Урысыем информатикэм и Мафэ тыгъэгъазэм и 4-м щы­хагъэунэфыкIы. Мы аужырэ илъэсхэм компьютерыр, интернетыр ыкIи нэмыкI цифрэ технологиехэр тищыIэ­ны­гъэ пытэу къыхэуцуагъэх. Федеральнэ статус мы мафэм имыIэми, еджапIэхэм ащыхагъэунэфыкIы.

Мы сэнэхьатым зыфэзыгъазэхэрэми япчъагъэ хэхъо. МэфэкIым ипэгъокIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ Адыгэ къэралыгъо университетым икафедрэ ипащэу, техническэ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, доцентэу, бэмышIэу «Адыгэ Республикэм апшъэрэ гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ цIэ лъапIэр къызыфагъэшъошэгъэ Павел Бучацкэм.
— Уахътэм къыгъэлъэгъуагъ IT лъэныкъом епхыгъэ сэнэхьатхэр тикъэралыгъо зэрищыкIагъэхэр. Ащ къыхэкIыкIэ тиапшъэрэ еджапIэ ащкIэ сэнэхьатэу къызэригъэхьазырхэрэм ахигъэхъуагъ. Къэралыгъо программэу «Приоритет 2030» зыфиIорэм тиуниверситет зыщы­хэлажьэрэм къыщегъэжьагъэу амалыкIэхэр тиIэхэ хъугъэ. ГъэрекIо «Институт точных наук и цифровые технологии» зыфиIорэр къызэIутхыгъ. Ащ хэхьагъэх хьисапым, физикэм, информатикэм япхыгъэ факультетхэр, кафедрэхэр ыкIи шIэныгъэ лабораториехэр. Гъэсэныгъэ программэм къыдыхэлъытагъэу индустриальнэ организациехэм Iоф адэтэшIэ, — еIо тигущыIэгъу.

Павел Бучацкэр зипэщэ кафедрэм лъэныкъуитIукIэ студентхэм сэнэхьат арегъэгъоты. Ащ щыщ информатикэр, вычислительнэ техникэр ыкIи техническэ системэхэр зэрэбгъэIорышIэщтхэр. Джырэ лъэхъаным нахь ящыкIэгъэ инженер сэнэхьатхэр яIэу ныбжьыкIэхэр къычIэкIых. ЯтIонэрэм IэрышI ин­тел­лектым епхыгъэ технологиехэр ща­рагъашIэ. Непэрэ мафэм ащ осэшхо раты. Ащ ишIуагъэкIэ непэрэ мафэм дронхэр, цIыф зэрымыс быбырэ аппаратхэр ыкIи нэмыкIхэр къаугупшысых. ПрограммакIэр Къыблэ федеральнэ университетыр ягъусэу щыIэныгъэм щыпхыращы.
«Институт точных наук и цифровых технологий» зыфиIорэр мы илъэсым бюджет чIыпIэ анахьыбэу зиIэхэм ащыщыгъ, нэбгырэ 220-рэ аштагъ. А пчъагъэм щыщэу IэрышI интеллектым нэбгырэ 50 чIэхьагъ, техническэ системэхэм чIыпIи 9 къафатIупщыгъ.
— НыбжьыкIэм компьютерыр ыгу рехьымэ, иуахътэ шIуагъэ хэлъэу ыгъэ­кIон фае, джэгукIэ гъэшIэгъонхэр ахэтых, ежь-ежьырэу зэхагъэуцон амали джы яI. Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу, тиинсти-
тут къэзыухырэ студентхэм IофшIэпIэ чIыпIэ ямыIэу щысхэп, непэрэ щыIэныгъэм ищыкIагъ сэнэхьатэу яттыхэрэр, — къыIуагъ Павел Бучацкэм.
Аужырэ илъэсхэм IофшIапIэ языгъэ­гъотырэ организациехэр егъэджэн программэм къыхэлажьэх, ахэм ялIыкIохэр ныбжьыкIэхэм лекциехэм къафеджэх, ежь организациехэми егъэджэнхэр аща­фызэхащэх, практикэ щахьы, еджэныр къызаухыкIэ, Iоф щашIэнэу Iохьэх.
Джырэ шапхъэхэм адиштэрэ шIэныгъэ дэгъу зиIэ специалистхэр IофшIапIэхэм ящыкIагъэх. Ахэм ащыщэу кафедрэм ипащэ игугъу къышIыгъ «Еврохимым». Минеральнэ чIыгъэшIухэр къыдэзыгъэ­кIырэ организацием мы аужырэ илъэс­хэм зэзэгъыныгъэ дашIыгъэу зэдэлажьэх. ЩысэшIухэм ащыщ гъэрекIо «Ев­рохимым» къыгъэуцугъэ пшъэры­лъым епхыгъэ проект гъэшIэгъон студентым дэгъу дэдэу ыгъэцакIи, диплом IофшIэн ащ епхыгъэу ытхи, еджэныр къызеухым, Iоф щишIэнэу зэрэIухьагъэр. Ащ нэмыкI организациябэмэ зэпхыныгъэ ады­ряIэу Iоф адашIэ.
— Непэ Урысыем IофышIэу ищыкIагъэхэм ялъытыгъэу гъэсэныгъэ моделыр зэхъокIыгъэ мэхъу. Джы проектхэм япхы­гъэу студентхэм шIэныгъэ ятэгъэгъоты. Мы аужырэ илъэсищым гъэмафэм «Большая математическая олимпиада» зыфиIорэр зэхэтэщэ. УрысыемкIэ мыщ фэдэ Iофтхьабзэ зыщырекIокIыхэрэмкIэ Мыекъуапэ яплIэнэрэ хъугъэ. Компание зэфэшъхьафхэм къагъэуцурэ пшъэрылъхэр студентхэм агъэцакIэх, тхьамэфитIум къыкIоцI ахэм хэкIыпIэхэр къагъотыгъэх, ахэм япхыгъэ проектхэр агъэхьазырыгъэх ыкIи къагъэшъыпкъэжьыгъэх. Къэ­Iогъэн фае, проектхэм ащыщыбэр щы­Iэныгъэм щыпхыращыжьы. Джащ фэдэу «Хакатон» зыфиIорэ джэгукIэр а 1 — я 2-рэ курсхэм ащеджэхэрэм афызэхэ­тэщэ. Ащ нэмыкI Iофтхьабзэхэри ренэу ретэгъэкIокIых, кIэлэеджакIохэр, студентхэр чанэу къахэлажьэх, урысые Iофтхьабзэхэми тистудентхэм зэрифэшъуашэу закъыщагъэлъагъо, — еIо кафедрэм ипащэ.
IэрышI интеллектым епхыгъэ сэнэхьат апшъэрэ еджапIэм къыты зэ­рэ­хъугъэм мэхьанэшхо зэриIэр кIэухым тигущыIэгъу къыхигъэщыгъ. Ау ащ епхыгъэу Iоф зышIэщтхэм шIэныгъэ куу аIэ­кIэлъын зэрэфаер, компьютерым ышIэ­рэр тэрэзмэ е мытэрэзмэ къышIэн зэ­рэфаер къыIуагъ. Ащ къыхэкIыкIэ, мы сэнэхьатым феджэрэ студентхэм лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ шIэныгъэ арагъэгъоты.
Гъэхъагъэхэр ешIых
Андрей Холодняковыр факультетэу «Технологии искусственного интеллекта» зыфиIорэм иятIонэрэ курс щеджэ. ИцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу компьютерым фэщагъ, ащ епхыгъэ сэнэхьат зэригъэгъотыным ыуж ихьагъ. Андрей анахь студент чанхэм ащыщ, Iофтхьабзэу зэхащэхэрэм зэкIэми ахэлажьэ.
— ШIэныгъэ зэбгъэгъотынэу уфаемэ, амалыкIэхэр тиIэх. Еджэныр лъэшэу сшIогъэшIэгъон. IэрышI интеллектыр ти­щыIэныгъэ къызэрэхахьэрэр гъэ­нэ­фагъэ. Ащ епхыгъэ сэнэхьат уиIэмэ, Iоф­шIапIэ бгъотыщт. Анахьэу проектнэ Iоф­шIэныр сшIогъэшIэгъон. Ащ ишIуа­гъэкIэ уигухэлъхэр зэрифэшъуашэу къипIотыкIын плъэкIыщт, — еIо кIэлэ ныбжьыкIэм.
Андрей гъэхъагъэу иIэхэм ащыщ егъэ­джэным къызэрекIуалIэхэрэр зэратхэрэ журналыр амыгъэфедэжьэу, джы телефонкIэ ар зэшIуахынэу къызэриугу­пшысыгъэр. Мы илъэсым ар Адыгэ къэралыгъо университетым щаушэтыгъ, джы нэмыкIхэми къызфагъэфедэнэу агъэнафэ. Джащ фэдэу Самарэ щыщ технологическэ предпринимательствэмкIэ экспертэу Елена Безгласнаям ыгъэуцугъэ бизнес джэгукIэм программэ пилъхьажьыгъ.
ДЕЛЭКЪО Анет.