КъокIыпIэ музеим и Темыр-Кавказ къутамэ загъэпсыгъэр илъэс 40 зэрэхъугъэр тыгъуасэ игъэкIотыгъэу республикэм игупчэ щыхагъэунэ­­фыкIыгъ. Музеим ипащэу Александр Седовыр мэфэкI Iофтхьабзэхэм ахэлэжьэнэу Москва къикIыгъ.

КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъ­хэм ятарихъ иухъумакIо хэхъо­ныгъэ инхэр иIэхэу мы мафэм къекIолIагъ. Къутамэм ифондхэм пкъыгъо мин 13 фэдиз ахэхьэ. Темыр Кавказым щыпсэурэ лъэпкъхэм яIэшIагъэхэм: ды­шъэм, тыжьыным, ятIэм ахэшIы­кIыгъэ пкъыгъохэм, Iэпэщысэ зэ­фэмыдэхэм мыщ чIыпIэ гъэ­нэфагъэ щаубыты. Адыгеим, Дагъыстаным, Ингушетием, Аст­раханскэ, Ростов, Волгоград хэкухэм, Ставрополь ыкIи Краснодар крайхэм ыкIи нэмыкI шъолъырхэм ясурэтышIхэм яIэ­шIагъэхэр къыщыгъэлъэгъуа­гъэх.
АР-м и ЛIы­шъхьэу КъумпIыл Мурат исо­циальнэ нэкIубгъохэм ащы­хигъэунэфыкIыгъ ­КъокIыпIэ му­зеим и Темыр-Кавказ къута­мэ загъэпсыгъэр илъэс 40 зэ­рэхъугъэр республикэмкIэ мэхьанэшхо зиIэ хъугъэ-шIагъэу зэрэщытыр.

— Музеим ипащи, иIофы­шIэхэми къэгъэлъэгъон гъэ­шIэ­гъонхэр тапэкIи зэхащэнхэу, Урысыем и Къыблэ культурнэ проектышхохэр щып­хыращынхэу сафэлъаIо. СурэтышI, IэпэIэсэ цIэрыIохэм яIэшIагъэхэр бэрэ мыщ къыща­гъэлъагъох, искусствэр зы­щау­шэтырэ гупчэу хъугъэ. Лъэп­къым икIэн бай зэкIэми тырыжъугъэгушху, лъытэныгъэ зэфэтэжъугъэшIыжь», — ­къытхыгъ республикэм ипащэ.
Музей цIэрыIом икъутамэ Адыгеим къызэрэщызэIуахыгъэм тарихъ гъэнэфагъэ пылъ. Археолог цIэрыIоу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Александр Лесковым ащ иIахь хэлъ. 1980-рэ илъэ­сым щыублагъэу археологическэ экс­пе­дициеу зэхащагъэхэм ар ахэтэу Улэпэ Iуашъхьэхэр атIыгъагъэх.
Адыгэ автоном хэкумрэ СССР-м культурэмкIэ и Министерствэрэ яшIуагъэкIэ КъокIыпIэ музеим и Темыр-Кавказ къутамэ 1995-рэ илъэсым чъэ­пы­огъум и 28-м Мыекъуапэ къыщызэIуахыгъ. Ащ иапэрэ пащэу, искусствэхэмкIэ институтэу Ленинград дэтыр къэзыухыгъэу, шIэныгъэлэжь цIэрыIоу Кушъу Аслъан мыщ изэтегъэуцонкIэ Iофышхо ышIагъ.

ШъэуапцIэкъо Аминэт зипэщэ музеим иIофышIэхэм непэ пшъэрылъышхо агъэцакIэ. КъокIыпIэ Чыжьэм ыкIи Благъэм, Азием, Кавказым, Чукоткэм, Африкэм ащыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэрэ ятворчествэрэ мыщ къыщагъэгъунэ ыкIи щызэрагъашIэ.
ШэкIогъум и 19-м пчэдыжьым музеим имэфэкI фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр аублагъэх. ХьакIэхэр къалэм къыщы­ращэкIыгъэх ыкIи ащ ихъишъэ къафаIотагъ. Ежь музеим ичIыпIэ гъэшIэгъонхэ­ри къарагъэлъэгъугъэх «Мыжъо чъыгха­тэр», «Японскэ сакурэр къызщыкIы­рэ чIыпIэр», «Адыгэ чъыг лъэпкъхэр къыз­щыкIхэрэ чIыпIэр», къэгъэлъэгъонхэу «Музей в лицах», «КъокIыпIэм щы­псэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэ­ралыгъо музеим и Темыр Кавказ къута­мэ итарихъ» зыфиIохэрэм нэIуасэ афашIыгъэх.

Джащ фэдэу къэгъэлъэгъоныкIэу «Аф­рика. Чувство цвета» зыфиIорэр къызэ­Iуахыгъ. КъокIыпIэ музеим щызэ­хэу­гъоегъэ IофшIэгъэ 40-м ехъу мыщ хэ­хьагъ. Музеим икъутамэ ипащэу Шъэуа­п­цIэкъо Аминэт зэхахьэр зэрищагъ.
— Музеим икъутамэ имэфэкIэу хигъэунэфыкIырэмкIэ сыфэгушIо. Непэрэ къэгъэлъэгъоныр гъэшIэгъонэу, узIэпищэу гъэпсыгъагъ. АщкIэ зэхэщакIохэм тафэраз, — къыIуагъ КъокIыпIэ музеим ипащэу Александр Седовым.
Музеим икъутамэ загъэпсыгъэр ­илъэс 40 зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэ зэ­хахьэм хэ­лэжьагъэх Адыгеим и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ, Мыекъопэ къэлэ администрацием ипащэу Геннадий Митрофановыр, нэмыкIхэри.
АР-м и ЛIышъхьэ ыцIэкIэ къэзэрэугъоигъэхэм шIуфэс псалъэкIэ закъыфигъэзагъ Аулъэ Юрэ.
— Музеим щытхъу зыпылъ гъогу дахэ къыкIугъ. КъекIуалIэхэрэми амал яI республикэм ыкIи КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм якультурэрэ ятарихърэ игъэкIотыгъэу нэIуасэ зафашIынэу, — къыIуагъ культурэмкIэ министрэм.

ЗиIофшIэнкIэ къэзылэжьыгъэхэр зэхахьэм щыхагъэунэфыкIыгъэх.
ЩытхъуцIэу «АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэр ХъокIо Ларисэ фагъэшъошагъ. АР-м и ЛIышъхьэ и Щытхъу тхылъкIэ къыхагъэщыгъ музеим икъутамэ ипащэу ШъэуапцIэкъо Аминэт. Джащ фэдэу ЛIышъхьэм ирэзэныгъэ тхылъхэр къалэжьыгъэх пащэм иапэрэ гуадзэу ТхьакIущынэ Ар-
сенрэ къэбарлъыгъэIэс технологиехэмкIэ инженерэу Александр Шиллеррэ.
АР-м культурэмкIэ и Министерствэ ищытхъу тхылъ афагъэшъошагъ бухгалтер шъхьаIэу Надежда Зеркаловамрэ складым ипащэу Станислав Монастырскэмрэ.
Владимир Нарожнэр музеим иIофы­шIэхэм къафэгушIуагъ. АР-м и Парламент ищытхъу тхылъ ритыгъ музеим ипащэ игуадзэу Фатима Сулеймановам. Рэзэныгъэ тхылъхэр афигъэшъошагъэх научнэ IофышIэу Кирилл Еременкэмрэ музеим чIэлъхэм якъэухъумэнкIэ музеим икъутамэ ипащэ игуадзэу Къуекъо Жаннэрэ.
КъокIыпIэ музеим и Темыр-Кавказ къутамэ ищытхъу тхылъ афагъэшъошагъ научнэ IофышIэу Елена Ильиновам, научнэ IофышIэ шъхьаIэу Къоц Жаннэ, музеим чIэлъхэм якъэухъумэнкIэ музеим ипащэ игуадзэу Къуекъо Жаннэ, музеим ипащэ игуадзэу Фатима Сулеймановам, кассир-контролерэу Лариса Тарлокьян, музеим иотдел ипащэу Чэсэбый Аслъанчэрые.
МэфэкI Iофтхьабзэр концерткIэ зэфашIыжьыгъ.
Лъэпшъыкъо Фатим.