Дзэ Iофым гъэхъэгъэшIухэр щызышIыгъэхэу, лIыгъэр, блэнагъэр зишапхъэхэу, Хэгъэгум шIулъэгъоу фыряIэр зигъунэнчъэ цIыфхэм непэ ямэфэкI. Шъхьащэ зыщафэтшIырэ мафэр дзэкIолI щытхъум ыкIи лIыгъэм ятамыгъ. Советскэ Союзым, Урысые Федерацием я ЛIыхъужъыцIэ, Шыихъ Георгий иорден, Щытхъум иорден къызыфагъэшъошагъэхэр тихэгъэгу щагъэлъапIэх.

МэфэкIым ылъапсэ чыжьэу къыщежьэ, лъэхъэнэ зэфэшъхьафхэм ялIыхъужъхэр зэрепхых. Дунаим щыпсэурэ цIыф лъэпкъ­хэм ятарихъ ухаплъэмэ, заор тхьамыкIэгъошхоу зэрэщытыгъэр ти­нэрылъэгъу. Ащ къинэу цIыфхэм къафихьыгъэр гууз-лыузэу тарихъым къы­хэнагъ. Арэущтэу зэрэщытыр пстэуми къагурэIо нахь мышIэми, непэрэ мафэми тэлъэгъу къэралыгъо зэфэшъхьафхэм заом имашIо зэращымыкIуасэрэр. Ау тицыхьэ телъ мамырныгъэм фэбанэрэр нахьыбэ зэрэхъущтым, цIыфыгъэмрэ шъыпкъагъэмрэ текIоныгъэ къызэрэдахыщтым.

Анахь жъалымыгъэ ыкIи охътабэ зыхьыгъэ Хэгъэгу зэошхом илъэхъан тидзэкIолIхэм щытхъу хэлъэу япшъэры­лъ­­хэр зэрэщагъэцэкIагъэхэм фэшI ти­чIыгогъу 52-мэ Советскэ Союзым и ЛIыхъужъ щытхъуцIэр, нэбгырэ 13-мэ — Щытхъум иорден къафагъэшъошагъ. Мы уахътэм Урысыер хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэ. Ащи тизэолIхэм пхъашэу зыкъыщагъэлъагъо, яфэшъошэ къэралыгъо тын лъапIэхэри къаратых. ТидзэкIолI 600 фэдизмэ ЛIыхъужныгъэм иорден яI, щымыIэжьхэу тичIыгогъу нэбгыриплIымэ Урысыем и ЛIыхъужъ щытхъуцIэр къарапэсыгъ.
Адыгеим икъэралыгъо ыкIи иобщественнэ щыIакIэ зиIахьышIу хэзылъхьэу, «Урысыем и ЛIыхъужъ» цIэр къызфагъэ­шъошагъэу непэ чанэу къытхэтхэм ащыщ Цэй Эдуард. Адыгеим икIэлэ пIугъэ тишъолъыр имызакъоу, Урысыем ичIыпIэ зэфэшъхьафхэми дэгъоу ащызэлъа­шIэ. Абхъазым, Дагъыстан ыкIи Чэчэным ащызэхащэгъэ хэушъхьафыкIыгъэ операциехэм ар ахэлэжьагъ, цIыфхэм ярэхьатныгъэ ыкIи ящынэгъончъагъэ къыухъумагъ, Темыр Кавказым бырсыр къизыгъэтаджэ зышIоигъо кIуачIэхэм ыпсэ емыблэжьэу апэуцужьыгъ.
Гвардием имайорэу Цэй Эдуард Урысыем и ЛIыхъужъ щытхъуцIэр къыз­фагъэшъошагъэр Дагъыстан хэхьэрэ Ботлихскэ районым илъэгапIэу «Ослиное ухо» зыфиIорэм иштэн 1999-рэ илъэсым зыхэлажьэр ары. Боевикхэм бэрэ запэуцужьхэ нэуж тидзэкIолIхэр зэкIэ­кIо­жьынхэм иамал аригъэгъотыгъ, къаукIыгъэ командирэу Сергей Костиным ихьадэ заом имашIо къыхихыжьыгъ. А щытхъу­цIэр ежь ышъхьэ закъо филъэгъурэп, къэралыгъом мамырныгъэ щыIакIэ илъыным къыготэу фэбэнэгъэ къулыкъу­шIэхэм яшIуагъэ зэрэхэлъыр сыдигъокIи ЛIыхъужъым ипсалъэ къыщыхегъэщы. Къулыкъур ехьыфэкIэ нэмыкI къэралыгъо тынэу, бгъэхалъхьэу ыкIи орденэу къыратыгъэр бэдэд.
Непэ ар АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэ игуадз, общественнэ Iофхэм чанэу ахэлажьэ, заом хэлэжьагъэхэм лIыхъужъныгъэу зэрахьагъэр мыкIодыным афытегъэпсыхьагъэхэр пхырещых. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэм патриотизмагъэ ахэлъхьэгъэным ынаIэ тет. Ащ пае дзэ къулыкъум дащыщт кIалэхэм, кIэлэеджакIохэм, студентхэм зэIукIэгъухэр бэрэ адешIых, ежь къулыкъу зэрихьыгъэр къафеIуатэ, упчIэхэм джэуапхэр къаретыжьых. Тарихъ шIэ­жьыр мыкIодэу тиныбжьыкIэхэм лъагъэ­кIотэным, ащ ишъыпкъапIэ зыфэдэр аригъэшIэным чанэу дэлажьэ.
ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием и ЛIыхъужъхэр
Непэрэ мэфэкIым дзэ операцием хэлажьэхэзэ зыпсэ зытыгъэ тичIыгогъу­хэр тыгу къэтэгъэкIыжьых. Ахэм лIы­хъужъныгъэу зэрахьагъэр, пытагъэу къа­хэфагъэр, я Хэгъэгу зэрэфэшъыпкъа­гъэхэр тыгухэм арылъыщт. «Урысыем и ЛIыхъужъ» цIэр зыфагъэшъошагъэхэу генерал-лейтенантэу Олег Цоковым, полковникэу Роман Тороховым, майорэу Вадим Лемеш, старшэ лейтенантэу Валерий Заволянскэм ацIэ тарихъым пытэу хэуцуагъ.
Генерал-лейтенантэу Олег Цоковым М. Фрунзем ыцIэ зыхьырэ дзэ академиемрэ апшъэрэ команднэ училищэу Ташкент дэтымрэ къыухыгъэх. Темыр дзэ округым къулыкъур щихьыгъ, Чэчэным щыкIогъэ зэпэуцужьым хэлэжьагъ. 2011 — 2014-рэ илъэсхэм Мыекъуапэ къулыкъур щихьыгъ, Къыблэ дзэ округым ия 49-рэ дзэ ия 33-рэ хэушъхьафыкIыгъэ шхончэо бригадэ ипащэ игодзагъ. Къэралыгъо тынхэр иIэх. Сирием щыкIогъэ заом хэлэжьагъ, къыщауIэгъагъ. 2022-рэ илъэсым къыщыублагъэу Урысыем ифедэхэр Донбасс къыщиухъумагъэх. 2023-м бэдзэогъум и 11-м Бердянскэ дэжь щыIэ команднэ пунктым ракетэр къызеом ащ щыфэхыгъ. Мые­къопэ районым щагъэтIылъыжьыгъ.
Илъэс 39-рэ къэзыгъэшIэгъэ Роман Тороховым Урысыем ишъолъыр зэфэшъхьафхэм дзэ къулыкъур ащихьыгъ, Къыблэ Осетиеми, Сириеми ипшъэрылъхэр дэгъоу ащигъэцэкIагъэх. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер заублэгъэ апэрэ мафэм къыщегъэжьагъэу ащ хэтыгъ. ДзэкъулыкъушIэм Донецкэ Народнэ Республикэм и ЛIыхъужъыцIэ, ЛIыхъужъ­ныгъэм иорден, Суворовымрэ Жуковымрэ ямедальхэр, медальхэу «За отвагу», «За боевые отличия» зыфиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх. 2023-рэ илъэсым шэкIогъум зэрысыгъэ автомобилыр къагъауи, хэкIодагъ. Къалэу Мыекъуапэ щагъэтIылъыжьыгъ.
Майорэу Вадим Лемеш Къыблэ дзэ округым ия 150-рэ мотострелковэ дивизие ия 102-рэ полк икомандирыгъ. Ащ ыпэкIэ Сирием къулыкъур щихьыгъ. 2022-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Донбасс щыIэу хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьагъ, ащ ит псэупIэ зэфэшъхьафхэм ащыкIогъэ зэпэуцужьхэм псэемыблэжьэу ахэлэжьагъ. А илъэс дэдэм шышъхьэIу мазэм Марьинкэ дэжь щыкIогъэ щэрыоным щыхэкIодагъ. ЗэолIым «Урысыем и ЛIыхъужъ» щытхъуцIэм нэмыкIэу къулыкъур ехьыфэ ЛIыхъужъныгъэм иорден, бгъэхалъхьэу «За отвагу» зыфиIохэрэр къыфагъэшъо­шагъэх.
Гвардием истаршэ лейтенантэу Валерий Заволянскэм апшъэрэ дзэ-десантнэ команднэ училищэу къалэу Рязань дэтыр къыухыгъ. Украинэм щыкIорэ хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием разведчик купым икомандирэу къулыкъу щихьыщтыгъ. ЖъоныгъуакIэм и 28-м пыир зэрэзекIорэм, зыдэщыIэм лъыплъэ­рэ купым хэтэу ащ иуцупIэ къычIигъэщыгъ ыкIи ащ чIэнагъэхэр рагъэшIынхэмкIэ IэпыIэгъу хъугъэ. ЛIыблэнагъэрэ лIыхъужъныгъэрэ зэрихьэзэ, Валерий Заволянскэм пыим инэмыкI уцупIэхэри къыгъотыгъэх, ащ ыкIуачIэ нахь зэрэ­иныгъэм пайи къымыгъанэу пэуцу­жьыгъ. УIэгъэ хьылъэу къытыращагъэхэм апкъ къикIыкIэ ащ идунай ыхъожьыгъ. Джыдэдэм иунагъо зыщыпсэурэ псэупIэу Яблоновскэм ар щагъэтIылъыжьыгъ.
ЛIыхъужъхэм яшIэжь агъэлъапIэзэ, гурыт еджапIэу зыщеджагъэхэм, зыщыпсэущтыгъэхэ урамхэм ацIэкIэ яджагъэх, чIыпIэ зэфэшъхьафхэм мыжъобгъухэр къащафызэIуахыгъэх, зэпымыоу лIыхъужъныгъэм иурокхэу кIэлэеджа­кIохэм афызэхащэхэрэм лIыгъэу зэрахьагъэр къащафаIуатэ.
Iэшъынэ
Сусан.