Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат зипэщэгъэ лIыкIо купэу Адыгеим икIыгъэр Урысые инвести­ционнэ форумэу Шъачэ щыкIорэм хэлэжьагъ. Iофыгъо шъхьаIэу ар зыфэгъэхьыгъэм зэреджагъэхэр – «Национальные проекты: от стратегии к действию». Урысые Федерацием и Правительствэ и Тхьаматэу Дмитрий Медведевым зэрищэгъэ пленарнэ зэхэсыгъом ары анахьэу зыщытегущыIагъэхэр.

«Непэ мэхьэнэ гъэнэфагъэ зиIэ чэзыукIэм тынэсыгъ. Зигугъу тшIырэр уахътэм къы­гъэуцурэ зэхъокIыныгъэхэм язакъоп, зэхэубытэгъэ унэшъо игъэкIотыгъэхэу щыIэныгъэм илъэныкъо пстэуми зэхъокIыныгъэшIухэр афэшIыгъэнхэр къыдэзылъытэхэрэр ары. Лъэпкъ проектхэр хэгъэгум зэрэпсаоу ищыIэныгъэ зы­фэдэр къызщынэфэрэ лъэныкъоу щытых. ЗанкIэу къэсIон, джырэ Урысыем итарихъ ащ фэдэу игъэкIотыгъэу, лъэ­ныкъуабэ къызщыдэлъытэгъэ Iофыгъошхо щырекIокIыгъэп пIоми хъущт», — къы­Iуагъ Дмитрий Медведевым.

Урысые Федерацием и Правительствэ и Тхьаматэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, мы илъэсих благъэм хэгъэгум хэхъоныгъэ ышIынымкIэ гухэлъэу агъэнэфагъэхэр зэкIэ лъэпкъ проектхэм япхыгъэх. Анахьэу Дмитрий Медведевым къыхигъэщыгъэр мэхьанэшхо зиIэ социальнэ проектхэр чIыпIэхэм ащыпхыращыхэ зыхъукIэ шъолъыр­хэм пшъэдэкIыжь ин зэрахьырэр ары. Шъолъырхэм япшъэ­рылъ гъэнэфагъэхэм язэшIохын фытегъэпсыхьэгъэнэу лъэпкъ проектхэр зэрэщытхэр къыхигъэщыгъ Урысые Федерацием и Премьер-министрэ.

Адыгэ Республикэм лъэпкъ проектхэм ялъэныкъохэр амал зэриIэкIэ нахьыбэу къыдилъытагъэх. Ахэм ахэлэжьэнхэм пае регион проект 47-рэ зэхагъэуцуагъ ыкIи аухэсыгъ.

«Мы илъэсыр бэ къэзыгъэ­нэфэщтэу хъущт. Тиреспуб­ликэ, Урысыем инэмыкI шъо­лъырхэм афэдэу, мэхьанэшхо зиIэ проектхэм япхырыщын дэлажьэ. Илъэсихым къыкIоцI тикъэралыгъо ихэхъоныгъэкIэ чыжьэу лъыкIотэн фае. ЦIыф­хэм ящы­IакIэ нахьышIу шIыгъэныр ары зэкIэми ткIуачIэ зэтхьылIэн фаер. ТхылъыпIэкIэ къэтэгъэлъагъокIэ хъущтэп, республикэм щыпсэурэ цIыфхэм ежь-ежьырэу анэкIэ алъэгъун фае нахьышIум ылъэныкъокIэ зэхъокIыныгъэ­хэу ахэм ящыIакIэ фэхъухэ­рэр. Ахэр ары анахь осэ шъхьаIэ тиIоф­шIэн къыфэзышIыщтхэр», — къыIуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

КъумпIыл Мурат джащ фэдэу къыхигъэщыгъ Урысые инвестиционнэ форумым зэрэхэла­жьэхэрэми ащкIэ ишIогъэшхо къызэрэкIорэр. Илъэс къэс форумым нахь зеушъомбгъу, IофыгъуакIэхэр къыщаIэтых. Хэгъэгум IофшIэнымкIэ анахь щысэ шIагъоу иIэхэр зэгъэшIэгъэнхэмкIэ, инвестициехэр нахьыбэу гъэфедэгъэнхэмкIэ форумым мэхьанэшхо иIэу щыт.

«ТилIыкIо куп форумым Iофышхо щигъэцэкIагъ. Лъэпкъ проектхэм япхырыщынкIэ Iофтхьэбзэ гъэнэфагъэхэм татегущыIагъ, ахэм зэшIохыкIэу афэхъущтымкIэ хэкIыпIэхэм тызэдяусагъ. НэмыкI шъолъырхэм яIофшIэкIэшIу зыщыдгъэгъозагъ, джащ фэдэу инвестиционнэ зэзэ­гъыныгъэхэу зэдэтшIыгъэхэми шIуагъэ къатыным тыщэгугъы», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, инвестициехэр нахьыбэу гъэфедэгъэнхэмкIэ зишIуагъэ къэкIощтхэм ащыщ индустриальнэ паркхэм язэхэщэн. Бизнесым епхыгъэ гухэлъ зэфэшъхьафхэр пхырыщыгъэнхэмкIэ ахэр амалышIоу щытых. Проектхэм язэшIохын экономикэм хэхъоныгъэу ышIыщтыр, IофышIэ чIыпIакIэхэр ыкIи нэмыкIхэр къызэрэдэкIощтхэм КъумпIыл Мурат ицыхьэ телъ.

IофшIэгъу зэIукIэгъухэр

Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу Къум- ­­пIыл Мурат зэIукIэгъу адыриIагъ Итальянскэ Республикэм и Генеральнэ консулэу Къыблэ федеральнэ шъолъырым щыIэ Пьерпаоло Лодиджианирэ Италием и Посольствэ исатыу-экономикэ къутамэу Москва щыIэм ипащэу Франческ Санторорэ. Ащ рагъэблэгъагъэх Урысые Федерацием и Президент иполномочнэ лIыкIоу Къыблэ федеральнэ шъолъырым щыIэм игуадзэу Владимир Гурба, Астрахань хэкум игубернатор ипшъэрылъхэр зыгъэцэкIэрэ Сергей Морозовыр, Къэ­бэртэе-Бэлъкъар Республикэм и ЛIышъхьэ ипшъэрылъхэр пIэлъэ гъэнэфагъэкIэ зыгъэцэкIэрэ КIокIо Казбек.

ТапэкIи Италиемрэ Адыгеимрэ азыфагу илъ сатыу-экономикэ ыкIи блэгъэныгъэ зэфыщытыкIэхэр гъэпытэгъэнхэм лъэныкъуитIуми яфедэ зэрэхэлъыр къа­Iуагъ.

«Адыгеимрэ Италиемрэ бэшIагъэ зэдэ­лэжьэныгъэ азыфагу зилъыр. Мэкъу-мэщым ылъэныкъокIэ шIуагъэ хэлъэу проектхэр зэдэтэгъэцакIэх. СатыушIынымкIэ Италиер респуб­ликэм игъусэшIу шъхьа­Iэхэм ащыщ. Илъэсэу икIыгъэм мэлылъфэгъум Италием къикIыгъэгъэ предприниматель куп Адыгеим щед­гъэблэгъэ­гъагъ. Ахэм япэщагъэр Итальянскэ Рес­публикэм и Посолэу Урысыем щыIэр ары. Анахь гугъапIэ къэзытырэ лъэныкъохэр ащыгъум дгъэнэфэгъагъэх. Непэрэ зэIукIэгъур экономикэ ыкIи социальнэ-культурнэ зэфыщытыкIэхэм яхэхъоныгъэкIэ амалышIухэм ащыщэу плъытэн плъэкIыщт», — къыкIигъэтхъыгъ Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ.

ХэгъэгуитIумэ япащэхэм зэшIуахырэ Iофтхьабзэхэу Урысыемрэ Италиемрэ язэфыщытыкIэхэр нахь гъэпытэгъэнхэм фытегъэпсыхьагъэу щытхэм къапкъырыкIызэ Пьерпаоло Лодиджиани къы­гъэшъып­къэжьыгъ язэдэлэжьэныгъэ гугъэпIэшIу­хэр къызэритыхэрэр.

«Проектэу тызыфежьагъэхэр нахьышIу зэрэхъущтхэм, нахь дэгъоу зэрэпхырытщыщтхэм тынаIэ атедгъэтыщт. Бжьыныфым икъэгъэкIынкIэ проектыр гъэхъа­гъэ хэлъэу гъэцэкIагъэ мэхъу, сатыу тамыгъэу ащ иIэщтыр «Адыгэ бжьыныф». Илъэсэу икIыгъэм Теуцожь районым салат лъэпкъэу «радиккьо» къыщыгъэкIыгъэнымкIэ зы проект джыри ублагъэ хъугъэ. Урысыем ибэдзэршIыпIэхэм, нэмыкI сатыушIыпIэхэм «Адыгейский радиккьо» тетхагъэу ар къатехьащт. ЦIыфхэр ащ къыкIэупчIэх, ящыкIагъ, арышъ, къыдэдгъэкIырэр нахьыбэ зэрэтшIыщтым ыуж титыщт», — къыIуагъ Пьерпаоло Лодиджиани.

ЛъэныкъуитIури икIэухым зытегущыIагъэхэр непэкIэ анахь зигъо Iофыгъоу къэуцугъэхэм ащыщхэу мэкъумэщ продукциер къыдэгъэкIыжьыгъэныр, медицинэ оборудованиер аIэкIэгъэхьэгъэныр, архитектурнэ проект гъэнэфагъэхэр зэхэгъэуцогъэнхэр арых.

Джащ фэдэу Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат IофшIэгъу зэIукIэгъу адыриIагъ компаниеу «Хевел» зыфиIорэм илIыкIохэм: генеральнэ пащэу Игорь Шахрай, ащ игуадзэхэу Евгения Боресковам, Антон Усачевым, ООО-у «Возобновляемые источники энергии» зыфиIорэм игенеральнэ пащэу Кубэщыч Анзор. ТыгъэкIэ Iоф зышIэщт электростанциехэр Адыгеим щыгъэпсыгъэнхэм ахэр тегущыIагъэх. Мыщ фэгъэхьыгъэ зэзэгъыныгъэм АР-м иминистрэхэм я Кабинетрэ мы хъызмэтшIапIэмрэ форумэу 2018-рэ илъэсым Шъачэ щыкIуагъэм щызэдыкIэтхэгъагъэх.

«Мы проектым игъэцэкIэн энергетикэ «уцышъом» хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ зэшIотхырэм къыхеубытэ. А мурад дэдэм епхыгъэу Адыгеим щагъэпсы къэралыгъомкIэ анахь инэу щыт жьыбгъэпаркыр. Мы IофшIэнхэм яшIуагъэкIэ электроэнергием ылъэныкъокIэ шъолъы­рым ыкIуачIэ хэхъоным, проектыкIэхэу республикэм шIуагъэ къыфэзыхьыщтхэр гъэцэкIэгъэнхэм иамалышIу щыIэщтэу тэгугъэ», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

ЗэрэрахъухьагъэмкIэ, тыгъэкIэ Iоф зышIэщт электростанциехэу МВт 8,9-рэ кIуачIэу зиIэщтхэр Мыекъуапэрэ Шэуджэн районымрэ ащагъэпсыщтых. Инвесторым къызэриIуагъэмкIэ, ащ фэдэ электростанциеу «Адыгейская» зыфаIорэм ишIын епхыгъэ пэшIорыгъэшъ IофшIэнхэр макIох. АщкIэ инженер IофшIэнхэмкIэ къэралыгъо экспертизэм изэфэхьысыжьхэр къа­IукIагъэх. Ащ дакIоу ащ фэдэ электростанциеу «Шовгеновская» зыцIэр зыдэщытыщт чIыпIэри агъэхьазыры. Объектхэм яшIын 2019-рэ илъэсым ижъоныгъо­кIэ-мэкъуогъу мазэхэм рагъэжьэнэу рахъухьэ.

***

Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къэралыгъо корпорациеу «Росатомым» къепхыгъэ компаниеу «НоваВинд» игенеральнэ пащэу Александр Корчагиным IофшIэгъу зэIукIэгъу дыриIагъ. ЖьыкIэ Iоф зышIэщт паркым ишIын тегъэпсыхьэгъэ инвестиционнэ проектыр республикэм зэрэщыпхыращыщтым ахэр тегущыIагъэх.

«Мы проектыр тэркIэ федэу щыт, республикэр энергиеу зыщыкIэрэр ащ нахь къыригъэкъужьыщт. Адыгеим энергиеу фимыкъурэр ащ процент 20-кIэ нахьыбэ ышIынэу тэгугъэ. Проектым шIуагъэу къытыщтхэм ащыщ IофшIэпIэ чIыпIакIэхэр зэхэщагъэ зэрэхъущтхэр, республикэм ибюджет нахьыбэу хэбзэIахьхэр къызэрихьащтхэр», — къы­Iуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

Проектым ипхырыщын тегъэпсыхьа­гъэу зэхэсыгъо, зэIукIэгъуи 10-м ехъу зэхащагъ, гъэцэкIэкIо хабзэ ыкIи чIыпIэ зы­гъэIорышIэжьын къулыкъухэр ахэм къахагъэлэжьагъэх. ЧIыгум епхыгъэ Iофы­гъохэм язэшIохынкIэ план-график зэха­гъэ­уцуагъ, чIыпIэ ихъухьанымкIэ до­ку­ментхэм зэхъокIыныгъэхэр афашIынхэу пшъэрылъ зыфагъэуцужьыгъ. Зигугъу къэ­тшIыгъэ проектыр Адыгэ Республикэм иэлектроэнергетикэ хэхъоныгъэ зэри­шIыщт схемэмрэ программэмрэ ахагъэ­хьагъ.

АО-у «НоваВинд» ипащэхэм къызэраIуагъэмкIэ, пIалъэу агъэнэфагъэхэм атемыкIхэу IофшIэнхэр зэхащэщтых. Мыгъэ гъэмафэм проектым иапэрэ чэзыу Iоф ышIэу ригъэжьэщт. ЖьыкIэ Iоф зышIэщт электростанцием МВт 2,5-рэ зилъэшыгъэщт псэолъэ 60 иIэщт.

***

Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу Къум­пIыл Мурат аIукIагъ урысые компаниеу «Алев» зыфиIоу Адыгэкъэлэ сымэджэщым лъынтфэ узхэмкIэ отделениер щызыгъэ­псырэм илIыкIохэм.

«Къэралыгъо-унэе зэдэлэжьэныгъэм къыхиубытэу лъэхъаным диштэрэ медицинэ гупчэхэм яшIын инвесторхэр къы­хэтэгъэлажьэх. Ахэм ащыщ Адыгэкъалэ, К.М. Батмэным ыцIэ зыхьырэ сымэджэщэу рентгенохирургическэ амалхэмкIэ узыр гъэунэфыгъэнымкIэ ыкIи яIэзэгъэнымкIэ отделение зыщызэхэщагъэм, щашIыщтыр», — къыхигъэщыгъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

Профессорэу Кирилл Козловым къызэриIуагъэмкIэ, мы лъэхъаным проектым ишIын ыкIэм фэкIо. Ащ игъэхьазырын сомэ миллиони 100-м ехъу хэхьагъ. «Гъогу картэм» къызэрэдилъытэу отделениякIэм пае кабинетхэр агъэхьазырыгъэх, медицинэ оборудованием, ахэм ащыщ ангиографэу гу-лъынтфэ узхэм яIэзэгъэным анахь ищыкIагъэм, игъэуцун аухы. Урысыем иклиникэхэм специалистхэр ащагъэхьазырыгъэх.

Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, мы проектыр гъэцэкIагъэ зыхъукIэ, гу-лъынтфэ уз зиIэу Адыгэкъалэ, Теуцожь ыкIи Тэхъутэмыкъое районхэм ащыпсэухэрэм IэпыIэгъу афэхъугъэным епхыгъэ Iофыгъор зэшIохыгъэ хъущт. Мы лъэхъаным ащ фэдэ IэпыIэгъу республикэмкIэ къызыщаратын алъэкIырэр шъолъыр гупчэр ары. Ау районхэм ащыщхэр ащ зэрэпэчыжьэхэм къыхэкIыкIэ, гу-лъынтфэ узхэм япхыгъэу сыхьатым къыкIоцI сымэджэщым нэгъэсыгъэн фаехэр «терепевтическэ шъхьаныгъупчъ» зыфаIорэм къыхиубытэнхэу хъурэп. Лъым икъекIокIын епхыгъэ узхэм къахэкIэу дунаим ехыжьыхэрэм япчъагъэ къыщыгъэкIэгъэнымкIэ ащ мэхьанэшхо иI.

***

Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат «Ростелекомым» ипрезидентэу Михаил Осеевскэм, ивице-президентэу, «Ростелекомым» икъутамэу «Юг» зыфиIорэм ипащэу Денис Лысовым, мы къутамэм ипащэ иупчIэжьэгъоу Олег Хабаровым зэдэгущыIэгъу щадыриIагъ.

КъумпIыл Мурат къызэрэхигъэщыгъэм­кIэ, фэIо-фашIэхэр информатизацие шIыгъэнхэм, шIыкIэхэр гъэфедэгъэнхэм, пэрыт технологиехэр зыщагъэпсэолъэрэ лъэныкъохэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным непэ мэхьанэшхо араты. МыщкIэ шIэгъэн фаехэм ащыщ цифрэ шIыкIэм тет къэтынхэр тыдэкIи ащылъыгъэIэсыгъэнхэр, зэпхыныгъэм ифэIо-фашIэхэр цIыф­хэм нахьышIоу афэгъэцэкIэгъэнхэр, гурыт еджапIэхэмрэ медицинэ учреждениехэмрэ Интернет псынкIэм иамалхэр къызфагъэфедэнхэр, электрон шIыкIэкIэ къэралыгъо фэIо-фашIэхэр цIыфхэм афэгъэцэкIэгъэнхэр.

«Тэ тызыпылъыр Адыгеим къызэлъи­убытырэ чIыпIэ пстэуми Интернет зэпхыныгъэ цыхьэшIэгъу ащыряIэныр ары. ШIуагъэ къытэу тызэдэлэжьэным пае екIолIэкIэ гъэнэфагъэхэр тызэгъусэу къыхэтхын фае», — хигъэунэфыкIыгъ КъумпIыл Мурат. Шъугу къэтэгъэкIыжьы Адыгеим икъо­джэ 37-мэ цифрэ шIыкIэм тетэу къэтынхэр аIэкIэгъэхьэгъэнхэм тегъэпсыхьэгъэ проектыр зэрэпхыращырэр. «Ростелекомым» къызэритыгъэмкIэ, 2018-рэ илъэсым республикэм ипсэупIэ Iудзыгъэ 25-мэ оптоволоконнэ сетьхэр апхырыщыгъэнхэм япхыгъэ IофшIэнхэр компанием ыухыгъэх. 2019-рэ илъэсым псэупIэ 12-мэ Интернет псынкIэр алъагъэIэсынэу рахъухьэ.

Ащ нэмыкIэу IэзэпIэ-профилактическэ учреждениехэм ащ фэдэ Интернетыр къызфагъэфедэнымкIэ IофшIэнхэр лъагъэкIотэщтых. Ащ телемедицинэм хэхъо­ныгъэ ригъэшIыщт.

Лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ проектхэм япхырыщын, гурыт еджапIэхэм якъэбарлъыгъэIэс-тхылъеджэпIэ гупчэхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным, «Къэлэ щынэгъончъ» зыфиIорэ системэм хэхьэрэ комплексым, энергием икIэугъоен тегъэ­псыхьэгъэ проектхэм язегъэушъомбгъун джащ фэдэу атегущыIагъэх.

Мэзым ибайныгъэхэр къызфагъэфедэщт

Адыгэ Республикэм иминистрэхэм я Кабинетрэ Урысыем икластерхэмрэ итехнопаркхэмрэ хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэ­нымкIэ Ассоциациемрэ зэрэзэдэлэжьэщтхэм фэгъэхьыгъэ зэзэгъыныгъэ зэда­шIыгъ. Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Муратрэ Урысыем икластер­хэмрэ итехнопаркхэмрэ хэхъоныгъэ ягъэ­шIыгъэным фэгъэзэгъэ Ассоциацием ипащэу Андрей Шпиленкэмрэ ащ кIэтхэ­жьыгъэх. Экономикэм хэхъоныгъэ егъэ­шIы­гъэнымкIэ кластерхэм ягъэпсын мэхьанэшхо зэриIэр зэдэгущыIэгъум щыхагъэунэфыкIыгъ.

Мэз промышленнэ кластерым – мебелыр, паркетыр, пхъэ лъапIэхэм ахашIыкIырэ шпоныр къыдэзыгъэкIыщт мэз промышленнэ комплексым, псэолъэшI индустрием икластер ягъэпсын ащ къыщыдэлъытагъ.

«Кластерхэм ягъэпсынкIэ гухэлъэу тиIэр мэзым ибаиныгъэхэм республикэм пкъыгъо гъэнэфагъэхэр щахашIыкIынхэр, Адыгеим иэкономикэ хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным пае пхъэ хъураехэр ащ ращыжьынхэ фимытэу гъэпсыгъэныр ары. А пшъэрылъхэм ягъэцэкIэнкIэ специалист гъэнэфагъэхэм яопыт мэхьанэшхо иI», — хигъэунэфыкIыгъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

Андрей Шпиленкэм къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, зэзэгъыныгъэу зэдашIыгъэхэм атетэу методическэ, зэхэщэн IэпыIэгъу къытатыщт, мэз промышленнэ кластерым хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ эксперт-ана­литическэ Iофтхьабзэхэр зэрахьащтых. Республикэм имэз промышленнэ комплекс ихъызмэтшIапIэхэр шъолъыр клас­терым зыхагъахьэхэкIэ, промышленнэ продукцием икъыдэгъэкIын ахъщэу пэIуа­гъэхьагъэм щыщ къафырагъэгъэзэжьыным щыгугъынхэ алъэкIыщт.

Адыгеим и ЛIышъхьэ джащ фэдэу къызэриIуагъэмкIэ, 2018-рэ илъэсым шышъхьэIум и 21-м Адыгэ Республикэм мэз промышленностымкIэ иIофышIэхэм я Союз Урысыем икластерхэмрэ итехнопаркхэмрэ хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным фэгъэзэгъэ Ассоциацием аштагъ. Урысыем ишъолъыритфэу ащ фэдэ кластер зыщагъэпсыщтхэм Адыгейри ахэхьащт.

ЗаводыкIэ агъэпсыщт

Адыгэ Республикэм иминистрэхэм я Кабинетрэ ООО-у «ОРАС- Алюминиевый профиль» зыфиIорэмрэ алюмин профилыр къыдэзыгъэкIыщт заводым ишIын ехьылIэгъэ зэзэгъыныгъэ зэдашIыгъ. Адыгэ Рес­публикэм и ЛIышъхьэрэ ООО-у «ОРАС-Алю­миниевый профиль» зыфиIорэм игенеральнэ пащэу Денис Бражничен­кэмрэ ащ кIэтхэ­жьыгъэх.

Инвестиционнэ проектым тетэу алюмин профиль къыдэзыгъэкIыщт завод Теуцожь индустриальнэ паркым щагъэ­псынэу, ащ линиих иIэнэу рахъухьэ.

Предприятием алюмин шъхьаныгъупчъэ­хэр, пчъэ ыкIи фасад профильхэр къыщыдагъэкIыщтых. Проектым ипхырыщын инвесторым сомэ миллиарди 3 пэIуигъэ­хьащт, джащ фэдэу IофшIэпIэ чIыпIэ 300 зэхищэщт. Проектым тетэу заводым ичэзыуищ тIэкIу-тIэкIузэ атIупщыщт. Чэщ-зымафэм продукцие тонни 180-рэ ащ къыдигъэкIын ылъэкIыщт.

Денис Бражниченкэм къызэриIуа­гъэмкIэ, дунэе шапхъэхэм адиштэрэ алюмин профилым икъыдэгъэкIын фэгъэ­загъэу мы предприятие закъор ары хэгъэгум и Къыблэ итыщтыр.

Адыгеим и ЛIышъхьэ гъэхъагъэ хэ­лъэу заводыр агъэпсынэу зэрэгугъэрэр къыхигъэщыгъ. Джырэ шапхъэхэм адиштэрэ шIыкIэхэр зэрагъэфедэщтхэм, индустриальнэ паркым заводыр зэрэщагъэпсыщтым, проектыр дэгъоу зэрэпхыращыщтым игугъапIэ къаты. НэмыкIэу къэтIон хъумэ, бизнес-проектхэм япхырыщынкIэ ищыкIэгъэ инфраструктурэр ащ щагъэпсы­гъах.

­­

Чылапхъэхэр агъэхьазырыщтых

Адыгеим и Премьер-министрэу Александр Наролинымрэ унэе предпринимателэу Алексей Волковымрэ Шъачэ зэзэгъыныгъэм щызэдыкIэтхагъэх. Ар зыфэгъэхьыгъэр Джэджэ районым ит псэупIэу Новэм чылапхъэхэр къызщагъэ­хьазырыщт завод щышIыгъэныр ары. Тыгъэгъэзэ, коц, сое ыкIи джэнчжъые чылапхъэхэм якъыдэгъэкIынкIэ инфраструктурэри агъэпсыщт. Инвесторым сомэ миллион 520-м ехъу ащ ишIын пэIуигъэхьащт.

КъызэрэрадзэрэмкIэ, илъэс къэс чылэпхъэ тонн мини 10,2-рэ фэдиз заводым къыдигъэкIын ылъэкIыщт. 2020-рэ илъэсым Iоныгъом ехъулIэу технологическэ оборудованиер атIупщынэу агъэ­нафэ.

«Джэджэ районыр республикэм и АПК ихэхъоныгъэкIэ анахь пэрытхэм ахалъытэ. Сицыхьэ телъ чылэпхъэ дэгъухэр предприятиякIэм республикэм IэкIигъэхьанхэ зэрилъэкIыщтым, чIыгулэжьыным пэрыт технологиер щыгъэфедэгъэнымкIэ джыри зы амалышIоу ар зэрэхъущтым. Ащ нэмыкIэу IофшIэпIэ чIыпIакIэхэри къытыщтых, бюджетым ахъщэу къихьэрэри нахьыбэ хъунымкIэ ишIуагъэ къэкIощт», — къыIуагъ Александр Наролиным.

Адыгэ Республикэм и Премьер-министрэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, проектым ипхырыщынкIэ къэралыгъо IэпыIэгъу афэхъунхэм пае республикэм ихэбзэ къулыкъухэм афэлъэкIыщтыр зэкIэ агъэ­цэкIэщт.

ЯIэпэIэсэныгъэ хагъэ­хъощт

Мысатыу автоном организациеу «ПроектыкIэхэр пхырыщыгъэнхэмкIэ стратегическэ инициативэхэм я Агентствэ», Союзэу «Сэнэхьат сообществэхэм ыкIи рабочэ кадрэхэм яхэхъоныгъэкIэ Агентствэр» зыфиIохэрэмрэ Адыгэ Респуб­ликэм иминистрэхэм я Кабинетрэ азыфагу зэдэлэжьэныгъэу илъыщтым фэгъэ­хьыгъэ зэзэгъыныгъэм зэдыкIэтхагъэх.

Социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэхэмкIэ Адыгэ Республикэм и Стратегие къыдилъытэрэ пшъэрылъхэм ягъэцэкIэн ары зэдэлэжьэныгъэр зыфэIорышIэщтыр, промышленностым хэхъоныгъэу ышIырэм дакIоу IофышIэхэм ягъэхьазырын иIофыгъуи нахь лъэшэу анаIэ тырадзэн фаеу мэхъу. Специалистхэм ягъэхьазырынкIэ хэбзэ къулыкъухэмрэ бизнесымрэ язэдэ­лэжьэныгъэ нахь лъэшэу анаIэ тыра­гъэтыщт.

Зэзэгъыныгъэу зэдашIыгъэм тегъэ­псыхьагъэу республикэм «гъогу картэкIэ» заджэхэрэр щаухэсыгъ, Адыгеир Iофы­шIэхэм алъэныкъокIэ зыфэныкъохэр ащ къыщылъэгъощтых.

2024-рэ илъэсым нэс гупчэ гъэнэфагъэхэр аккредитацие ашIыщтых, сэнэхьат ухьазырыныгъэм тегъэпсыхьэгъэ гупчэхэр, ушэтынхэр зыщыкIощтхэр зэхащэщтых, производствэм епхыгъэ IофышIэхэм яшIэныгъэхэм ахагъэхъощт (Ворлдскиллс ипрограммэхэм атегъэпсыхьагъэу).

«Тэ Ворлдскиллс системэм тыхэхьэгъах. Щылэ мазэм ыкIэхэм адэжь рес­публикэм щыкIуагъ «Молодые профессионалы» зыфиIорэ я IV-рэ шъолъыр чемпионатыр. Мы программэм шIуагъэу къытырэр нафэ: тиеджапIэхэм къачIэттIупщыхэрэм яшIэныгъэ, яIэпэIэсэныгъэ япхыгъэ шапхъэхэр нахь ин мэхъух. Республикэм гурыт сэнэхьат гъэсэныгъэ зэрэщядгъэгъотырэм, непэ ащ изытет нахьышIу зэрэтшIыщтым тыдэлажьэ. Гъэсэныгъэ зэрарагъэгъотырэ программэхэм, бюджет чIыпIэхэр къафыхэгъэ­кIыгъэнхэм тынаIэ лъэшэу атетэгъэты. Апшъэрэ еджапIэхэм, гурыт сэнэхьат организациехэм республикэм иэкономикэ къыгъэуцурэ пшъэрылъхэм афытегъэ­псыхьэгъэ IофышIэхэм ягъэхьазырынкIэ яIофшIэн тэрэзэу зэхэтщэным мэхьанэшхо иI», — икIэухым къыхигъэщыгъ КъумпIыл Мурат.

КинопроектыкIэхэр щыпхыращыщтых

Адыгэ Республикэм иминистрэхэм я Кабинет, автоном мыкоммерческэ организациеу «ПроектыкIэхэм япхырыщынкIэ стратегическэ инициативэхэм я Агентствэ», киномрэ телевидениемрэ япродюсерхэм я Ассоциацие зэрэзэдэлэжьэщтхэмкIэ зэзэгъыныгъэ зэдашIыгъ.

Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, автоном мыкоммерческэ организациеу «ПроектыкIэхэм япхырыщынкIэ стратегическэ инициативэхэм я Агентствэ» игенеральнэ пащэу Светлана Чупшевар, киномрэ телевидениемрэ япродюсерхэм я Ассоциацие иправление итхьаматэу Сергей Сельяновыр зэзэгъыныгъэм кIэтхэжьыгъэх.

Киноиндустриемрэ телекъэтынхэмрэ Адыгэ Республикэм зыщягъэушъомбгъугъэнымкIэ ашIэн фаехэм лъэныкъохэр атегущыIагъэх. КинопроектыкIэхэр зы­щып­хыращыщт чIыпIэхэм тиреспубликэ ахэхьащт.

Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, чIыпIэ дэгъу зэриIыгъым, рэхьатныгъэ зэрилъым, цIыфхэр нэгу­ихыгъэу хьакIэхэм зэрапэгъокIхэрэм яшIуагъэкIэ тиреспубликэ пчъагъэрэ кинофильмхэр ыпэкIи щытырахыгъагъэх.

«Киноиндустрием тэ зедгъэушъомбгъу тшIоигъу, кинокомпаниехэм зэдэлэжьэныгъэ адытиIэным тыфэхьазыр. Ахэр Адыгеим къегъэблэгъэгъэнхэр продюсер гупчэхэмкIи, тэркIи федэ. Сыда пIомэ, хэбзэIахьэу бюджетхэм къарыхьэрэр нахьыбэ хъущт, IофшIэпIэ чIыпIакIэхэри щыIэщтых, Урысыеми, IэкIыб къэралыгъохэми республикэм анаIэ нахь къащытырадзэщт», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

Джащ фэдэу зэзэгъыныгъэм къыдыхэ­лъытагъэу киноиндустрием, телепроизводственнэ базэм хэхъоныгъэ арагъэшIыщт. Ащ ишIуагъэ къэкIощт зекIоным зегъэушъомбгъугъэнымкIэ, экономикэм итворческэ кластер хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ, киномрэ телевидениемрэ алъэныкъо проектхэр щыпхырыщыгъэнхэмкIэ.

Зэзэгъыныгъэм тетэу 2020-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу республикэм щыпхыращыщт проектхэм мылъкоу апэIуагъа­хьэрэм щыщ республикэм кинокомпаниехэм афилъэгъужьын имурад. Проектым игъэцэкIэнкIэ ищыкIэгъэ шэпхъэ-хэбзэ лъапсэхэм республикэм щадэлажьэх. Кинокомиссием ехьылIэгъэ законым икъыхэхын Iоф дашIэ.

АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къу­лыкъу икъэбархэр дгъэфедагъэх. Сурэтхэр А. Гусевым тырихыгъэх.