Дербент дэт музей-заповедникым икъэгъэ­лъэ­гъонэу «Монеты — посланники цивили­за-
ции» зыфиIорэр КъокIыпIэ музеим и Темыр-Кавказ Къутамэ къыщызэIуахыгъ. Пэсэрэ ахъ-
щэ жъгъэй 350-рэ фэдиз ащ хэхьагъ.

Республикэу Дагъыстан и Правительствэ и ЛIыкIо Iоф­шIапIэу Адыгеим щыIэм ипа-
щэ игуадзэу Икрам Велиевыр, Дербент и Къэралыгъо музей-­заповедник иIофышIэхэу Магомед Абдуллаевыр ыкIи Рамиз Хановыр Iофтхьабзэм хэлэ­жьагъэх .
КъокIыпIэ музеим и Къутамэ ипащэу ШъэуапцIэкъо Аминэт зэхахьэр къызэIуихыгъ.
— Хэгъэгушхохэм, ахэм ащы­псэущтыгъэхэм ыкIи къарыкIуа­гъэм афэгъэхьыгъэу ижъырэ ахъщэмэ бэ къаIотэн алъэкIыщтыр. Дагъыстан итарихъ изы Iахь непэ нэIуасэ зыфэтшIын амал тиI, — къыIуагъ музеим ипащэ.
— Дагъыстан тыкъикIи ­Адыгеим ичIыгу тыкъызэрэ­кIуагъэм лъэшэу тырэгушхо. Пэсэрэ зэманым щыIэгъэ ахъщэ жъгъэйхэм якъэгъэлъэгъон цIыфхэм ашIогъэшIэгъоныным тыщэгугъы. Урысые империем илъэхъан къыдагъэкIыгъагъэхэм къащыублагъэу советскэ лъэ­хъаным къекIокIыщтыгъэхэм анэсэу мыщ хэлъых. Археолог­хэм Дербент къыщагъотыгъэ ахъщэхэр шъхьафэу къыхэдгъэ­щыгъэх. Къэгъэлъэгъоным иэкспонат анахьыжъ дэдэхэр тиэрэ ыпэкIэ я 169 — 168-рэ илъэс­хэм къыдагъэкIыгъэ Селевкидов драхмитIур ары, — къы­Iуагъ Магомед Абдуллаевым.
Дербент имузей-заповедник иIофышIэхэм къызэраIотагъэмкIэ, 712-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу нэмыкI лIэшIэгъухэм ялъэхъан Дербент «Монетный двор» зыфаIорэр дэтыгъ. Мы Iофым пылъхэу, хэшIыкI фызи­Iэхэм къызэрэхагъэщырэмкIэ, Дагъыстан а зыр ары ахъщэ жъгъэйхэр къызыщашIырэ чIыпIэу иIагъэр. Къэгъэлъэгъоным мэхьанэ къезытырэр Дагъыстан икъалэу Дербент ахъщэ къызэрыщыдагъэкIыщтыгъэм политическэ лъэпсэ куухэр зэриIагъэхэр ары. ИжъыкIэ къыщегъэ­жьагъэу къалэр сатыушIынымкIэ КъокIыпIэм игупчэу алъытэщтыгъ.

Къэгъэлъэгъоным зыфэбгъэ­нэIуасэзэ, ахъщэ жъгъэйхэм атет сурэтхэм уигупшысэ къагъэущы, дунэе гъэшIэгъонхэм уафэнэIуасэ, художественнэ IэпкIэ-лъэпкIагъэу, купкIэу ахэм яIэр огъэшIагъо. Мы ахъщэхэм яшIынкIэ гъучI анахь лъапIэхэр агъэфедагъэх.
Къэгъэлъэгъоныр дунаир къып­фызэIузыхэу гъэпсыгъэ. 1897-рэ илъэсым нэс Дербент щыпсэущтыгъэ хъанхэм ахъщэу хаутыщтыгъэхэр цIыфэу къэ­гъэлъэ­гъоным къекIолIагъэхэм янэплъэгъу зэлъиубытыгъ. Тыгъэгъазэм и 24-м нэс къэгъэлъэгъоныр кIощт.
Лъэпшъыкъо Фатим.