ЗэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьышхоу, кIэлэегъаджэмэ якIэлэегъэджэжьэу, литературоведэу ыкIи критикэу, тхакIоу, усакIоу, драматургэу ЩэшIэ Казбек иуахътэ ицIыфыкIагъ, гупшысэкIо иныгъ. ЩыIагъэмэ, мы мафэхэм къызыхъугъэр илъэс 80 хъущтыгъэ.

ЦIыфышIум идунай зихъожьыгъэр жъоныгъокIэ мазэм илъэси 4 мэхъу, ау зышъхьамысыжьэу, лъэпкъым шIур фэзылэжьыгъэр, ныбжьырэу игушъхьэ-гупшысэ лэжьыгъэкIэ къытхэтыщт.

ЩэшIэ Казбек иуахътэ ицIыфышхуагъ, шIэныгъэ лэжьыгъэу зэIуигъэкIагъэр къыгъэшIагъэм елъытыгъэмэ, бэкIэ нахьыб. ЫцIэ къепIо къодыемэ, лIым иакъыл зынэсыщтыгъэр, игу­пшы­сэ икууа­гъэ Адыгеим имызакъоу, тыдэрэ чIыпIэу лъэпкъ шIэны­гъэм уасэ зыщыратырэ пэпчъ ащы­зэлъашIэ. Пшъэрылъ инэу иIагъэр — шIэныгъэ лъэгапIэм екIу­гъэныр, шIэ­ныгъэ нэфыпсымкIэ нэмыкIхэр уIэшыгъэнхэр — щытхъу хэлъэу зэшIуихыгъ. Ыгуи, ыпси зыфэгъэзэгъэ нау­кэм, зэрэшIоигъуагъэу, хигъэ­хъуагъ, зыкъыригъэIэтыгъ, ­лъэпкъ литературэм готэу хэгъэгу ыкIи дунэе литературэм игупшысэ лэжьыгъэкIэ анэсыгъ, игъашIэ щыщэу илъэс 50 Казбек наукэм хилъхьагъ, ишIушIагъэ гъунэнчъ.

Казбек ищыIэныгъэ ыкIи итвор­ческэ гъогу афэ­гъэ­хьыгъэу тхыгъэ макIэп щыIэр. Ахэр зэкIэ иныбджэгъу шIэныгъэ­лэжьхэу, чы­жьэ­рыплъэхэу Къуныжъ Мы­хьа­мэт, ЛъэпцIэрышэ Хъалидэ, Пэнэшъу Сэфэр, Пэнэшъу Уцу­жьыкъо, Мамый Рус­лъан, Бэ­чыжъ Лейлэ, ХъокIо Фати­мэ, Цуамыкъо Тыркубый, Цуекъо Нэф­сэт, нэмыкIхэм ятхылъхэм, ятхыгъэхэм ащагъэунэ­фыгъ. Арэу щытми, ЩэшIэ Каз­бек къы­­зы­хъугъэ мафэм ­ехъу­лIэу ­илъэпкъ, хэгъэгум, цIыфхэм шIоу афилэжьыгъэм кIэкIэу игугъу къэтшIы тшIоигъу.

ИкъэхъукI, иеджакI

ЩэшIэ Казбек Хьисэ ыкъор Теуцожь районым итыгъэ къуа­джэу Къэзэныкъоежъым (хы Iэ­рышIым ычIэ хъугъэм) мэзаем и 18-м, 1939-рэ илъэсым къы­щыхъугъ. Къызэрыхъухьагъэр мэ­къумэщышIэ-лэжьэкIо унэгъо зэфэшIыгъагъ. Адыгэ чылэгъуабэмэ зыкIэ афэдэу, мы къуаджэри псыхъом кIэрысыгъ унэгъуи 100 фэдиз хъоу, зы урамышхо закъо кIоцIырыкIэу. ЗышIэхэрэм къызэраIотэжьырэмкIэ, къуаджэр мыиныгъэми, лъэшэу дэхагъэ: ыбгъуитIукIэ мэ­зым къыуцухьэу; хъупIэхэр хъоо-пщаухэу, губгъо­хэр лэжьыгъэкIэ зэлъыпкIагъэ­хэу. Ау Каз­бек уахътэу къызхэ­хъухьагъэр псынкIагъэп, адыгэ лъэпкъыми тарихъ хъу­гъэ-шIэгъэ зэфэшъхьафхэм яфыр­тынэ жьызэпео къынэсы­щтыгъ. «Ха­бзэм ипый­хэр» цIэу афа­шIи, тхылъ апа­лъ­хьи лажьэ зимыIэ цIыфыбэ загъэ­кIо­дыгъэр а охътэ дэдэр ары.

Казбек ащ дэжьым къэхъу­гъэкIэ къодыягъэми, ­адыгэ­хэр зэкIодылIэгъэхэ хъугъэ-шIа­гъэ­­хэм нэужым бэрэ итхыгъэ­хэм ягугъу къыщишIыгъ. А пстэумэ ялъытыгъэу Казбек исабыигъо илъэхъан гъаблэм, зэ­ошхом, егъэзыгъэ Iофыгъо­хэм зэтырагъэзыгъэ цIыф­хэри зэрэгупсэфынчъагъэ­хэр, адыгэ хъулъфыгъабэ мыхэм зэрахэкIодагъэр, шъузабэхэм япчъагъэ зэрэбагъэр, ежь ятэш­хэр заом зэрэщыфэхыгъэхэр, ятэу ащ къелыжьыгъэри зэо уIа­гъэхэм 1949-рэ илъэсым зэ­рахьыжьыгъэр къыIотагъ. Адыгэ бзылъфыгъэм ищэIагъэ ­зэрэиныр, илIыгъэ-гукIэгъу зэрэлъагэр, ны шIулъэгъум пэпшIын зэ­рэ­щымы­Iэр Казбек янэу Дахэ иобразкIэ ыгу ныбжьырэу къинагъ. Янэ ихъын-хьылъэ фигъэ­псынкIэ шIоигъоу иса­быигъо-кIэ­лэцIы­кIу­гъом цIыф ымышIэу бэрэ хэкIыпIэмэ яусагъ ыкIи къыгурыIуагъ еджэн ыкIи гъэсагъэ хъун зэрэфаер. Джащыгъум щы­­Iэныгъэр зэхифыным, хэткIи ар нахь гу­псэ­фыпIэ-рэхьат шIыгъэным ежь ыкIуачIи хилъхьащт.

ЕджэнымкIэ сэнаущыгъэр кIа­лэм Тхьэм къыхилъхьагъэу къы­чIэкIи, а лъагъом дахэу те­хьагъ. 1964-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет дэгъу дэдэу къыухыгъ. Къэзэныкъое гурыт еджапIэм кIэлэ­егъаджэу, завучэу Iоф щишIагъ. ЕтIанэ иеджэн пидзэжьи, Москва дэт кIэлэегъэджэ институтым иаспирантурэ къыухыгъ. 1969-рэ илъэ­сым филологие шIэныгъэ­хэмкIэ кандидат, 1979-рэ илъэ­сым док­тор хъугъэ.

1969-рэ илъэсым къыщегъэ­жьа­гъэу Адыгэ къэралыгъо кIэ­лэ­­егъэджэ институтым кIэлэегъэ­джэ шъхьаIэу, доцентэу, урыс ыкIи IэкIыб хэ­гъэгу литературэмкIэ кафедрэм ипрофессорэу лэжьагъэ. 1982-рэ илъэсым къыщыублагъэу 2012-рэ илъэсым нэс Адыгэ къэралыгъо университетым урыс литературэмкIэ икафедрэ ипэщагъ. Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ уни­верситетми мы IэнатIэр илъэс зэ­кIэлъыкIохэм щигъэцэкIагъ. Егъэ­джэн-гъэ­сэныгъэм готэу хэ­­кум, рес­пуб­ликэм ямызакъоу, Урысы­ем ичIыпIэ зэфэшъхьаф­хэм къарыкIыгъэхэу­ еджэ-пIэ­шхом щеджэхэрэр наукэм хэщэгъэн­хэмкIэ ЩашIэм Iофы­шхо ешIэ, ахэм яIэшъхьэтетэу литерату­рэм итемэ хьы­лъэ гъэшIэгъон­хэм якъызэIухын зэдызэшIуахы. ШIэны­гъэшхо зиIэ ЩэшIэ Казбек ныбжьыкIэ чанхэу, гу­пшы­сэ­кIэ амал инхэр зы­IэкIэлъхэр къыхигъэ­щыгъэх ыкIи къыгъэ­нэфагъэх, литературэмкIэ хэгъэгум ишIэ­ныгъэ хьасэ ыгъэ­баигъ.

Творчествэр ыкIи хэхъоныгъэр

ЩэшIэ Казбек ытхыхэрэр 1961-рэ илъэсым къыщыубла­гъэу къыхиутыгъэх. Литературнэ-критическэ ыкIи литературоведческэ IофшIагъэхэр хэку, гупчэ ыкIи шъолъыр журналхэм къадэхьагъэх. Ахэр зэхэубытагъэхэу зы­дэт тхылъхэр ыкIи монографиехэр адыгабзэкIи, урысы­бзэкIи къыдигъэ­кIыгъэх. АдыгабзэкIэ къыхиутыгъэх «Уахътэм иджэмакъ» «Псэ зыпыт гущы­Iэ­хэр», «Шъыпкъэм игъогухэр» зы­фи­Iохэрэр. ШIэныгъэ IофшIа­гъэхэр урысыбзэкIи къыдигъэ­кIыгъэх: «Художественный кон­фликт и эволюция жанров в адыгских литературах», «Ступе­ни», «Живое слово», нэмыкIхэри.

Лъэпкъ гъэсэныгъэмкIэ гъэза­гъэу Iоф ышIагъ, адыгэ литературэмкIэ хрестоматие я 11-рэ классхэм апае ЩэшIэ Казбек зэхигъэуцуагъ, ар тIогъогогъо къы­дэкIыжьыгъ. ЩашIэм илитературнэ ыкIи критическэ IофшIагъэхэр, научнэ IофшIагъэхэм ащыщхэр гупчэ журналхэу «Наш современник», «Новый мир», «Дон» зыфиIохэрэм, гъэзетэу «Литературная Россия» ыкIи шъолъыр, республикэ гъэзетхэм къащыхиутыгъэх. Ахэм язакъоп фэукIочIыгъэр, ыгуи, ыпси зыхилъхьэгъэ художественнэ тхыгъэхэр къыIэкIэкIыгъэх. Ахэм ащыщых лирическэ повестэу «Ос фаб», усэхэр, повестьхэр дэтэу «Бжыхьэ чэщ гумэкIхэр» зыфиIохэрэр. ДраматургиемкIи Iоф ышIагъ, «Шъозэбэн» зыцIэ пьесэу ытхыгъэр Адыгэ къэралыгъо драмтеатрэм щагъэуцугъ. В. Шекспир идрамэхэу «Отелло» ыкIи «Король Лир» зыфиIохэу Казбек адыгабзэкIэ зэридзэкIыгъэхэр илъэс 35-кIэ узэкIэIэбэжьмэ Адыгэ театрэм къыщагъэ­лъэгъуагъэх.

2014-рэ илъэсым, К. ЩашIэм имэфэкI дахэ, ыныбжь илъэс 75-рэ зэрэхъугъэм ехъулIэу, ихэшы­пыкIыгъэ тхыгъэхэр тхы­лъищ ушъа­гъэу зэхэтэу къыдэ­кIыгъэх, иусэхэр зыдэт поэтическэ сборникэу «Ыуасэр гъа­шIэ» зыфиIорэр 2015-рэ илъэсым къыхаутыгъ.

ЩэшIэ Казбек IофшIэкIо емызэщыжьэу, шIэныгъэр етIупщыгъэу зыуцэIущтыгъэ гъэсагъ. Иакъыл зэтеткIэ хьалэлэу, зафэу бэ зынэсыщтыгъэр, романыкIэу «Щылэ маз» ытхыгъ, ау къыдигъэкIынэу игъо фифагъэп. Зэчый ин зыхэлъыгъэ Казбек игупшысэ псыхьагъэхэр псынэкIэчъым фэ­дэхэу зэпымыоу къакIощтыгъэх, иунагъо рэхьати, гупсэфыгъуи, насыпи илъыгъ.

ЩашIэр ыгукIэ къэбзагъ, лъэп­къымкIи, цIыф къызэрыкIохэмкIи хьалэлыгъ, гукIэгъугъ, ишIушIагъэ гъунэнчъагъ. ШIу зышIэрэм шIу фыщылъ хабзэти, зэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьышхом, тхакIом, ли­тературоведым, критик цIэ­рыIом, цIыфышIум ифэшъошэ щытхъуцIэ лъапIэхэр къырапэсыгъэх. Казбек АР-м шIэныгъэ­хэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху, АР-м и Къэралыгъо премие шIэ­ныгъэм ылъэныкъокIэ илауреат, Дунэе Адыгэ Академием иакадемикыгъ, ащ инаучнэ гуп­чэу Адыгеим щыIэм итхьамэ­тагъ. Адыгеим ишIэныгъэлэжьхэм я Союз ипэщагъ, естественнэ шIэ­ныгъэхэмкIэ Урысые академием иакадемикыгъ. Медалэу «Адыге­им и Щытхъузехь» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ.

К. ЩашIэр УФ-м итхакIохэм я Союз 1982-рэ илъэсым къыщы­ублагъэу хэтыгъ. Казбек ­илъэпкъ, ихэгъэгу апаемэ, зэблэжьыщтыгъэп, шIур ыгъэунэфэу, ыгъэбагъоу щыIагъ. ГъэшIэ дахэр хэткIи щысэ ин. Казбек илъэуж тырэплъэ, тыкIырэплъы, тегъэгу­пшысэ, щыIэныгъэм цыхьэ ин фытигъэшIэу къытхэтыщт ыкIи игушъхьэкIэнкIэ къытэшIушIэщт.

ИIофшIэгъухэм, иныбджэгъухэм къыраIуалIэхэрэр

ШъхьэкIэфэныгъэ-лъытэны­гъэр щытхъумэ анахь лъапI ыкIи зэгъэгъотыгъошIоп. Ощ фэдэ цIы­фыбэр къыпфэныкъоныр, къыпщыгугъынхэр къэлэжьы­гъошIоп. Ау ежь фэдэ цIыфыр изышIыкIэу, ащ шIоу фишIэщтыр зигупшысэм ар къыдэхъу. ЩэшIэ Казбек литературэр, адыгабзэр, лъэпкъ культурэр — зэкIэ щыIэныгъэр лъэшэу зилъапIэу, зикIэсагъэх. Ар къэ­Iогъэ къодыеу щытэп, къыгъэшIэ­гъэ илъэсхэмкIэ, имафэ пэпчъкIэ къыушыхьатыгъ.

ШIэныгъэлэжь иныр, тхакIор, гупшысэкIо гъэшIэгъоныр псэкIэ гъашIэм зэрэхэтыр, зэрэзафэр, ишIэныгъи, иакъыл-амал дахи зэрэфэлъэкIэу хэгъэгум, ­илъэпкъ ыкIи лIэужхэм зэрафигъэIоры­шIагъэр, шъыпкъэм готэу зэрэ­псэ­угъэр, иIофшIэгъугъэхэм, иныб­джэгъугъэхэм ягущыIэ фабэ­хэу Казбек фэгъэхьыгъэу къаIуагъэхэм дэгъоу къыплъа­гъэIэсы.

ЗыцIэ къетIощтхэу, зигупшысэ кIэкIхэр къыхэдгъэщыщтхэр Темыр Кавказым ишIэныгъэлэ­жьых, шIэныгъэхэмкIэ IофышIэшхох, ау, гухэкIми, ахэтых ахэм непэ къытхэмытыжьхэр, ау ягу­щыIэ ыуасэ, мэхьанэу иIэр зыкIи къыкIичырэп.

РАН-м иакадемикэу Г. Гамзатовыр:

— Апэдэдэ Казбекрэ сэрырэ тызызэIукIагъэр я 70-рэ илъэс­хэм якIэух ары. Тбилиси ар зыщыхъугъэр, Шота Руставели и Институт. Институтым идиректорэу, ыужым шIэныгъэхэмкIэ Грузинскэ академием бзэмрэ литературэмрэкIэ икъутамэ иака­демик-секретарыгъэу Георгий Цицишвили нэIуасэ тызэфишIыгъагъ. ЦIыфышIу гъэшIэгъонэу къычIэкIыгъ, псынкIэу тызэгурыIуагъ. Лъэшэу ащкIэ сыфэраз грузин тхакIоу ыкIи литературоведэу ЩэшIэ Казбек сыфэзгъэнэIосагъэм. Казбек зэ­чый дахэ, гулъытэ, цIыфы­гъэшхо ыкIи гупшысэкIэ гъэшIэгъон зыIэкIэлъ гъэсэгъэшхуагъ. Темыр Кавказым икультуролог­хэм ыкIи литературоведхэм анахь къахэщыхэрэм ащыщэу сэлъытэ ЩэшIэ Казбек. Инаучнэ IофшIагъэхэр куух, произведением къэбзэгъэ-лъэшыгъэ лъа­псэу иIэм лъэIэсых, литературэ хъугъэ-шIагъэм художественнэ шIыкIэ-хабзэхэр зэращыIоры­шIэхэрэр икъукIэ ащыгъэунэ­фыгъ, гупшысэ зещакIэм, ­лъэпкъ ыкIи шъолъыр гущыIэм иискусст­вэ къыубытыныр ыкIи ыгъэ­унэшкIуныр фэукIочIы. ЩашIэр ушэтэкIошху, гурыгъозэ ин ыкIи ахэм афырикъужьырэ шIэныгъэ зыгъотыгъэу, зыгъэфедэрэ; гущыIэр ыкIи образыр псынкIэу егъэунэфых; хъурэ-шIэрэмкIэ гъэзагъэу шIэныгъэ уасэ фешIы; литературэм фыриIэ фэщэны­гъэр, художественнэ ыкIи гу­шъхьэлэжьыгъэм икъэIотакIоу, икIэщакIом шъхьакIэфэныгъэшхо дызэрехьэ.

Щэч зыхэмылъыр, ЩэшIэ Каз­бек Темыр Кавказым иушэтэ-кIо анахь цIыф гъэсэгъэшхо акъылышIохэм зэращыщыр, твор­ческэ гупшысэкIэ гъэшIэгъон зэрэIэкIэлъыр иIофшIакIэкIэ къеушыхьаты. ТизэIукIэгъу пэпчъ IофшIэгъакIэхэм япхыгъ, искусствэм ишъэфхэм якъызэIухын ыкIи зэгъэшIэн зэкIэ фэкIожьы. ЩэшIэ Казбек купкIышхо пытэ зиI ыкIи творческэ гупшысэ мыухыжьым сыдигъуи зылъащэ.

Джащ фэд, тиIофшIэгъоу, ти­шъэогъу-ныбджэгъоу ЩэшIэ Каз­бек Хьисэ ыкъор.

ШIэныгъэлэжьэу, литературоведэу Бэчыжъ Лейла:

— ШIэныгъэлэжь-литерату­роведэу, профессорэу ЩэшIэ Казбек илитературнэ гупшы­сэ-ушэтынхэр анахьэу къызынэфагъэхэр я 60 — 80-рэ илъэсхэр арых. Темыр Кавказым щыпсэу­рэ цIыф лъэпкъхэм ялитературоведение дэгъугъэ шапхъэр зиштагъэр мы уахътэр ары.

Адыгэ литературэхэмкIэ тарихълэжьэу ыкIи теоретикэу ЩэшIэ Казбек, шъыпкъэм тетэу пIон хъумэ, гушъхьэ лъэгапIэм зэрэфакIорэр гуетыныгъэшхо хэлъэу лъэпкъ литературоведениер ыкIи критикэр зэрилэжьхэрэмкIэ, ахэм лъапсэ ягъэгъо­тыгъэнымкIэ Iофышхоу ышIэ­рэмкIэ къеушыхьаты.

К. ЩашIэм ифундаментальнэ IофшIагъэу «Художественный конфликт и эволюция жанров в адыгских литературах» (Тбилиси, 1978), адырэ уасэ зиIэ иIофшIагъэхэм зыкIэ афэдэу, тхыгъэ литературэ ныбжьыкIэхэм зыкъагъэнэфэнымкIэ лъапсэ хъугъэ. К. ЩашIэм иIофшIагъэхэм адыгэ шIэныгъэлэжьхэм лъэбэ­къукIэхэр ашIынхэмкIэ, гупшысэ гъунапкъэхэр зэпачынхэмкIэ, узэ­рэлэжьэщт шIыкIэхэр, лъэпкъ литературэм иупчIэ шъхьаIэхэр ыкIи Урысыем илъэпкъыбэ литературэ Iоф зэрэдэпшIэщт шIы­кIэ-амалхэр ащызэхэфыгъэх. ЩэшIэ Казбек джырэ литературнэ практикэми иIахьышхо хэ­хьагъ. Псэ зыпыт гущыIэм ыкIуа­чIэ илъэшыгъэ критикэу ЩашIэм сы­дигъуи екIоу зэрэкIигъэтхъырэм ухэтми гу зылъыуегъатэ. Исэ­нэхьат хэшIыкIышхо зэрэ­фыриIэр, игущыIэ зыфэгъэзагъэр ышIэу, шIэныгъэ дэгъу зы­гъотыгъэ ЩашIэр ыкIи а зэкIэми ялъытыгъэу, ар адыгэ литерату­рэхэм ялъэгэпIэ хъугъэ-шIа­гъэу плъытэныр зифэшъуаш, адыгэ литературэхэм язэгъэшIэнкIэ теоретикэ-методологическэ лъа­псэр зэзыгъэкIугъэ ­шIэныгъэлэжь.

Хэгъэгум ыкIи Кавказым щы­псэурэ лъэпкъхэм ялитературэ ыкIи яхудожественнэ культурэ кIэугъоегъэнымкIэ Iофышхо зы­лэ­жьыгъэ ЩэшIэ Казбек. Адыгэ­хэр шIу умылъэгъоу, ахэм уафэ­мыгумэкIэу, IэкIыб къэрал чы­жьэу Америкэм нэс укIонышъ, хымэ чIыгум хэхэсэу исыгъэ КIубэ Щэбан итворчествэ хэку­жъым къэпщэжьыныр пфызэшIо­кIыщтэп, мы лъэбэкъури шIэныгъэлэжь-ушэтакIоу ЩэшIэ Казбек шъыпкъэгъэ-цIыфыгъэу хэлъым, литературэр зэрэщытэу игупшысэ зэпымычэу, ищыIэныгъэу зэ­рэхъугъэм ищыс.

ТхакIоу МэщбэшIэ Исхьакъ:

— ЛIэшIэгъуныкъо фэдизым ЩэшIэ Казбекрэ сэррэ тызэныб­джэгъугъ, а уахътэм лIыр дэ­гъоу зыфэдэр сшIагъэ. Пытагъэ хэлъэу къэсIон слъэкIыщт: адыгэ лъэпкъым къыхэкIыгъэ анахь цIыф гъэсэгъэшхо, гупшысэкIо инхэм ащыщыгъ, Темыр КавказымкIэ анахь зыцIэ раIорэ литературовед. Иапэрэ рецен­зиехэмкIэ ыкIи статьяхэмкIэ лъэпкъ литературэхэм яушэтэкIо инэу зыкъигъэлъэгъуагъ.

ЩэшIэ Казбек, уеджэнджэ-шы­нэу щымытэу, темыр-кавказ ли­тературоведениемкIэ анахь зэлъашIэрэ гупшысакIу. ИшIэ­ныгъэ статьяхэм, монографиехэм якуугъэ, лъэшыгъэ зэхэошIэ, гъу­нэгъу республикэхэм ыкIи Кавказым арыс лъэпкъхэм ялитераторхэм зэпхыныгъэ дэгъурэ шъхьэкIэфэныгъэрэ адыриIагъ, ишIошI кIэдэIукIхэу, игупшысэ псыхьагъэкIэ лъэпкъ литературэ ныбжьыкIэхэм шIэныгъэ лъапсэ афэшIыгъэнымкIэ пэрытныгъэр зыфагъэшъошэгъэ гъэсагъ.

ЩэшIэ Казбек литературнэ критикэм ежь илъэгъо гъэнэфагъэ щыпхырищыгъ. IофшIэгъэ-шхо иI, литературэм игъашIэ зэ­рэщытэу фэгъэзэгъагъ. Литературнэ творчествэм хэшIыкIы­шхо фыриIагъ: поэзиер, прозэр, драматургиер зэфэдэу къыупкIэпкIыгъэх. Сэ сипроизведе­ниехэмкIэ тхылъыбэ ытхыгъ ишъхьэ­гъусэу ЩэшIэ-Ергъукъу Щамсэт игъусэу, лъэшэу сыфэраз, цIыф дэгъу хьалэлэу, ныб­джэгъу зафэу сшIагъэ.

Литературоведэу, критикэу ЛъэпцIэрышэ Хъалид:

— ЩэшIэ Казбек литературэр гъэшIэгъонэу, эмоциональнэу елъэгъу, ныр исабый нэплъэгъу фабэкIэ зэреплъырэм фэдэу еплъы. Литературэр тхылъыпIэм тетхэгъэ усэ, рассказ, роман къодыеп, псэ зыхэмылъ, бзэ зы­Iумылъ тхыгъэп — литерату­рэр ежьыркIэ псэ зыпыт гущыIэх, псэ зиIэ организм. Жьы къыщэу, дунаим игушIуагъохэр, игукIаехэр зыхэзыщэхэу, щыIэны­гъэр хъуаоу зыщыжъотырэ шъо­лъыр. НэмыкIэу къэпIон хъу­мэ, литературэр — шъыпкъэм ишъып­къэжь фэблэрэ щыIэныгъэр ары.

ЩэшIэ Казбек илитературнэ ыкIи литературоведческэ-критическэ IофшIагъэхэм, ицIыфыгъэ яхьылIагъэу псэлъэ зэфэшъхьаф­хэр, ахэбдзын ахэмытэу, къаIуа­гъэх Щ. Хъутым, С. Пэнэшъум, М. Къуныжъым, Къ. Пэрэныкъом, Е. Шибинскаям, Н. Цуекъом, Т. Степановам, мыхэм анэмыкI­хэми. Ахэм ЩэшIэ Казбек игъа­шIэ шIэныгъэ лэжьыгъэкIэ зэрэ­баир, культурэ шэпхъэ иным итэу зэрэщыIагъэр, уиIофшIэ­гъущтми, уиныбджэгъущтми шъыпкъэгъэ-зэфагъэ ыкIи шъхьэ­кIафэ зэрэхэлъыгъэр, къыткIэ­хъухьэрэ ныбжьыкIэхэр шIэныгъэм фэщэгъэнхэмкIэ фэлъэкIырэр зэришIагъэр, ишIушIагъэ зэ­­рэгъунэнчъэр ащыкIэгъэтхъыгъ. ЩэшIэ Казбек Хьисэ ыкъор (щы­Iагъэмэ), къызыхъугъэр мэ­заем и 18-м илъэс 80 хъущтыгъэ. Казбек илъэгъо-гъогу дахэ адыгэ лъэпкъымкIэ, лIэ­ужхэмкIэ гъозэнэфэу щытыщт, лIэшIэгъум ицIыфышхуагъ, ыгу зэIухыгъагъ.

Мамырыкъо Нуриет.