Ныдэлъфыбзэ къэIуакIэхэр щыIэхэми, непэрэ адыгабзэм гущыIабэ урысыбзэкIэ щытэгъэфедэ. Мызыгъэгум зигугъу къэсшIы сшIоигъор гущыIэу «Обществэр» ары.

ГущыIалъэхэм узадаплъэрэм, ар къа­гъэнэжьы, «цIыф куп» аIошъ, къызэхафы. Ау пасэм къыщегъэжьагъэу ащ икъэIуакIэ тыбзэ хэт: «чылэ», «чылагъо». Анахь гъэшIэгъоныр — адыгэ къэIуакIэр жэрыIуабзэм къыхэнагъ (об­щество мэхьанэр къекIыми тымышIэу), тхыбзэм урысыбзэкIэ хэхьагъ. ГущыIэм пае, «чылэр къыугъоигъ», «чылэм хиз сыпшIыгъ» зиIокIэ къикIырэр обществэ дэдэр ары. Ау тэ непэ «чылэм» тIомэ, имэхьанэр «къуаджэ», ащ исинонимэу тэгъэфедэ. Ари лъэпсэнчъэп. АР-м гуманитар ушэтынхэмкIэ иинститут иIофышIэу, бзэшIэныгъэлэжьэу Тэу Нуриет къызэриIуагъэмкIэ, пасэм гущыIэу «чы­лэм» мэхьанитIу иIагъ.
— Урысыбзэ гущыIэхэр бэу тыбзэ къызыхэхьагъэхэр Совет хабзэм илъэ­хъан. Зыгори бгъэмысэнэу щытэп. Лъэ­хъаныр джащ фэдагъ. Ащ дэжьым «чылэ, чылагъо» зыфатIорэм изы мэхьанэ къагъани, ятIонэрэр щагъэзыягъ. АпэрэмкIэ мэхьанэу иIэр къуаджэр ары. ЯтIонэрэр — общество. «Чылэр зэрэхъоу сыхъущт» тэIо. Ащ къикIырэр къоджэдэсхэр, цIыфхэр зэрэхъурэм фэдэу сэри сыхъущт. Арышъ, «чылэ, чылагъо» тIомэ, мэхьанитIу иI. Ау «обществэр» адыгабзэкIэ къэтIонэу тыфаемэ, «чылагъор» дгъэфедэныр нахь тэрэзэу сэлъытэ, — еIо ащ.
Ежь Нуриет ащ фэдэ мэхьанэр иIэу иIофшIагъэхэм гущыIэр бэшIагъэу ащегъэфедэ. Джырэ нэс ащ фэдэу гущы­Iалъэхэм адэмыхьагъэми, непэ кIэу зы­дэлажьэрэм къыщыхиутын игу­хэлъ.
— Ащ игъэфедэн тIэкIу сытеукIытыхьэу сыщытыгъ, ау апэу сытезыгъэгушIухьагъэр ЗекIогъу Уцужьыкъу, Тхьэм джэнэт лъапIэр къырет. «Умыщын, псэ къапыгъэкIэжьзэ шIы. ХэптIупщыхьэу, цIыфмэ къаштэжьмэ нахьышIу», — къы­сиIогъагъ. Джащ къыщегъэжьагъэу цIыкIу-цIыкIузэ шIэныгъэ IофшIагъэхэм ахастхэу езгъэжьагъ. Зэп, тIоп зэрэзгъэфедагъэр. ГущыIалъэм тыдэлажьэ зэхъум дэзгъэхьашъугъэп, сыда пIомэ а хьарыфым сэрэп фэгъэзэгъагъэр. Джы гущыIалъэу Iоф зыдасшIэрэм дэзгъахьэ сшIоигъу, — сыщигъэгъозагъ шIэныгъэлэжьым.
АМ: «Обществэр» — чылэмэ, гущыIэм пае, «общественнэ Со­вет» тIон хъумэ, сыдэущтэу дгъэфедэщта?
— «Чылэ Советыр» мыгъэнэфэгъэ къэIуакIэу мэхъушъ, «чылэгъо Совет» пIомэ нахьышIу. Сыда ащ нахь зыкIыфэскъудыирэр? Къэбэртаехэм ягущыIа­лъэхэм «обществэр» «чылагъо­кIэ» адэхьагъ. Арышъ, тызэте­фэмэ нахьышIоу сэлъытэ.
АМ: Джыдэдэм мэхьанэм къетымыгъэгъэзэжьмэ, кIоды­жьыпэн ылъэкIыщта?
— Ары, кIодыжьыпэщт, сыда пIомэ адыгабзэкIэ тхэу, еджэу тиIэр нахь макIэ мэхъу. ЕтIанэ бэрэ амыгъэфедэрэ гущыIэр бзэм хэзыжьы.
АМ: Нуриет, непэ гущыIэу ­«чылагъом» «обществэр» имэхьанэу тыбзэ къыхэтщэжьын тлъэкIыщта?
— ТфызэшIокIыщт, къыхэтщэ­жьыни фае. Шъыпкъэ, ар псын­кIэщтэп, псынкIэуи къыддэ­хъущтэп, ау къедгъэгъэзэжьы­шъущт.
БзэшIэныгъэлэжьым къызэриIуагъэмкIэ, непэ зигугъу къэтшIыгъэ гущыIэм фэдэу бэ тыбзэ хэтыр: тщыгъупшагъэхэу, тыбзэ хэтыгъэхэми тымышIахэу. Ахэм ащыщхэм гъэзет нэкIубгъохэм ягугъу къащытшIызэ тшIыщт.
Анцокъо Ирин.