ГъашIэм хэлъ-хэсыр куоу рилъэгъукIэу, ащ ихабзэхэр зышIэу ыкIи къэзыгъэгъунэу, гущыIэкIэ мыIохъоу, тарихъ хъу­гъэ-шIагъэхэ­ри, цIыфхэри щыIэкIэ-псэукIэм зэрехъулIэхэу, зэрэхэзагъэхэрэр гупшысэ зэпыгъэщагъэкIэ — поэзиемкIэ къыриIотыкIыныр

зы­фы­зэшIокIырэр УсэкIо лъэшыр ары. Мы цIэ лъапIэр къылэжьыгъэу, ифэшъуашэу ыкIи тегъэпсы­хьа­гъэу зэрэщытыр Дзэсэжъ Заурбый иусэ тхылъ чъэпхъыгъэхэмкIэ къыушыхьатыгъэу сэгугъэ.

2014-рэ илъэсым къыдэкIыгъэ тхылъэу «Стихи опустевшей сакли» зыфиIорэм иавтор, джы бэмышIэу иятфэнэрэ усэ сборникэу «Закон вечности» зы-фи­Iорэм ипоэтическэ ушэтын-гупшысэ щылъигъэкIотагъ. Хэгъэгум итарихъ, Черкесиер я ХIХ-рэ лIэшIэгъум тхьамыкIэгъо гуимыкIыжьым зэрекIодылIагъэм ыкIи СССР-р я ХХ-рэ лIэ­шIэгъум зэрэзэбгырызыгъэм ар яхьылIагъ.

Тхылъым «Сонеты печали» ыкIи поэмитIу «Огненные версты хаджиретов» ыкIи «Махаджиры идут» зыфиIохэрэр къыдэхьа­гъэх. Апэрэр сонет 26-у зэхэт, Кавказ заоу 1763 — 1864-рэ илъэсхэм щыIагъэм хэтыгъэ зэолIым пэкIэкIыгъэу, ыщэчы­гъэр, зэлъызыIыгъыгъэ гупшы­сэхэр къыщиIотыкIыгъэх. БлэкIыгъэ тарихъ чыжьэр къыIуатэзэ, уса­кIом шIункIым, фыртынэм ауж мэфакIэхэу, цIыфым гупсэфыгъорэ тхъагъорэ зыхигъотэщтхэр ыпэкIэ къызэрикIыщтхэр тшIошъ ыгъэхъоу поэмэр гъэ­псыгъэ. Лъытэныгъэ зыфыриIэ тхылъеджэм ыпашъхьэ шъып­къагъэрэ нэфагъэрэ зыхэлъ гущыIэу къэбзагъэр зыухъумэрэр зэрэIэкIилъхьащтым кIэгуIы.

Усэ тхылъыр гущыIапэу «Уроки истории и уроки поэзии» зыфиIоу филологие шIэныгъэ­хэмкIэ докторэу Бырсыр Ба­тырбый ытхыгъэм къызэIуехы.

«Закон вечности» зыфиIорэ усэ тхылъыкIэм ыкIышъо АР-м изаслуженнэ сурэтышIэу Бырсыр Абдулахь итриптихэу «Приглашение в легенду» зыфиIо- рэм щыщ сурэтымкIэ гъэкIэрэкIагъэ.

Къыхэдгъэщымэ тшIоигъу З. Дзэсэжъым тхылъым икъыдэгъэкIынкIэ мылъку IэпыIэгъу езыгъэгъотыгъэхэу Тхьаркъохъо СултIанрэ КIэрэщэ Анцокъорэ ацIэхэр.

ГъэшIэ хабзэхэр уукъонхэу зэрэщымытыр, ахэр пшIэнхэр, зэхэпфынхэр, пщыщ пшIынхэр гушъхьэ къэкIуапIэу, егъэшIэ­рэ цIыфыгъэр къызэтезы­гъэнэщтхэу зэрэщытхэр усэ сатырхэм икъу фэдизэу ащыкIэгъэтхъыгъ. ТхылъыкIэр шъхьэу «Адыгский дом» зыфи­Iорэм къызэIуехы ыкIи анахь баиныгъэ инэу къэнэжьырэ цIыфым, лъэпкъым ицIыф акъы­лышIохэу шIур щыIэныгъэ лъэныкъуабэкIэ зылэжьыхэрэм ацIэ­кIэ ытхыгъэхэ усэхэр ащ къыщызэкIэлъэкIох. Лъэпкъым ицIыф пэрытхэр шIэныгъэлэжьых, тхакIох, усакIох, журналистых, дзэкIолIых, къулы­къушIэ лъэрыхьых, Тхьагъэпсэу Мэджыдэ контрадмиралым фэ­дэхэу, е илъэс 20 нахь зымыныбжьэу Хэгъэгум, лъэпкъым апае цIыф жъугъэ къызэрыкIо минишъэхэм апае зыпсэ Хэгъэгу зэошхом щызытыгъэ Андырхъое Хъусен ыкIи непэрэ мафэхэм щысэте­хыпIэу IофымкIи, IэдэбымкIи, IушыгъэмкIи гъэзагъэу щыIоры­шIэхэрэ бзылъфыгъэ, хъу­лъфыгъэ чанхэм ацIэхэр зы­тетхэ усэхэр мы шъхьэм къы­щытыгъэх.

Тарихълэжьэу, гупшысакIоу, усакIоу Дзэсэжъ Заурбый дэ-гъоу ешIэ цIыф къызэрыкIохэм якIочIэзэхэлъ IофшIагъэрэ гу­пшысэ лэжьыгъэрэ щыIакIэр ыпэ­кIэ зэрэлъагъэкIуатэрэр, ахэм ацIэ ныбжьырэу тарихъым къыхэнэнэу хэтхэгъэн зэрэфаер. УсакIом классическэ тхэ­кIэ-гупшысэкIэ шапхъэр IэкIэлъ ыкIи екIоу, дэгъоу егъэфедэ, бзэ бай жъынч Iулъ, купкI зиIэхэ гущыIэ зэлэгъухэр пшъхьапэу ипоэтическэ сатырхэм ащегъэ­IорышIэх.

«Пусть слова мои, идущие от сердца, Добрее сделают усталую планету».

УсакIом игупшысэ шъхьафит нэфагъэр, шъыпкъагъэр ылъапс. Гъэ мин гъашIэу мы Дунэешхор зызэтетым ЦIыфым щищэчыгъэ пстэур, къинэу къызэпичыгъэр ыгъэунэфызэ, стэфэ-тэкъуафэ хъурэ къэбзагъэр, цIыфыгъэр къызэтегъэнэгъэнхэм кIэгуIэу матхэ, мэусэ усакIор; акъыл-шIэныгъэр, амал-къулаир, къэрарыр щыIэныгъэмкIэ апэрэхэу зэрэщытхэр иусэхэм ащыкIегъэтхъы.

Мы зэкIэми ялъытыгъэу уегу­пшысэмэ, уитарихъ — лIакъом, лъэпкъым, Хэгъэгум япхыгъэр умышIэу лъэбэкъу зафэ бдзын зэрэмылъэкIыщтыр, блэкIыгъэм урыгъуазэзэ къэкIощтым уфэ­IорышIэным зыфэбгъэсэныр; гъа­шIэм шIыкIэ зэрэуигъашIэрэр къыщыIуагъ мы тхылъым.

УсакIор бэ зышIэу, бэ зылъэ­гъурэ цIыф, ар гукIэ зынэмысырэ щы­Iэп; фэгумэкIы Хэгъэгоу икIасэм ыкIи ежь фэдэ цIыфэу къыготым, игупшысэ лэжьы­гъэкIэ, иушъый-гъэсэпэтхыдэкIэ пытэу къыткъоуцозэ тегъэдаIо, гъогу зафэу, щыIэкIэ тынчым игъогу тымыкъутэу ыкIи тымыукъоу, дахэу зэрэлъыдгъэкIотэщтым тыфепIу. Сицыхьэ телъ усэкIо чъэпхъыгъэу Дзэсэжъ Заурбый итхылъэу «Закон вечности» цIыф Iушыбэ зэрэтеIэбэщтым, яшIошIхэр игъэкIотыгъэу къызэрэраIотыкIыщтхэм.

Мамырыкъо Нуриет.