АртистымкIэ анахь шъхьаIэр гухэм, псэхэм, акъылхэм зэранэсышъурэр ыкIи цIыф насыпым къэгъэзапIэ зэрэфи­шIын ылъэкIыщтыр зэрэзэхишIэрэр ары.

Орэдыр пчэдыжь къэс иунэ къиIукIыщтыгъ ыкIи ар бэмэ къагурыIощтыгъэп:
— Сыдэущтэу адыгэ хъулъфыгъэм мэкъамэхэр зэкIэми зэхаригъэхэу иунэ къыригъэIукIыра? — зымыдэхэрэр къа­хэкIыщтыгъэх.
Ащ фэдэу ымакъэ ыгъэджэгузэ орэд къэзыIощтыгъэр Пэрэныкъомэ якIэлэ гурытэу Чэтиб. КIэлэ Iэтахъозэ орэдыIо цIэрыIохэм зафигъэдэныр ащ икIасэщтыгъ, запишIыжьыщтыгъ.
Краснодар дэт музыкальнэ училищым щеджэнэу ар лъэшэу фэягъ, ау ар къыдэхъугъэп. Ны-тыхэр иупчIэжьэгъоу техническэ сэнэхьатым феджэнэу гурыт сэнэхьатхэр зыщарагъэгъотырэ училищым Чэтибэ чIэхьагъ. Адыгэ автоном хэкур зыщагъэпсыщтыгъэ илъэсхэм искусствэм иIофышIэ ныбжьыкIэхэм лъэшэу афэныкъуагъэх.

Адыгеим щыщхэу сэнаущыгъэ зыхэлъ кIалэхэм яапэрэ куп Москва дэт ­ГИТИС-м чIэхьанхэу 1936-рэ илъэсым къыхагъэщыгъагъэх: Тэхъутэмыкъуае щыщхэу Мышъэ Ерэджыбэ, Мышъэ Джанхъот, Чэтибэ ятэшэу Пэрэныкъо Индрыс. Институтыр къызаухым, Хэ­гъэгу зэошхор къежьагъ. Артистыбэхэр зэуапIэм Iухьагъэх ыкIи къагъэзэжьыгъэп. БлэкIыгъэ лIэшIэгъум ия 50-рэ илъэсхэм адыгэ актер хъущтхэм яятIонэрэ куп агъэнэфагъ. Зэнэкъокъум пхырыкIыгъэхэм якуп Пэрэныкъо Чэтибэрэ ичIыгогъоу Пэхъу Разиетрэ (РаекIэ еджэщтыгъэх) зэдыхэфагъэх.
Илъэс еджэгъухэр хьылъагъэх. Студием иеджакIохэр зэкI пIоми хъунэу фронтовикмэ ясабыигъэх. Зятэ заом хэкIодагъэхэр ахэм ахэтыгъэх. Чэтибэ яти ахэм ащыщыгъ. Ахъщэр икъущтыгъэп. КъэкIорэ стипендие тыгъом нагъэ­сыным пае Iоф ашIэзэ щыIапкIэр къа­лэжьыщтыгъ. АпкIэ къаратызэ вагонхэр аунэкIыхэуи къыхэкIыщтыгъ. Ау къиныгъохэм ямылъытыгъэу ныбжьыкIэхэр зэдеIэжьыщтыгъэх, зы бын-унагъоу зэдэпсэущтыгъэх. Сэнэхьатым зыфагъа­сэщтыгъ, дэхагъэм зыфащэищтыгъ. Станиславскэр езгъэджэгъэ профессорэу Чистяковыр ары гъэсакIоу, кIэлэегъа­джэу яIагъэр. Ащ имызакъоу, СССР-м инароднэ артистхэу Ю.Завадскэмрэ О.Андриевскаямрэ рагъаджэщтыгъэх, искусствэм, дэхагъэм фагъасэщтыгъэх, щыIэныгъэм фагъэхьазырыщтыгъэх.

Мы купым къэзэрэщагъэхэр къахэкIыгъэх, Раерэ Чэтибэрэ зэшъхьэгъусэ зэфэхъугъэх.
1962-рэ илъэсым зэшъхьэгъусэхэм еджэныр къаухи, япшъэшъэ цIыкIоу Маринэ ягъусэу Мыекъуапэ къагъэзэжьыгъ. Студентхэзэ агъэуцугъэ спектаклхэу «Машенька» (Афиногеновым итхыгъэ техыгъэу), «Не было ни гроша, да вдруг алтын» (Н.Островскэм итхыгъэ техыгъэу), нэмыкIхэри яхъарзынэщ ­хэлъыгъэх. Илъэс 25-рэ зыныбжьыгъэ Чэтибэ илъэс 70-рэ зыныбжь профессорэу Окаемовым ироль къышIыгъ.
— Апэрэ ролэу сиIагъэр сыгу пытэу исыубытагъ, лъэшэу сыгумэкIыщтыгъ, — ыIощтыгъэ Чэтибэ. — Актерым театрэр шIу елъэгъу къодыекIэ хъущтэп, сценэм къытехьаным ыпэкIэ лъэпэрапэрэ гу зэIухыгъэ иIэн фае. Гу чъыIэ уиIэу, уартистын плъэкIыщтэп. Сыдигъо­кIи классикэр сикIасэу ащ дэгъоу сыщыгъозагъ.
Театрэр шIудэдэ зэралъэгъурэр ары артистхэм кIуачIэ къязытыгъэр илъэсым къыкIоцI мэзэ 11-рэ гастрольхэм ахэтхэу къекIокIыхэ зэхъум. Къещхыми къесыми автобусыжъ цIыкIум исхэу чылэхэр ыкIи къутырхэр къакIухьэхэ зыхъукIэ, IофшIэныр зэрэмыпсынкIэщтым фэгъэхьыгъэ гущыIэхэу якIэлэегъа­джэхэм къараIощтыгъэхэр агу къагъэ­кIыжьыщтыгъэх. Чэщ горэм автобус нэкIэу артистхэм къя­жэщтыгъэм ычIэ иIэгъэ гъуанэмкIэ блэр къипшыхьагъ. Янасыпти, щэнаут зыхэлъым фэдагъэп, игъо­ми къалъэгъугъ, зэкIэ дэгъоу зэшIокIыгъ.
Ф.Шиллерым итхыгъэ техыгъэу агъэуцугъэ спектаклэу «Коварство и любовь» зыфиIорэм президентэу хэтым ироль Чэтибэ дэгъу дэдэу къышIыгъагъ ыкIи анахь къыдэхъугъэхэм ар ащыщыгъ. Сэнаущыгъэ зыхэлъ зэ­шъхьэгъусэхэм ролыбэ къызэдашIыгъ. Тэхъутэмыкъуае щыпсэурэ цIыфхэр ящысэтехыпIагъэх, ахэр ары яобразхэм лъапсэ афэхъугъэхэр.
Тэхъутэмыкъуае къыщагъэлъагъорэ спектаклыр цIыфхэм агу зырихьыкIэ, ар сценэм бэрэ къыщатыщтэу алъытэщтыгъ. Чэтибэ игеройхэм яобразхэр ятэжъэу Къэсэй ихьакIэщ щилъэгъущтыгъэ лIыжъ Iушхэм атыришIыкIыщтыгъэх. ИсэнэхьаткIэ IэпэIэсэныгъэ­шхоу хэлъым, IофшIэным ишъыпкъэ зэрэрихьылIэрэм, сэнэхьатым шIулъэгъоу фыриIэм, итеплъэкIэ къахэщэу зэрэщытыгъэм, орэд къэIонымкIэ сэнаущыгъэу хэлъыгъэм яшIуагъэкIэ трагедиехэм ыкIи комедиехэм Чэтибэ рольхэр узIэпищэу къащишIыщтыгъэх. Адыгэ драматургхэм япьесэхэм къащишIыгъэ рольхэр ары актерыр цIэрыIо зышIыгъэхэр. Лъэпкъ режиссерхэу Ахэджэго Мэджыдэ, ТхьакIумэщэ Налбый, КIуращынэ Аскэр, ХьакIэгъогъу Къэсэй Iоф адишIагъ.
Чэтибэ иунагъо иIофшIэгъухэм якIа­сэщтыгъ. Зэшъхьэгъусэхэр зэрэзэфыщытхэм, лъэпкъ шэн-хабзэхэр зэрагъэцакIэхэрэм, къазэрэфыщытхэм, ищыкIагъэмэ IэпыIэгъу къызэрэпфэхъущтхэм уасэ афашIыщтыгъ. Пэрэныкъохэм ­яунагъо зэрэхьалэлыр, Рае бысымгощэ шIагъоу зэрэщытыр, лъэпкъ шхыныгъо­хэмкIэ зэрэIазэр актерхэм ашIэщтыгъ. ЗэлъашIэрэ артисткэу Цэй Унае идунай зехъожьым, радиожурналэу «Гумзагъэ» КIыкI Юрэ игъусэу зэрищэнэу сэнаущыгъэ зыхэлъ актрисэу Пэрэныкъо Рае рагъэблэгъагъ. «Ны Хасэм» хэтэу общественнэ IофшIэным хэщэгъагъ, народнэ депутатхэм якъэлэ Совет идепутатэу хадзыгъагъ.
Анахь зыкъызщызэIуихыщтым Пэрэныкъо Рае идунай ыхъожьыгъ, Адыгэ драматическэ театрэм чIэнэгъэшхо ышIыгъ. А охътэ къиным Чэтибэ иIоф­шIэгъухэмрэ исабыйхэу Маринэрэ Азэматрэ къыкъоуцуагъэх. Сыд ихьылъагъэ­ми, сценэм къыфигъэзэжьыгъ.
Илъэс пчъагъэхэм къакIоцI Чэтибэ пьесэхэр адыгабзэкIэ зэридзэкIыжьыщтыгъэх. Ащ фэдэу 25-рэ иIагъ. ­2007-рэ илъэсым «О си Тхь, къысфэгъэгъу!» зыфиIорэр адыгабзэкIэ ежь-ежьырэу ытхыгъагъ. Непэрэ дунаим хэт зэшъхьэгъусэхэм якIэлэ закъо кIэпао зэрэ­хъугъэм ар фэгъэхьыгъагъ. ЯкIалэ къыз­хащыжьын амылъэкIырэ тхьамыкIагъом нахь Iае къыкIэлъыкIуагъ. КIэпым къы­хэкIыкIэ къом ишъхьэгъусэ реукIыхьэ. Ар зыфэмыщэчыгъэ тым ыкъо еукIыжьы.
ЩыIэныгъэм хэтыгъэ щысэм техыгъэ пьесэр Адыгэ драматическэ театрэм илъэсыбэрэ къыщагъэлъэгъуагъ. Джырэ ныбжьыкIэхэм афэгъэхьыгъэ комедиеу «Сыфаеп къэсщэнэу, сыфаеп!» зыфиIорэри Пэрэныкъо Чэтибэ ытхыгъ. Пьесэм техыгъэ къэгъэлъэгъоныр театрэм ирепертуар непэ нэс хэт.
Творческэ IофшIэныр ыгу етыгъэу зэригъэцэкIагъэм пае Пэрэныкъо Чэтибэ «РСФСР-м изаслуженнэ артист», « АР-м инароднэ артист», «Тэхъутэмыкъое районым ыкIи къуаджэу Тэхъутэмы­къуае яцIыф гъэшIуагъ» зыфиIорэ щытхъуцIэхэр, «Адыгем и Щытхъузехь» зыфиIорэ тын лъапIэр къыфагъэшъо­шагъэх.
2022-рэ илъэсым мэзаем Чэтибэ идунай ыхъожьыгъ. Пэрэныкъо зэшъхьэ­гъусэхэм якIалэу Азэмат АР-м иконцерт­нэ зэхахьэ и Къэралыгъо филармоние итехническэ отдел ипащ, апхъоу Маринэ КъокIыпIэ музеим и Темыр-Кавказ ­къутамэ иIофышI. Къорэлъф-пхъорэлъфыхэу Руслъан, Даут, Аслъан щыIэныгъэм чIыпIэ гъэнэфагъэ щаубытыгъ, ахэми сабыйхэр къакIэхъуа­гъэх.
Чэтибэ творческэ щыIэныгъэ баеу къыкIугъэр насыпыгъэкIэ зыфилъэгъу­жьыщтыгъ. Тэри тырэгушхо актер цIэ­ры­Iомрэ ащ ишъхьэгъусэрэ тичылэ зэ­рэщыщыгъэхэм. Ахэр тщыгъупшэхэрэп.
АкIэгъу (Пэрэныкъо) Разиет.