Адыгеим инароднэ сурэтышIэу, ювелирэу Еутых Асе игугъу къызытшIыкIэ, сэнаущыгъэу хэлъым тегупшысэ, иIоф­шIа­гъэхэм гукIэ талъэIэсы. Ау ежь идунэееплъыкIэ, гухахъо зыхигъуатэрэр, насыпыгъэкIэ ылъытэрэм щыгъуазэр макIэ. Бзылъфыгъэхэм я Дунэе мафэ ипэгъокIэу Еутых Асе гущыIэгъу тыфэхъугъ. ЗэIукIэгъу фабэр тигъэзетеджэхэм тигуапэу алъыдгъэIэсыжьыщт.

— Пстэуми апэу сэркIэ мэхьанэ зиIэр сиунагъо гуфэбэныгъэ илъыныр ары, — игущыIэ къыщыхегъэщы Еутых Асе. —Сишъхьэгъусэ, силъфыгъэхэр, сигупсэхэр згъэгушIонхэр сикIас. Дэхагъэр хэти ежь къыщежьэ. ЦIыфым рэхьатныгъэ иIэу, тыгъэнэбзыеу, фэбагъэу ыгу илъыр къыпэблагъэхэм афи­­гощы зыхъукIэ, ежьыми ащ гухахъо хегъуатэ.

ТигущыIэгъу ицIыкIугъом къы­щегъэжьагъэу шIулъэгъуныгъэр игъогогъоу мэпсэу. ЗекIо кIоныр, къэралыгъо зэфэшъхьаф­хэр къыкIухьанхэр икIас, ау къызфигъэзэжьын ылъэкIыщтыр гупсэфыпIэ фэхъугъэ чIыпIэхэр ары. Ащ фэдэу Индиер ыгъэнэфагъ. Мыщ жьэу къыщепщэрэми шIулъэгъуныгъэ, гуфэбэныгъэ хэлъэу тигущыIэгъу елъытэ.

— Къэралыгъохэм яискусствэ зыфэдэр, архитектурэр зэзгъэлъэгъуныр сикIас, — игущыIэ лъегъэкIуатэ Еутых Асе. — СшIо­гъэшIэгъонэу бэ къэсплъы­хьагъэр, ау Индием гухэхъоныгъэ щысэгъоты. Дунаим ыгу мыщ щыI. Мы къэралыгъом щы­псэухэрэм, сабыйхэм къащегъэжьагъэу зыныбжь хэкIотагъэхэм анэсэу, дунаим щыгу­­шIукIынхэ, такъикъ пэпчъ рэ­­хьат­ныгъэ щагъотын алъэкIы. Ахэм агу зэкIэми афызэIухыгъ. Ащ сэри кIуачIэ къысхилъхьагъэу, гухэхъоныгъэ щызгъотыгъэу сихэку къэсэгъэзэжьы.

ТигущыIэгъу къыхегъэщы сыд фэдизэу нэмыкI къэралыгъохэр дахэу, гупсэфэу къыпщыхъухэми, укъызщыхъугъэ хэкум, лъа­псэ зыщыбдзыгъэм пэпшIын зэрэщымыIэр. Ар пстэуми анахь шъхьаIэу елъытэ. Укъызщыхъугъэ унэу рэхьатныгъэ зыщыбгъотырэм уигуапэу къыфэогъэзэжьы, ащ кIуачIэ къыпхелъхьэ, тапэкIэ гъэхъэгъэшIухэр пшIыным укъыфегъэущы.

Еутых Асе Iэдэбныгъэ зы-хэлъ бзылъфыгъ. Ащ узеплъыкIэ, Iэшэ онтэгъухэр, тIысыпIэ инхэр ыIапэхэм къачIэкIын зэ­ралъэкIырэр гурыIогъуае мэхъу. Тызэресагъэу, мыщ фэдэ пкъы­гъо инхэр хъулъфыгъэхэм нахь ятэпэсы. Сэнэхьат гъэшIэгъоныр къыхихынэу зэрэхъугъэр къытфиIотэнэу тигущыIэгъу зыфэдгъэзагъ.

— СицIыкIугъом къыщегъэ­жьагъэу сэнаущыгъэу схэлъыр сятэжъ-сянэжъ пIашъэхэм, ся­нэжъ-сятэжъхэм къысхалъхьагъ. ГъучIым сызэрэдэзекIощтыр ся­тэжъ къысигъэлъэгъущтыгъэ, дэн-бзэныр, дышъэ IуданэкIэ хэсыдыкIыныр сянэжъ сигъэшIагъ. НэмыкI сэнэхьат къы­хэсхынэуи сегупшысагъэп, — къытфеIуатэ Асе. — Сянэжъ сыригъусэу нысхъап цIыкIухэр сшIыщтыгъэх, ахэм щыгъынхэр афэсыдыщтыгъэх, дышъэ Iуда­нэкIэ хэсыдыкIыщтыгъэ. Ахэм сапылъэу мафэхэр кIощтыгъэх. Сянэжъ пшысэхэр, тхыдэжъхэр къысфиIуатэщтыгъэх, щыIэны­гъэм анахь мэхьанэ ин щызиIэ лъэныкъохэр сигъэлъэгъугъэх.

ТигущыIэгъу тызэрэщигъэгъо­загъэмкIэ, унэгъо хъызмэтыр икIас ыкIи ащ игуапэу пылъ. Пщэрыхьаным, унэр ыгъэдэхэным, ащ гупсэф илъэу зэIуихыным афэщагъ. Сэнэхьатэу зэ­ры­лажьэрэр Тхьэм къыхимылъхьагъэу щытыгъэмэ, игуапэу унэм исыщтыгъэ, унэгъо хъыз­мэтым ищыIэныгъэ рипхыщтыгъэ.

— Бзылъфыгъэхэм я Мафэ къыхэзгъэщыныр, ар анахь згъэмэфэкIыныр сихабзэп, — къытфеIуатэ тигущыIэгъу. — Ма­фэ къэс бгъэмэфэкIын плъэ­кIыщт уиунагъо угу фызэIухыгъэу, агу къыдэпщэеным, бгъэгушIонхэм упылъы зыхъукIэ.

Хэтрэ бзылъфыгъи унагъом анахь мэхьанэшхо зэрэритырэм фэдэу, Еутых Асе игуфэбэныгъэ зылъыIэсырэр ишъхьэгъус, илъфыгъэхэр, игупсэхэр ары. Ахэр зэригъэшIощтхэм пылъ, ежьхэри анахь лъапIэу яIэм ыгу къыдащэеным дэшъхьаххэрэп. ТигущыIэгъу ыгу пстэуми зэ­рафызэIухыгъэр зэхэошIэ, ащ фэ­багъэу, рэхьатныгъэу хэлъыр ынэхэм къачIэщы. Апэрэ такъи­къэу гущыIэгъу узыфэхъугъэм къыщыублагъэу упэблагъэ охъу, нурэу хэлъым узэлъеубыты, уегъэгупсэфы.

Гъонэжьыкъо Сэтэнай. Сурэтыр Артур Лаутеншлегер тырихыгъ.