Непэ психологым и Мафэ Урысыем щыхагъэунэфыкIы. Ар анахь мэфэкI ныбжьыкIэхэм ащыщ, сыда пIомэ, 2023-рэ илъэсым къыщегъэжьагъ ныIэп зыхагъэунэфыкIырэр.

Мы сэнэхьатым тищыIэныгъэ зыщеушъомбгъу, непэ медицинэм епхыгъэ учреждениехэм анэмыкIэу, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм, гурыт еджапIэхэм, апшъэрэ еджапIэхэм шIокI имыIэу психологхэр ящыкIагъэх. ЦIыфым идунэе еплъыкIэ, изэхашIэ зэблихъуныр, нахьышIум фищэныр ары психологым ипшъэрылъ шъхьаIэр.
ГъэхъэгъэшIухэр зиIэ кIэлэегъэ­джэ-психологэу Анна Мельниковам мэфэкIым ипэгъокIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ. Гимназиеу N 5-м ащ Iоф щешIэ, 2024-рэ илъэсым Урысые зэнэкъокъоу «КIэлэегъэджэ-психолог анахь дэгъу» зыфиIорэм имуниципальнэ ыкIи иреспуб­ликэ уцугъохэм текIоныгъэ къащыдихи, Урысые зэнэкъокъум ятIонэрэ чIыпIэ къыщыфагъэшъошагъ.

— Психологым врачым фэдэу цIыфыр ыгъэхъужьын ылъэкIыщт, бэрэ къыхэкIы гумэкIыгъо къыфэзыхьырэм ушъхьагъоу иIэр мыинэу, ау ар ежьым зэхимышIэу. Ар къыгурызгъэIоныр ары анахьэу зыуж ситыр. ЧIыпIэ зэфэшъхьафхэм психо­логэу Iоф ащысшIэу хъугъэ, ау кIэлэ­еджакIохэм сахэтыныр нахь сыгу рехьы, нэбгырэ пэпчъ екIолIэкIэ шъхьаф къы­фэсэгъоты, — еIо тигущыIэгъу.
Аннэ гукIэгъуныгъэу хэлъым ишIуагъэкIэ иIофшIэн дэгъу дэдэу зэшIуехы, щыIэгъэшхо хэлъэу къеуалIэхэрэм Iоф адешIэ, гумэкIыгъоу яIэхэм лъапсэу афэхъурэр къегъоты.
Анна Мельниковар Воронежскэ хэкум къыщыхъугъ, 2015-рэ илъэсым Воронеж дэт психолого-педагогическэ къэ­ралыгъо университетыр диплом плъыжьыкIэ къыухыгъ, унагъо ихьагъ. Ишъхьэгъусэ офицерэу Iоф зэришIэрэм къыхэкIыкIэ чIыпIэ зэфэшъхьафхэм ащыпсэунэу хъугъэ. 2022-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Адыгеим щыIэх, Мые­къуапэ дэт гимназиеу N 5-м Iоф щи­шIэнэу ыублагъ. Апэрэ мафэм къы­щегъэжьагъэу бзылъфыгъэм гъэхъагъэ­хэр ышIэу ыублагъ. IофшIэныр зыри­гъэжьагъэм бэ темышIэу, кIэлэегъэджэ психологхэм язэнэкъокъу хэлажьи, муни­ципальнэ уцугъом ящэнэрэ чIыпIэ къыщыдихыгъагъ. Адыгеим икIыгъэ психо­логым гъэрекIо Урысые уцугъом ятIонэрэ чIыпIэ къы­щихьыгъ.

— СиIофшIэнкIэ зэнэкъо­къум ишIуа­гъэ къысэкIыгъ, джы лъэныкъуакIэхэр къыз­фэсэгъэфедэх. Джащ фэдэу психологхэм ягъэсэныгъэкIэ федерацием сызэрэхагъэхьа­гъэм сырэгушхо. Гъэмэфэ зыгъэпсэфыгъо лъэхъаным психологхэм я Урысые зэхахьэ сыхэлэжьагъ, щытхъу тхылъ ащ къыщысфагъэ­шъошагъ. БэмышIэу психологхэм якъэлэ зэхахьэ пащэ сыфашIыгъ, сипшъэрылъхэм къахэхъуагъ, ахэр зэрифэшъуашэу зэрэзгъэцэкIэщтхэм ыуж сит, — еIо Аннэ.
Гимназием кIэлэеджэкIо 650-м ехъу щеджэ. ИIоф­шIэнкIэ анахь къин къыщыхъурэр егъэджэн сыхьатхэр зэримыIэхэр ары. КIэлэеджакIоу гумэкIыгъо хэфагъэм игъом IэпыIэгъу уфэхъун фае. Гъэсэныгъэ тедзэм къыдилъытэрэ сыхьатхэр ащкIэ макIэх.
ШIокI имыIэу хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм ясабыйхэм, зянэ-зятэ зышъхьарымытыжьхэу нэмыкI унагъохэм ащапIухэрэм, хэбзэу­хъумэкIо къулыкъухэм яучет хэтхэм Iоф адешIэ. Джащ фэдэу тестирование­хэр, социальнэ-психологическэ уплъэ­кIунхэр зэхещэх, ащ зэфэхьысыжьэу афэхъухэрэм ялъытыгъэу кIэлэеджа­кIохэр къыхегъэщых. ГурытымкIэ ма-
зэм нэбгырэ 50-м ехъумэ иIэпыIэгъу арегъэкIы. Джащ фэдэу ны-тыхэри, кIэ­лэегъаджэхэри къеуалIэх.
— Пэублэ классхэм ащеджэхэрэм Iоф адэсэшIэ. ДжэгукIэ шIыкIэм тетэу дэгъумрэ дэимрэ агурэсэгъаIо, сурэтхэмкIэ яшIэныгъэхэм ахэсэгъахъо. Анахь шъхьаIэу слъытэрэр цыхьэ къызэрэсфашIырэр ары, — еIо психологым.
Илъэс зэкIэлъыкIохэм тигущыIэгъу IэпэIэсэныгъэшхо хэлъ хъугъэ. Ежь зэрихьылIагъэхэм ащыщхэр къытфиIота­гъэх. Пэублэ классым ис кIэлэцIыкIур илэгъухэм яоу, гущыIэ Iаехэр ариIоу къызеублэм, психологым къеджа­гъэх. ХэушъхьафыкIыгъэу Iоф дишIэнэу ыублагъ, апэ фэягъэп, ау сурэтхэр ри­гъэшIы­хэзэ изекIуакIэ зэрэмытэрэзыр гури­гъэIуагъ. КъызэрэнэфагъэмкIэ, кIа­лэр илэгъумэ адэджэгунэу фай, ау зэрари­Iощтыр зэримышIэрэм къыхэкIэу апэуцужьы. ГумэкIыгъор дэгъэзыжьыгъэ хъу­гъэ, джы ащ зыми ыгу хигъэкIы­жьырэп.
Психологым ипшъэрылъ шъхьаIэр ны-тыхэм гу зылъамытэрэ лъэныкъохэр къыхигъэщынхэр, гумэкIыгъоу кIэлэ­цIыкIум иIэр зэгъусэхэу дагъэзыжьыныр ары. ГущыIэм пае, зы пшъэшъэжъые горэ унэм кIожьынэу фэягъэп, психологым къызырегъэблагъэм лъапсэу ащ иIэр къыгурыIуагъ, къызэ­рэчIэкIыгъэмкIэ, ным сэнэхьатэу къыхихыгъэм пшъэшъэжъыер фэягъэп. Янэ къыригъэблэгъагъ, психологым ишIуагъэкIэ зэгурыIуагъэх.
Iэтахъохэр шъон пытэхэм, тутыным, наркоманием, экстремизмэм, терроризмэм ащыухъумэгъэнхэм фэшI ащ афэгъэзэгъэ къулыкъушIэхэр къыре­гъэблагъэх. Ахэр гущыIэгъу къафэхъух, социальнэ роликхэр къарагъэлъэгъух. Джащ фэдэу гумэкIыгъохэм ахэмыфэнхэм фэшI пэшIорыгъэшъэу Iоф адешIэ.
Непэрэ мафэм гумэкIыгъо шъхьаIэу щытыр «буллинг» зыфаIорэр ары. Зы нэбгырэ къыхахышъ, ыгу хагъэкIы, ­езаох. Классэу зыщеджэхэрэм ар елъытыгъэп, тигущыIэгъу къызэриIуагъэмкIэ, я 2-рэ классым исхэм зы пшъэшъэжъые къыхахи, къин рагъэлъэгъугъ, илъэситIо психологым ащ Iоф адишIагъ, ау гумэкIыгъор дэгъэзыжьыгъэ хъугъэп, пшъэшъэжъыер нэмыкI еджапIэ кIожьыгъэ. Мыщ дэжьым ны-тыхэм ягъэпсыкIи мэ­­хьанэшхо иI, исабый илажьэр зыми къызгуригъэIонэу фаеп.
— ЕджапIэм сабыир къаигъэ къыщашIыгъэу ны-тыхэм гу зылъатэкIэ, ыпэрапшIэу ащ зэрэкъотхэр зэхыра­гъэшIэн фае. Ащ дакIоу класснэ пащэм зыфэбгъэзэн, узэгъусэу сабыйхэр гъогу занкIэм тепщэнхэ фае, — еIо тигущыIэгъу.
Сабыйхэм агу зэрэкъабзэр, ахэм уагурыIон, зэхэпшIыкIынхэ зэрэ­фаер Анна Мельниковам кIэухым къыхи­гъэщыгъ.
ДЕЛЭКЪО Анет.