгъ. Арэу щытми, гумэкIыгъо щымыIэу тIон тлъэ­кIыщтэп, гухэкIми, экстремизмэм цIыфхэр фищэнхэм ыуж итхэу, терроризмэр игъоу зылъэгъу­хэрэр Адыгеими щагъэунэфыхэу къыхэкIы. Ахэм интернет нэ­кIубгъохэр къызфагъэфедэх, литературэ зэфэшъхьафхэр къы­дагъэкIынхэм, яшIошIхэр къызщыраIотыкIыщтхэ Iофтхьабзэхэр зэхащэнхэм ауж итых. Ахэм афэдэхэр къыхагъэщых ыкIи гъэлъэшыгъэ шIыкIэм тетэу пшъэдэкIыжь арагъэхьы.

Терроризмэм пэшIуекIогъэнымкIэ шъолъырхэм IофшIэнхэу ащызэшIуахыгъэхэм яшIуагъэкIэ псэупIэхэм ащыпсэухэрэ, ана­хьэу ныбжьыкIэ радикал куп зэфэшъхьафхэм япчъагъэ къыщыкIагъ, ахэм пэшIорыгъэшъ IофшIэнхэу адызэрахьагъэхэм ишIуагъэ къэкIуагъ. Террористическэ нэшанэ зиIэхэ бзэджэшIагъэхэу УФ-м исубъектхэм ащызэрахьагъэхэм япчъагъэ 2013-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу фэди 8-кIэ нахь макIэ хъугъэ. Ащ дакIоу терроризмэм зыщызыдзыехэрэм япчъагъэ хэхъуагъ. Терроризмэм иидеологие къэралыгъо кIоцIым къыщезыгъэ­кIокIыхэрэр агъэунэфыгъэх.

Арэу щытми, дунэе террористическэ организацием цIыфхэр хэщэгъэнхэмкIэ зэпхыныгъэм иамал шIыкIакIэхэр къызфагъэфедэхэ хъугъэ. Мы организациехэм нахьыбэу ахащэхэрэр нэмыкI къэралыгъохэм къарыкIыхи Iоф зышIэнхэу тишъо­лъыр къихьагъэхэр ары.

Терроризмэм иидеологие пэшIуекIогъэнхэмкIэ федеральнэ гъэцэкIэкIо къулыкъухэм, УФ-м ишъолъырхэм ягъэцэкIэкIо хэб­зэ­ къулыкъухэм ыкIи чIыпIэ зы­гъэ­IорышIэжь къулыкъухэм яIоф­шIэн зэфэхьысыжьхэу фэ­хъу­гъэхэм къагъэлъэгъуагъ Iоф­тхьабзэхэм язэхэщэнкIэ амалхэу яIэхэр икъоу зэрамыгъэфеда­гъэхэр.

Мы Iофыгъоу зигугъу къэтшIырэр къызэрыкIоу щытэп. Адрэ шъолъырхэм ялъытыгъэмэ, непэ тиреспубликэ илъ рэхьатныгъэм тырыгушхон ыкIи ар къэтыухъумэн фае. Ащ дакIоу Темыр Кавказым мамырныгъэ илъыным зэкIэми тыфэбэнэныр типшъэрылъ шъхьаI.

КIАРЭ Фатим.