ЗэлъашIэрэ режиссерэу ХьакIэгъогъу Къэсэй Яхьем ыкъом ыцIэ Адыгеим, къош республикэхэу Къэбэртаем, Къэрэщэе-Щэрджэсым ямызакъоу, Темыр Кавказым зэфэдэкIэ ащыIугъ ыкIи ащагъэлъапIэ.

Къ. ХьакIэгъогъур театрэ искусствэр зыгу нэсыпэу, зыпэблагъэу, театрэр зищыIэныгъэ хъугъэ режиссер. ИкIыгъэ я XX-рэ лIэшIэгъум ия 80 – 90-рэ илъэсхэм анахьэу жъугъэу Адыгэ къэралыгъо драмтеатрэм ирепертуар хэзыгъэхъуагъ, иIоф­шIагъэхэмкIэ зыгъэбаигъ. ХьакIэгъогъум адыгэ тхакIохэу Е. Мамыим, Н. Къуекъом, П. Кощбаем, Хь. Iэшъынэм япроизведениехэм ямызакъоу, Адыгэ театрэм исценэ Шекспир, Мольер, Шиллер, Гольдони, Гоголым, Чеховым, Островскэм, лъэпкъ тхакIохэу IутIыжъым, Думбадзе, мыхэм анэмыкIхэми ягеройхэр театрэр зикIасэхэм апашъхьэ къыригъэуцуагъэх, къыщигъэгущыIагъэх. ХэпшIыкIэу Лъэпкъ театрэм жъугъэу цIыфыбэр зыкIощтыгъэ уахът Iоф зишIагъэр ыкIи джы зишIэрэр. АщкIэ 1976-рэ илъэсым мэлылъфэгъум Адыгэ хэкум къэзыгъэ­зэжьыгъэ кIэлэ-пшъэшъэ купэу театрэм, музыкэм ыкIи кинематографием я Къэралыгъо институтэу Ленинград дэтым къычIитIупщыгъэхэм, режиссерэу ХьакIэгъогъу Къэсэйи зэрахэтэу, якIэщакIоу, адыгэ театральнэ искусствэм хэгъэ­хъогъэнымкIэ, зыкъегъэIэтыгъэ­нымкIэ Iофышхо алэжьы­гъ. Мыхэм апэкIэ щыIэгъэ режиссерхэу М. Ахэджагом, М. Шэ­уджэным, А. КIуращынэм, Н. Тхьа­кIумащэм, нэмыкIхэми гъогоу пхыращыгъэр, Ленинград щызэдеджэгъэ купым — артистхэм (непи ахэр цIэрыIох, сценэм тетых) ХьакIэгъогъу Къэсэй готхэу Iоф ашIэ, ныбжьыкIэхэр зылъащэх, агъасэх, акIырэплъых.

Къэсэй Адыгеим имызакъоу, Къэбэртаем, Абхъазым ыкIи Осетием спектаклэу ащигъэуцугъэхэмкIэ, Адыгэ къэралыгъо драмтеатрэм игастрольхэр зыщыкIогъэ чIыпIэхэм иIофшIагъэ­хэмкIэ ащызэлъашIагъ. Н. Володиным итхыгъэхэм атехыгъэ­хэу «Ящерица» ыкIи «Две стрелы», Чеховым ипьесэу «Иванов», бэ, бэ къэппчъын плъэкIыщтыр.

Лъэпкъ тхакIохэм ятхыгъэ­хэмкIэ Къэсэй ыгъэуцугъэхэу «Тятэжъхэм яорэд», «Пщы-оркъ зау», нэмыкIхэри зылъэгъугъэ­хэм ащыгъупшэхэрэп. ХьакIэгъогъу Къэсэй АР-м культурэмкIэ иминистрэнэуи игъо ифагъ, ау тыдэ зыщэIи, сыд Iоф зыфагъази зыкIи ыгу имыкIыгъэр Адыгэ театрэр, ащ итворческэ щыIэныгъэ дэлэжьэгъэн зэрэфаер ары.

Гур зыкIэхъопсырэр, сыди­гъоми цIыфым къыдэхъу хабзэ. ХьакIэгъогъу Къэсэй АР-м и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэм джырэ мафэхэм ирежиссер шъхьаI. Уахътэм ищэрэхъ къекIокI джащ фэд. БэмышIэу Къ. ХьакIэгъогъум къызыхъугъэ мэфэкI дахэу илъэс 70-р хигъэунэфыкIыгъ, иI Iоф­шIагъи, иI гъэхъагъи, ифэшъо­шэ щытхъури къырапэсыгъ. ХьакIэгъогъур – адыгэ режиссер, акъылышIо Iуш, исэнэхьат зикIасэу фэIэпэIас, епэсыгъэ шъыпкъэу «искусствэхэмкIэ РСФСР-м изаслуженнэ Iофы­шIэшху» зыфиIорэ цIэ лъапIэри бэшIагъэу къыратыгъ, ау щытхъум анахь лъагэр, укъызы­хэ­кIыгъэу, узфэулэурэ уилъэпкъ уасэу къыуитырэр ары. Мы лъэныкъомкIи лъытэныгъэ-гъэшIоныгъэм щыкIэрэп Къэсэй, ащ ищыс АР-м и Лъэпкъ тхылъеджапIэ мэфэкI къэгъэлъэгъонэу къыщызэIуахыгъэр. «Режиссер, творец, художник» — Къ. Хьа­кIэгъогъур къызыхъугъэр илъэс 70-рэ зэрэхъугъэм фэгъэхьы­гъэм джары зэреджагъэхэр. Ар зыгъэхьазырыгъэр тхылъеджапIэм адыгэ краеведениемрэ литературэмрэкIэ иIофышIэу Унэрэкъо Джэнэт.

МэкIайхэм тхылъхэу юбилярым ищыIэныгъэ ыкIи итворчествэ гъогу къызыщиIотыкIыгъэ­хэу тхакIоу А. Аргун, С. Шъхьэ­лахъом, Къ. Шъхьаплъэкъом атхыгъэхэр, гъэзет ыкIи журнал хэутыгъэхэу Адыгэ къэралыгъо драмтеатрэм испектаклэхэр зыфэдэхэр, ирежиссерэу Къ. ХьакIэгъогъум иIэпэIэсагъэ къа­тегущыIэхэрэр (зыгъэхьазырыгъэхэр журналистхэу Н. Мамырыкъор, А. Ныбэр, Г. Сихъур, нэмыкIхэри) щызэгъэзэфагъэх. А зэкIэми Лъэпкъ театрэр ыкIи ащ иIофышIэшхоу, режиссер хьаламэтэу ХьакIэгъогъур нэм къыкIагъэуцо, иилъэсхэр псауныгъэкIи, творческэ гъэхъагъэ­хэмкIи кIэрэкIэнхэу фаIо.

Мамырыкъо Нуриет.