Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, хабзэ зэрэхъугъэу, зэIухыгъэ зэдэгущыIэгъоу шъолъырым щыпсэухэрэм яупчIэхэм джэуапхэр къазщыритыжьыгъэр телеканалэу «Урысыер-24-рэ» зыфиIорэм щыригъэкIокIыгъ.

Ахэр пэшIорыгъэшъэу упчIэхэм яугъои­нкIэ гупчэм, электрон почтэм аща­тхыгъэх. Эфирыр зыщырагъэжьэщтым ехъулIэу фэгъэзэн 900 фэдиз къаIэкIэхьэгъагъ, зэкIэмкIи къатыгъэр 1500-м кIахьэ.
Iофыгъо зэфэшъхьафхэм упчIэхэр афэгъэхьыгъагъэх: псэупIэ-коммунальнэ, гъогу хъызмэтхэр, общественнэ тран­спортыр, гъэсэныгъэр, псауныгъэм икъэухъумэн, гъот макIэ зиIэ унагъохэм адэIэпыIэгъэныр, энергетическэ инфраструктурэм ихэхъоныгъ, нэмыкIхэми. ЗытегущыIэхэрэ Iофыгъохэр псынкIэу зэхафынхэм пае министерствэхэм, шъо­лъыр учреждениехэм, муниципальнэ псэупIэхэм япащэхэр зэкIэ джэуапхэр къатынхэм зэпхыныгъэхэмкIэ фэхьазырыгъэх. Зыкъызэрафагъэзагъэхэм ащыщ­хэмкIэ джэуапхэр ащ лъыпытэу арагъэ­гъотыжьыгъэх, адрэхэр зэпхыгъэхэ шъо­лъыр къулыкъухэм зэхафынхэу аIэкIагъэхьагъэх.

Апэрэ упчIэ купыр зыфэгъэхьыгъа­гъэр хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер, дзэкIолIхэмрэ ахэм яунагъохэмрэ IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэныр, шIушIэ IэпыIэгъум итIупщын, анаIэ зытырагъэтырэ частьхэм адэIэпыIэгъэныр. Адыгеим и ЛIышъхьэ къыIотагъ хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм, иветеранхэм ыкIи яунагъохэм лъэныкъо зэфэ­шъхьафхэмкIэ IэпыIэгъоу арагъэгъотырэр зыфэдэр, дзэкIолIхэм язэтегъэуцожьынкIэ зэшIуахыхэрэр, IэзапIэхэм зэрагъакIохэрэр. ЗэIухыгъэ зэдэгущыIэгъум изы упчIэ ащ фэгъэхьыгъагъ. ЗэкIэмкIи хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэмрэ яунагъохэмрэ лъэныкъо 30-м ехъукIэ адэIэпыIэх. Мы IофшIэным зэпхыпIэ гупчэ фэхъурэр фондэу «Хэгъэгум иухъумакIохэр» зыфиIорэм икъутам. Ащ фэгъэзэн мин 14,5-м ехъу къыIэкIэхьагъ, ахэм ащыщэу процент 95-р зэшIуахыгъ. ПсэупIэу Яблоновскэм щыщ дзэкIолIым ишъхьэгъусэу АР-м и ЛIышъхьэ рэзэныгъэ гущыIэхэр Iофыгъоу фызэшIуахыгъэм пае къезыIуагъэу, джыри зыкIэ зыкъы­фэзыгъэзагъэм игумэкIыгъуи джащ фэдэу дагъэзыжьыщт.
УпчIэхэу къагъэхьыгъэхэм общественнэ мэхьанэ зиIэхэри ахэтых. ГущыIэм пае, хэушъхьафыкIыгъэ операцием хэлэжьагъэу Шэуджэн районым щыщым зэIухыгъэ зэдэгущыIэгъумкIэ псэупIэу Заревэм иурамхэм ягъэнэфынрэ гъогухэм язытетрэ афэгъэхьыгъэхэр къыIэтыгъэх. Адыгеим и ЛIышъхьэ унэшъо хэхыгъэхэр афишIыгъэх ыкIи респуб­ликэм ипсэупIэхэм язэтегъэпсыхьанкIэ зэшIуахыхэрэр къыIотагъ. Ар Заревэу аужырэ уахътэм зэхъокIыныгъэшIухэр зыщашIыгъэхэми фэгъэхьыгъ: кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ щашIыгъ, культурэм и Унэ, еджапIэр, кIэлэцIыкIу джэгупIэр, гъогу­хэр щагъэцэкIэжьыгъэх.

«ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэныр апэ идгъэшъыхэрэм ащыщ. Президентэу Владимир Путинми ары пшъэрылъэу къытфи­гъэуцурэр. Сыд фэдэрэ пащи мы Iоф­шIэным хэгъэщэгъэн фае — псэупIэхэм япащэхэм къащыубла­гъэу шъолъыр къулыкъухэм ятхьаматэхэм анэсыжьэу. ЗэпстэумкIи илъэсыр хъугъэ-шIа­гъэхэмкIэ баигъэ, Хэгъэгу зэо­шхом ТекIоныгъэр къызщыдахыгъэр илъэс 80 зэрэхъугъэм итамыгъэу щы­тыгъ», — къы­Iуагъ АР-м и ЛIышъхьэ ыкIи хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм яшIэжь гъэлъэпIэгъэнымкIэ гукъэкIэу къыраIотыкIыгъэхэм адыригъэштагъ.

ЦIыфхэм къэралыгъо IэпыIэгъу ягъэ­гъотыгъэным ыкIи социальнэу къэухъу­мэгъэнхэм афэгъэхьыгъэ упчIэхэм джэ­уап къаритыжьызэ, сабый ибэхэм псэупIэхэр аIэкIэгъэхьэгъэным фэгъэ­хьыгъэм КъумпIыл Мурат ынаIэ тыригъэ­тыгъ.Чэзыум хэтхэр нахь макIэ шIыгъэ­ным пае республикэм ащ фэшI мылъкоу къы­хигъэкIырэр фэдитIукIэ нахьыбэ ашIыгъ. Ащ ишIуагъэкIэ гъэрекIо сабый ибэхэм фэтэри 150-рэ аратын алъэ­кIыгъ, мыр фэдитIу фэдизкIэ ыпэрэ илъэсым ипчъа­гъэхэм анахьыб. Мы илъэсым джыри джащ фэдизмэ псэупIэ арагъэгъотыщт.
Зэхэоным ищынагъо зиIэ хъугъэ унэхэм цIыфхэр къачIэщыжьыгъэнхэм, къоджэ псэупIэхэм адэс унэгъо ыкIи IофышIэ ныбжьыкIэхэм япсэукIэ амал­хэр нахьышIу шIыгъэнхэм афэгъэхьыгъэ упчIэхэми АР-м и ЛIышъхьэ джэуапхэр къаритыжьыгъэх. IофышIэхэр къуаджэм къещэлIэгъэнхэм фэгъэхьыгъэ программэхэр щыIэх: «Къоджэ докторыр/фельдшерыр», «Къоджэ кIэлэегъаджэр» ыкIи мы илъэсым апэрэу пхыращыгъэу «Культурэм икъоджэ IофышIэр».
ГущыIэм пае, Адыгеим икъоджэ мед­учреждениехэм врач 210-рэ ыкIи гурыт медицинэ IофышIэ 77-рэ къаращэлIэгъах, мыгъэ джыри врач 32-рэ ыкIи гурыт медицинэ IофышIи 7-рэ.
Псауныгъэм икъэухъумэнкIэ КъумпIыл Мурат джыри джэуапхэр къаритыжьыгъэх Iэзэгъу уцхэм ятын, медицинэ фэIо-фашIэхэр зэрарагъэгъотыхэрэм, ахэм ядэгъугъэ, медицинэ учреждениякIэхэм яшIын афэгъэхьыгъэхэм. Адыгеим и ЛIышъхьэ псауныгъэр къэухъу­мэгъэнымкIэ Министерствэм пшъэрылъ фишIыгъ фэгъэкIотэн зыхэлъ Iэзэгъу уц­хэм ятынкIэ гумэкIыгъоу щыIэхэр ди­гъэзыжьынхэу. Мы Iофыгъохэм атегъэ­псыхьэгъэ мылъкум аужырэ илъэситфым фэди 3 фэдиз хагъэхъуагъ. ГъэрекIо сомэ миллион 720-рэ, мыгъэ — миллион 775-рэ. Аужырэ илъэсхэм фельдшер-мамыку IэзэпIэ 33-рэ, амбулаторие 13, сымэджэщи 4, IэзэпIи 5 ашIыгъ. Мы илъэсым къоджэ псэупIэхэм джыри амбулатории 6 къащызэIуахыщт. Ахэм цIыфхэм япсауныгъэ жъугъэу ащауплъэкIу, ащ пае «Псауныгъэм имэшIокухэр» ащызэхащэх.
ХэушъхьафыкIыгъэу АР-м и ЛIышъхьэ социальнэ таксим ыкIи пэрыохъу зимыIэ щыIакIэм ынаIэ атыригъэтыгъ, хьакIэщ­хэмрэ экскурсиехэр зыщызэхащэхэрэ чIыпIэхэмрэ зэрахэтхэу. Народнэ фронтым ишъолъыр штаб ащ фэгъэхьыгъэ упчIэр къыздикIыгъэр.

Лъэпкъ проектхэмрэ къэралыгъо программэхэмрэ яшIуагъэкIэ респуб­ликэм бэ щызэшIуахыгъэр гъэсэныгъэм иучреждениехэм ягъэкIэжьынкIэ. Аужырэ илъэсхэм еджэпIэ 11, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ 18 ашIыгъ, джыри 2 къаIэты. 2025-рэ илъэсым еджэпIэ уни 10-мэ гъэцэкIэжьын куухэр арашIылIагъэх. Ар ЛIышъхьэм къыIотагъ кIэлэцIыкIухэм гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэ еджапIэхэр лъэхъаным диштэным фэгъэхьыгъэгъэ упчIэм джэуап къыритыжьы зэхъум.

КъумпIыл Мурат ежь ышъхьэкIэ зэрэ­лъыплъэщтыр къыIуагъ 1937-рэ илъэсым ашIыгъэгъэ я 2-рэ Кощхьэблэ еджапIэм игъэцэкIэжьынэу афэмыухырэм. ИлъэскIэ IофшIэн пстэури къызэраухыщтыр ЛIышъхьэм къыхигъэщыгъ. ЗэкIэмкIи 2027-рэ илъэсым нэс респуб­ликэм иеджэпIэ 21-мэ гъэцэкIэжьынхэр ара­шIылIэщтых, мыхэм ащыщэу 2-р Теуцожь районым итых – Гъобэкъуаерэ Нэшъу­къуаерэ адэтых. Джащ фэдэу 2027-рэ илъэсым нэс Адыгеим кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ 16 щагъэцэкIэжьыщт, ахэм ащыщэу 2026-м – Лъэустэнхьаблэ дэтыр. Ахэм къакIэупчIагъэх мы къуа­джэхэм адэсхэр.

Гъэсэныгъэм епхыгъэ инфраструктурэм изэтегъэпсыхьанкIэ Iофышхо зэрэзэшIуахырэм къытегущыIэзэ, АР-м и ЛIышъхьэ къыхигъэщыгъ демографие Iофхэм язытет Адыгеим нахьышIу щышIыгъэн зэрэфаер. Ащ пае респуб­ликэм амал зэфэшъхьафхэр щызэрахьэх. Сабыибэ зиIэ унагъохэм, ныхэм, кIэлэцIыкIухэм IэпыIэгъоу арагъэгъотыщтым ехьылIэгъэ упчIэхэм джэуап къаритыжьызэ, КъумпIыл Мурат ахэм афэгъэхьыгъэу къыIотагъ. Ащ нэмыкIэу мы аужырэ илъэсхэм кIэлэцIыкIу, ныбжьыкIэ движениехэм хэпшIыкIэу яIоф­шIэн агъэлъэшыгъ. 2025-рэ илъэсым а гухэлъхэм апае бюджетым сомэ миллиони 170-рэ къыхагъэкIыгъ, 2023-рэ илъэсым сомэ миллиони 5 къыхагъэ­кIыгъагъэр. АР-м и ЛIышъхьэ «Апэрэхэм я Движение» хэтхэр гъэхъэгъакIэхэм афэкIонхэ зэрэфаер къыIуагъ. Организацием хэтхэм явидеоупчIэ джэуап къыритыжьызэ, кIэлэцIыкIухэм якъэухъу­мэн и Мафэ нахь игъэкIотыгъэу агъэ­мэфэкIыным къыдыригъэштагъ.
НыбжьыкIэхэр спортым нахь пыщэгъэнхэмкIэ республикэм бэ щызэшIуа­хырэр. 2018-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу спорт псэолъи 144-рэ Адыгеим щагъэпсыгъ. Спорт псэуалъэхэу зыфэныкъохэм япроцент 62,3-рэ цIыфхэм яI. Мы IофыгъомкIэ упчIэхэм джэуап къаритыжьызэ, АР-м и ЛIышъхьэ къыхигъэщыгъ теннис цIыкIум ишъолъыр Гупчэ Мыекъуапэ зэрэщагъэпсырэр. Паркэу «Мэздахэми» теннис зыщешIэщтхэ чIыпIэхэр щагъэнэфэщтых, АдыгеякIэми бассейн щагъэпсыщт.
УпчIэхэм ащыщхэр культурэм ипсэуалъэхэм яшIынрэ ягъэцэкIэжьынрэ афэгъэхьыгъагъэх. АР-м и ЛIышъхьэ къызэриIуагъэмкIэ, культурэм ылъэныкъокIэ зэхъокIыныгъэшхохэр щыIэх. 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу культурнэ учреждениехэм апае унэ 13 Адыгеим щагъэпсыгъ, унэ 56-мэ гъэцэкIэжьын IофшIэнхэр арашIылIагъэх, модельнэ тхылъеджэпIэ 18 зэхащагъ, къэралыгъо музеитIумэ, муниципальнэ музеихмэ ящыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэр ачIагъэуцуагъэх, культурэм иунэ 53-мэ партийнэ проектэу «Хэку гупсэм икультур» зыфиIорэм диштэу оборудование афащэфыгъ.
Коммунальнэ къулыкъухэм Iоф зэрашIэрэм фэгъэхьыгъэу упчIабэ зэIухыгъэ зэдэгущыIэгъум къыщатыгъ. Коммунальнэ пыдзэфэ пытэхэр зэрэIуащыхэрэм, шIомыкIыр зыгъэстыхэрэм япхыгъэ Iофыгъохэм, энергиер нахьыбэу къаIэкIахьэ зэрэхъугъэм, коммунальнэ инфраструктурэр уахътэм диштэу гъэпсыгъэн зэрэфаем япхыгъэ упчIэхэри цIыфхэм къаIэтыгъэх. Зыкъызэрэфагъэзэгъэ Iофыгъо пэпчъ КъумпIыл Мурат къафызэхифыгъ, коммунальнэ инфраструктурэм игъэкIэжьынкIэ Iофэу ашIэрэр къафиIотагъ. ГущыIэм пае, псыр нахьышIоу аIэкIэгъэхьэгъэным тегъэпсыхьагъэу мы аужырэ илъэсихым федеральнэ проектэу «Псы къабз» зыфиIорэм диштэу псыр аIэкIэзыгъэ­хьэрэ псэолъэ 33-рэ агъэпсыгъ ыкIи агъэкIэжьыгъ. Илъэсыр имыкIызэ джыри псэолъэ 18 ашIыщт. Джащ фэдэу республикэм и ЛIышъхьэ общественнэ транспортым ипарк зэрагъэкIэжьырэм, почтэхэм Iоф зэрашIэрэм, фермерхэм субсидиехэр зэраратырэм, цумпэлэжьыным зызэрэрагъэушъомбгъурэм, зекIоным хэхъоныгъэ зэрэрагъэшIырэм ыкIи адыгэ къуаем ифестиваль ДжэгокIо гъэхъунэм зэрэщызэхащэрэм афэгъэ­хьыгъэ упчIэхэм джэуап къаритыжьыгъ.

Гъогу хъызмэтымрэ псэупIэхэм язэтегъэпсыхьанрэ нахь лъэшэу анаIэ зытырагъэтыхэрэм ащыщых. Мы лъэныкъомкIэ Iофышхо зэрашIэрэр АР-м и ЛIышъхьэ къыIотагъ, Хьахъуратэм ыцIэ зыхьырэ урамым игъэцэкIэжьынкIэ гухэлъэу яIэхэм, гъогум епхыгъэ нэмыкI проектхэм къатегущыIагъ. ГъогурыкIонымкIэ шапхъэхэр зыукъохэрэм зэрябэныжьыхэрэм епхыгъэ упчIэхэм джэуап къаритыжьызэ, АР-м и ЛIышъхьэ къыIуагъ республикэм игъогухэм камерэ 210-рэ, комплексэу «Тайфун» зыфиIорэр зэратетыр.
Джащ фэдэу цIыфхэр егъэгумэкIых гъогухэр муниципалитетхэм зэраща­гъэцэкIэжьыхэрэм, лъэсгъогухэр зэрэзэтырагъэпсыхьэхэрэм, урамхэр зэрагъэнэфыхэрэм. Мы аужырэ илъэсихым километрэ 584-рэ зикIыхьэгъэ гъогу псэолъэ 403-рэ атыгъ. Республикэ, муниципальнэ мэхьанэ зиIэ автомобиль гъогухэу джырэ шапхъэхэм адиштэхэрэр процент 22-кIэ, къалэхэм — процент 23-кIэ нахьыбэ ащыхъугъ. Аужырэ лъэ­хъаным гъогухэм ягъэцэкIэжьынкIэ псэупIэу Яблоновскэм бэ щашIагъэр.
НэмыкI псэупIэхэм хэхъоныгъэ ягъэ­шIыгъэным фэгъэхьыгъэ упчIэхэм джэ­уап къаритыжьызэ, Адыгеим и ЛIышъхьэ чIыпIэхэм язэтегъэпсыхьанкIэ проектхэм афэгъэхьыгъэу къафиIотагъ. КъумпIыл Мурат къалэхэмрэ районхэмрэ япащэхэм пшъэрылъ афишIыгъ муниципальнэ псэупIэхэм ятеплъэ нахь дахэ ашIынэу, чъыгхэр, куандэхэр ахэм ащагъэтIыс­хьанхэу.
Мыекъопэ районымкIэ псэупIэу Удобнэм дэсхэм зэIухыгъэ зэдэгущыIэгъум АР-м и ЛIышъхьэ зыкъыщыфагъэзэгъагъ япсэупIэ изэтегъэпсыхьан фэгъэхьыгъэу. КъумпIыл Мурат япсэупIэ къэкIонэу, ащ дэсхэм аIукIэнэу, Iофыгъоу къэуцугъэхэмкIэ зэшIохыкIэ амалэу щыIэхэм джащ щатегущыIэнэу къыгъэгугъагъэх. Муниципалитетым псэупIэу Удобнэм изэтегъэпсыхьанкIэ пшъэрылъ гъэнэфагъэ фашIыгъ. ТапэкIэ джащ фэдэ шIыкIэм тетэу къутырхэу Чернышевым, псэупIэхэу Табачнэм, Кужорскэм, Родниковэм, Нэтыхъуае ащыпсэухэрэм яIофыгъохэр зэшIуахыгъагъэх.
Мыекъуапэ дэсхэм яупчIэхэм джэуап къаритыжьызэ, къалэм итеплъэ нахь дахэ шIыгъэнымкIэ гухэлъэу щыIэхэм ягугъу КъумпIыл Мурат къышIыгъ. Микрорайонэу «Восходым» изэтегъэпсы­хьанкIэ мастер-планым нэIуасэ фишIыгъэх, къэлэ зыгъэпскIыпIэр чэзыу-чэзыоу зэрагъэцэкIэжьыщтыр къафиIотагъ. ИлъэсыкIэм ехъулIэу муниципалитетхэр зэрагъэкIэракIэхэрэм, арт-псэуалъэхэр зэрагъэпсыхэрэм, тарихъым хэхьэгъэ унэхэр зэрагъэкIэжьыхэрэм афэгъэхьыгъэу АР-м и ЛIышъхьэ къыIотагъ. Къоджэ псэупIэхэм, къалэхэм хэхъоныгъэ ягъэ­шIыгъэнымкIэ, общественнэ чIыпIэхэм язэтегъэпсыхьанкIэ гухэлъэу яIэхэм Адыгеим и ЛIышъхьэ игъэкIотыгъэу къащыуцугъ.
ЗэIухыгъэ зэдэгущыIэгъур ыкIэм зыфэкIом, КъумпIыл Мурат Адыгеим исхэм цыхьэ къызэрэфашIырэм ыкIи зэдэгущыIэгъум чанэу зэрэхэлэжьагъэ­хэм афэшI зэрафэразэр къы­Iуагъ. Республикэм и ЛIышъхьэ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, зэIухыгъэ зэдэгущыIэгъур фэIорышIэ цIыфхэм ящыIэ­кIэ-псэукIэ республикэм зыкъыщегъэIэтыгъэнымкIэ хабзэм Iофэу ышIэрэр нахь ыгъэ­лъэшыным. Сыхьатищ фэдизрэ кIогъэ зэIухыгъэ зэдэгущыIэгъум КъумпIыл Мурат упчIэ 56-мэ джэуап къащыритыжьыгъ. АР-м и ЛIышъхьэ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, Iофыгъо пстэухэмкIи пшъэ­рылъ гъэнэфагъэхэр афашIыщтых, анаIэ тырамыдзэу зи къагъэнэщтэп.
ЗэIухыгъэ зэдэгущыIэгъур урысые онлайн-сервисэу «Рутуб», социальнэ хъытыоу «ВКонтакте» зыфиIохэрэм, официальнэ аккаунтхэм къащатыщтых.
Адыгэ Республикэм
и ЛIышъхьэ
ипресс-къулыкъу