ЕгъэшIэрэ щытхъур къылэжьыгъ
Бэрзэдж Нухьэ фэгъэхьыгъэ Iэнэ хъураеу тыгъуасэ Адыгэ республикэ лъэпкъ хъарзынэщым щыкIуагъэм ар зышIэщтыгъэхэу, шъхьэкIафэ фэзышIырэ цIыф лъапIэхэр зэхахьэм къеблэгъагъэх. Ахэм ащыщых АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Черкесым ыкIи Абхъазым янароднэ тхакIоу, Урысые Федерацием и Общественнэ палатэ хэтэу, Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу МэщбэшIэ Исхьакъ, шIэныгъэхэмкIэ Урысые академием иакадемикэу, биологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу, Урысые Федерацием шIэныгъэхэмкIэ иIофышIэшхоу, Пшызэ шъолъыр IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу ыкIи Адыгеим иапшъэрэ тынэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр къызфагъэшъошагъэу Шэуджэн Асхьад, АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ зэлъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Долэ Долэт, Нухьэ ишъхьэгъусэу Бэрзэдж Сусанэ, нэмыкIхэри.

Н. А. Бэрзэджыр пащэу зыщэт лъэхъаным Адыгэ автоном хэкум лъэбэкъушхохэр ышIыхэзэ ыпэкIэ зэрэлъыкIуатэщтыгъэр зэхахьэм къыщаIуагъ.
— Уасэ фашIэу мы зэхахьэр зэрэзэхащагъэмкIэ, ишIэжь зэрагъэлъапIэрэмкIэ Адыгэ республикэ лъэпкъ хъарзынэщым тиунагъокIэ тыфэраз. Сишъхьэгъусэ ищыIэныгъэ гъогу къэзыгъэлъэгъорэ сурэт техыгъэхэр, щытхъу ыкIи рэзэныгъэ тхылъхэр, тын лъапIэхэр тарихъым къыхэнэнхэм, ныбжьыкIэхэм ашIэным апае къястыжьыгъэх. Илъэс 17 нахь ымыныбжьэу, 1943-рэ илъэсым, зэуапIэм Iухьэгъагъ. 1945-рэ илъэсым нэс, заор аухыфэ, ащ хэтыгъ. Хэгъэгу зэошхом зэрэхэлэжьагъэм, къэралыгъор къызэриухъумагъэм ямызакъоу, Адыгеим социальнэ ыкIи экономикэ хэхъоныгъэхэр ышIынхэм иIахьышхо хилъхьагъ. Игъэхъагъэхэр тхылъыбэмэ къадэхьагъ, гъэзет нэкIубгъохэм мымакIэу арыт. Адыгеим имызакъоу, Болгариеми илъэси 7 Советскэ Союзым игенеральнэ консулэу щыIагъ, ащ къыщыфагъэшъошэгъэ орденхэри мыхэм ахэлъых. Кителэу орденхэр бэу зыхэлъыр мыщ къесхьылIагъ, ау ар унэм къизгъэнэнэу сыфай, пхъорэлъф-къорэлъфхэм къафэнэжьыщт, — къыIуагъ Бэрзэдж Сусанэ.
Лъэпкъ хъарзынэщым испециалист шъхьаIэу Къэзэнэ МулиIэт къызэриIуагъэмкIэ, гъэшIэрэ щытхъур къэзылэжьыгъэ Бэрзэджым фэгъэхьыгъэ пкъыгъо 200 фэдиз непэ хъарзынэщым чIэлъ. Ащ мэхьанэшхо раты. Ахэр агъэлъапIэх, къэгъэлъэгъонхэр зэхащэх.
Зэхахьэм къекIолIагъэхэм Бэрзэдж Нухьэ цIыфышIоу зэрэщытыгъэр къаIуагъ, ягукъэкIыжьхэмкIэ зэдэгощагъэх.
МэщбэшIэ Исхьакъ «Социалистическэ Адыгеим» Iутэу Адыгэ автоном хэкум народнэ гъэсэныгъэмкIэ иотдел ипащэу щытыгъэ Бэрзэдж Нухьэ дэжь зэдэгущыIэгъу дишIынэу зэкIом, иIофшIэн хэшIыкI ин зэрэфыриIэм гу лъитэгъагъ ыкIи игъэхъагъэхэмкIэ чыжьэу зэрэкIощтыр къыгурыIогъагъ. Ащ ыужи щыIэныгъэм бэрэ зэрищэлIагъэх, ахэр къэзэрэугъоигъэхэм гуфэбэныгъэ хэлъэу къафиIотагъ.
— СэркIэ ятIонэрэ тым фэдэу Нухьэ Аслъанчэрые ыкъор щытыгъ. Синасып къыхьыгъэу сэлъытэ мы цIыф шIагъом сищыIэныгъэ гъогу зэрепхыгъэр, шIум, зэфагъэм ягъогу сытырищагъ. СыныбжьыкIэ дэдэу Шэуджэн районым ит къутырэу Свободный Трудым ит колхозэу Калининым ыцIэкIэ щытыгъэм ипартийнэ организацие исекретарь сыфашIыгъагъ, джащ къыщегъэжьагъэу тыдэ сыщыIэми, ынаIэ къыстыригъэтыгъ. ЧIыгулэжьыным мэхьанэшхо ритыщтыгъ, чIыплъыр Iутхыжьызэ къызэрэкIощтыгъэр непэ фэдэу сыгу къэкIыжьы, шым тетIысхьэти, Iоф зышIэхэрэм ахахьэщтыгъ, цIыф жъугъэхэм, Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэм тынаIэ атедгъэтынэу пшъэрылъ къытфишIыщтыгъ, — Владимир Нарожнэм игукъэкIыжьхэр къыIотагъэх.
АР-м ылъапсэ зыгъэуцугъэхэм ащыщэу Бэрзэдж Нухьэ фэгъэхьыгъэ зэхахьэм зэрэхэлажьэрэм мэхьанэшхо зэрэритырэр Долэ Долэт къыIуагъ, нахьыжъхэм яшIэжь зэрагъэлъапIэрэмкIэ АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ зэрафэразэр къыхигъэщыгъ.
Иунагъо исхэм къагъэхьыгъэ тхыгъэм зэхахьэм къыщеджагъэх, тым, тыжъым зэрэрыгушхохэрэр ащ къыщеIо. ИкIалэ икъорэлъфэу Бэрзэдж Никитэ «Унагъом итарихъ» зыфиIорэ Урысые зэнэкъокъум хэлажьи, тэтэжъым фэгъэхьыгъэу ытхыгъэмкIэ апэрэ чIыпIэ къызэрэдихыгъэр ащ ишыхьат.
Зэмыблэжьыныгъэу, цIыфыгъэу хэлъыгъэм, ихэку шIулъэгъуныгъэшхоу фыриIагъэм къахэкIыкIэ Адыгеим щыпсэухэрэм Нухьэ Аслъанчэрые ыкъом шъхьэкIэфэныгъэшхо зэрэфашIырэр кIэухым зэхахьэм къыщаIуагъ. Ар егъэшIэрэ щытхъу.
Делэкъо Анет.