Top.Mail.Ru

Ихудожественнэ псалъэ уегъэдаIо, узэрегъэплъыжьы

Image description

Зыгорэм кIырымыплъэу, зыгорэм кIэмыдэIукIырэр ежь-ежьырэу зэгоожьы. Тызхэт уахътэм укIэдэIукIынэу, укIыры­плъы­нэу макIэп хэтыр, художественнэ гущыIэр, гупшысэр зылъэпсэ произведениехэр, фильмэ зэфэшъхьафхэу щыIакIэм тешIыкIыгъэхэр ыкIи ежь гъашIэр IэубытыпIэшIух, щысэтехыпIэх.

Ауми, непэ анахь шIэныгъэ къэкIопIэ инэу тхылъыр, ыпэкIэ фэмыдэжьэу, IэкIыб зэрэхъурэр тэрэзэп, Iэнтэгъур благъэми, уецэкъэжьынэу щытэп.

Тхылъыр, зышIэрэмкIэ, гу­шъхьэбайныгъэ лъапI. ЯмэхьанэкIи, къаIуатэрэмкIи, бзэу зэрэтхыгъэмкIи ахэр зэтекIых, ауми, тхылъ пэпчъ умышIэрэ шIыкIэкIэ, акъылкIэ, гупшысэкIэ къыотэ. Анахьэу къыхэгъэщыгъэн фаер художественнэ про­изведение ушъэгъэ гъэшIэгъоныр, еджэрэ пэпчъкIэ, гъомылэ дэгъу папкIэу, къыхахьэу, кIуа­чIэ фэхъоу зэрэщытыр ары. Лъэпкъ литературэр ифэшъуа­шэм тетэу зылэжьэу, лъызы­гъэ­кIуатэрэ пэпчъ мы зэкIэми япхы­гъэу уасэ фэшIыгъэныр епэсыгъ. ЦIыфым иIэкIоцI дунай зэкIэ зэпырызыгъазэу, тхылъеджэр зылъищэу, щыIэныгъэр мафэ къэс емызэщэу, сурэт ышIырэм фэдэу, уанэIу къыригъэуцоу тинепэрэ мафэхэм ахэт. ЦIыфым ышъхьэ ­къырыкIоу, ыщэчырэр ыкIи сыд гумэкIи, лъэпэогъуи теубытагъэ хэлъэу къызэпичызэ, игъэшIэ лъэоянэ зэрэлъигъэкIуатэрэр къэгъэлъэ­гъошIоу, къиIотыкIыгъошIоу щы­мытми, ащ фэдэ гупшысакIэ ыкIи тхэкIэ амал гъэшIэгъон къэ­зыгъотыгъэу непэ зыцIэ къес­Iощт бзылъфыгъэ тхакIом, щэч зыхэмылъыр, тхэн IэпэIэсэныгъэ дэгъури зэригъотыгъэр ары.

Хэгъэгушхоу Урысыем ­икъэлэ шъхьаIэу Москва щэпсэу зигугъу къэсшIырэ тхакIоу Гъыщ Рахьмэт. Литературнэ институтэу М. Горькэм ыцIэ зыхьырэм ще­джагъ ыкIи къычIитIупщыгъэхэм ащыщ, художественнэ рассказ­хэу кIэлэцIыкIухэм афитхыгъэ­хэмкIэ тхылъеджэхэм ашIэ.

Бзылъфыгъэ тха­кIом итхы­лъыкIэу «Букет сирени» зыфи­Iорэр Адыгэ респуб­ликэ тхылъ тедзапIэм 2018-рэ илъэсэу икIыгъэм пчъагъэмкIэ 300 хъоу къыщыдэкIыгъ. Ар ­ин­хэми цIыкIухэми атегъэпсы­хьагъ, гъэпсыкIэ-шIыкIэшIухэм зызэрафэп­пIущтыр, дэим зызэрэщыу­ухъумэщтыр художест­веннэ щысэ-псалъэкIэ къыщыриIотыкIыгъ.

Гъыщ Рахьмэт Нурбый ­ыпхъур Шэуджэн районым ит къуаджэу Хьакурынэхьаблэ къыщыхъугъ, щапIугъ, щеджагъ. Иапэрэ тхыгъэхэр Шэуджэн район гъэзетэу «Зарям», гъэзетэу «Пионерская правда», край ныбжьыкIэ гъэзетэу «Комсомолец Кубани» ыкIи 1988-рэ илъэ­сым къыщегъэжьагъэу ирассказхэр журналэу «Зэкъошныгъэм», кIэлэцIыкIухэм апае къы­дэкIырэ «Жъогъобыным» къащыхаутых. 1991-рэ илъэсым Р. Гъыщым кIэлэцIыкIухэм апае ытхыгъэ рассказхэр зыдэтэу «Пшэсэн щынагъу» («Злая крапива») зы­фиIорэр адыгабзэкIэ ыкIи урысыбзэкIэ Адыгеим къыщыдэкIыгъэх. Джы итхылъыкIэу «Букет сирени» зыфиIоу повестэу «Аминат», «Рассказхэр» (6) ыкIи кIэлэцIыкIухэм апае рассказхэр (14) зыдэтыр тапашъхьэ къырилъхьагъ. НэкIубгъо 200 хъурэ тхылъым бзылъфыгъэ тхакIом щыIэныгъэр ыкIи ащ цIыфыр зэрехъулIэрэр къызыщызэхифыгъэу, къызщыриIотыкIыгъэ художественнэ тхы­гъэхэр щызэгъэзэфагъэх.

Рахьмэт ытхыхэрэр 1979-рэ илъэсым къыщыублагъэу къыхеутых, 1996-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу УФ-м итхакIохэм я Союз хэт. Илъэпкъ хэмысэу, пэчыжьэ хьа­зырэу зыщеджэгъэ къэлэ­шхоу Москва щэпсэуми, ыгукIэ сыдигъуи иадыгэ лъэпкъ зэрэпэблагъэр, ащ ишэн-хабзэхэр, игъэпсыкIэ-шIыкIэхэр бгъэшIагъоу, кIэзыгъэнчъэу ихудожественнэ произведениехэм къащыриIо­тыкIыныр фызэшIокIы, зэчый зэрэхэлъыр ыкIи тхэкIэ къулаир икъоу зэригъотыгъэр мыгъуащэу, гум щыщ хъухэрэ образ зэфэшъхьафхэу щыIакIэм щы­IорышIэхэрэр танэIу къырегъэ­уцох. Рахьмэт ыбзэ зэфэдэу адыгабзэкIи, урысыбзэкIи IупкIэ, гурыIогъошIу, къабзэ, мэхьанэ кIоцIылъ. ГъашIэ бгъэшIэныр зы­фэдэ шъыпкъэр ипсалъэкIэ къыдгурегъаIо, цIыфым ышъхьэ къырыкIорэ пстэур ыкIи а зэкIэ къызэрэзэпичырэм гъэпсыкIэу, пкъэу яIэр (сюжетэу яIэр) итхы­гъэхэм, зэкъодзэпIэ-гъэзэпIэ гъэ­шIэгъонхэр къыгъотхэмэ, афи­­шIыхэзэ, игерой зэфэшъхьаф­хэм псынкIэу тхылъеджэр агуи­гъэуцоныр ыкIи афигъэгумэ­кIыныр фызэшIокIы, ар тхэкIо дэгъум инэшан.

Къыхэзгъэщымэ сшIоигъор къыIэтырэ Iофыгъохэу хэтрэ цIыфи зэутэкIхэрэр къэIотэгъэ е къыкIэIотыкIыжьыгъэу щымытхэу, тхакIом ыгу ыкIи ыкIуачIэ икъоу зэрахилъхьэрэр къапшIэу, хъугъэ-шIагъэхэр къызэрэплъигъэIэсыхэрэр, ахэм ахэт образыбэр гум екIоу нэм къыкIи­гъэуцонхэм зэрэфэамалыр, психолог инэу, гузэхэшIэ лъэш­хэм зэрэзэлъаIыгъыр, хэу­къо­гъэнчъэу произведением къы­Iуа­тэрэм купкIэу иIэри, хэт герой­хэу щызэблэкIыхэрэри фигъэIорышIэнхэр, а зэкIэ зы гупшысэ инэу ыгъэпсыныр зэ­рэфызэшIокIырэр ары. Тхы­лъы­кIэм къыдэхьагъэхэм зы­за­фэдгъа­зэкIэ, а зэкIэ хэти нахь ынэ къыкIэуцощт.

Адыгэ тхыгъэ литературэм ихэгъэхъон-лъыгъэкIотэнкIэ, лъэпкъ гупшысэм иухъумэнкIэ тхакIоу Гъыщ Рахьмэт ихудожественнэ псалъэ осэшхо иIэу сэ сеплъы, етIани ныбжь зиIи, ны-тыхэри, еджакIохэри, кIэ­лэцIыкIухэри, ныбжьыкIэхэри ахэмкIэ ппIунхэ, бгъэсэнхэ зэ­рэплъэкIыщтыр къыдэплъытэмэ, осэнчъэх.

Тхылъэу «Букет сирени» зы­фиIорэм лъэпэ мафэ ыдзынэу, ифэшъошэ уасэр ыгъотынэу ар зытхыгъэу, сичIыпIэгъу IэпэIасэу Гъыщ Рахьмэт сыфэлъаIо.

Мамырыкъо Нуриет.