Адыгэ Республикэм иминистрэхэм я Кабинет изичэзыу зэхэсыгъоу щыIагъэм ащ хэтхэм лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ пшъэрылъхэр ащыфишIыгъэх Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.

ПсэолъэшIыным иIофыгъохэр
Лъэпкъ проектхэмрэ къэралыгъо программэхэмрэ зытелъытэгъэхэ пшъэ­рылъхэр гъэцэкIэгъэнхэр, псэолъэшIыныр игъом ыкIи шэпхъэ лъагэхэм адиштэу зэшIохыгъэныр зэхафыгъэхэм ащыщых.
Красногвардейскэ районым ит псэупIэу Садовэм иамбулаторие ишIын аухыгъ, Мыекъопэ къэлэ IэзапIэм икъу­тамэ, Кощхьэблэ район сымэджэщым, Яблоновскэм дэт IэзапIэм яигъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьын ыкIэм фэкIуагъ, Яблоновскэм нэбгырэ 1100-мэ ателъытэгъэ еджапIэу щашIыщтыгъэр аухыгъ, Кощхьаблэ ия 2-рэ гурыт еджапIэ игъэцэкIэжьын, Красногвардейскэм икIэлэцIыкIу-Iэтэхъо спортеджапIэ иигъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьын, Нэтыхъуае лъэпкъ творчествэм и Гупчэу щашIыщтыгъэр, цIыфхэм ясоциальнэ фэIо-фашIэхэр зыщагъэцэкIэхэрэ Гупчэу Теуцожь районым итыр зычIэт унэм игъэцэкIэжьын, Красногвардейскэм псырыкIуапIэ щышIыгъэныр аухыгъэх. ХъызмэтшIапIэу «Майкопводоканалым» иукъэбзыпIэхэм язэ­тегъэпсыхьажьын коммунальнэ ыкIи инженернэ инфраструктурэр гъэкIэжьыгъэнымкIэ IэпыIэгъу егъэгъотыгъэным къыдыхэлъытагъэу зэшIуахыгъ, Кощхьаблэ иурамхэм якъэгъэнэфын, Джэджэ районым псырыкIуапIэхэр щызэбгырыщыгъэнхэм атегъэпсыхьэгъэ псэолъэшIынхэр ыкIэм фэкIуагъэх, нэмыкIхэри.

Социальнэ псэуалъэхэу джырэ уахътэм IофшIэнхэр зыщыкIохэрэми атегущыIагъэх. Псауныгъэм икъэухъумэн тегъэпсыхьагъэхэм ащыщэу псэолъэшIынхэр къащаухых амбулаториехэу Абдзэхэхьаблэ, Щынджые, поселкэу Краснооктябрьскэм ащашIыхэрэм, IэзапIэу Джаджэм щагъэпсырэм. Лъэпкъ проектыкIэу «Унагъор» зыфиIорэм къы­хи­убытэу бзылъфыгъэхэм атегъэ­псыхьэгъэ IэзапIэхэм зарагъэушъомбгъу. Федеральнэ проектэу «Псауныгъэм икъэ­ухъумэн иинфраструктурэ ихэхъоныгъ» зыфиIорэмкIэ адэбз узхэм зыщя­Iэзэхэрэ диспансерыр зычIэт унэ шъхьа­Iэр зэтырагъэпсыхьажьы. Мы проектыр илъэсищым телъытагъ. Адыгеим и ЛIышъхьэ пшъэрылъ афишIыгъ пIалъэм къыпэу псэуалъэр аухынэу, 2027-рэ илъэсым ащ Мыекъуапэ иIофшIэн щыригъэжьэжьынэу.
Гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ учреждениехэм ягъэкIэжьын лъагъэкIуатэ. Адыгэкъалэрэ Мыекъуапэрэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIитIум ягъэцэкIэжьын куухэр ыкIи къапэIулъ чIыналъэм изэтегъэпсыхьан къащаухы, тыгъэгъазэм иапэрэ мафэ къыщыублагъэу ахэм яIофшIэн рагъэ­жьэщт. Ахэм анэмыкIэу АдыгеякIэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ щашIынэу аублагъ. Джыри нэбгырэ 60-мэ ателъытагъэу псэупIэу Большесидоровскэм зы ща­шIыщт.
Джащ фэдэу IофшIэнхэр ащэкIох спортым тегъэпсыхьэгъэ псэуалъэхэм. Ахэм ащыщых Шэуджэн районым ГТО-м щыфыхахыгъэ чIыпIэр, Мыекъуапэ игурыт еджапIэу N 5-м къыпэIулъ спорт чIынэлъэ «Iушыр». Тэхъутэмыкъое районым модульнэ бассейн щашIынэу агъэнафэ.
Республикэм щыпсэухэрэм псыр ыкIи фабэр нахь тэрэзэу анэгъэсыгъэным тегъэпсыхьэгъэ псэуалъэхэм яшIынрэ ягъэцэкIэжьынрэ зэшIуахы. Мыекъуапэ псыр нэзыгъэсырэ псэолъэ 14-у щызэбгырыщыгъэмэ тыгъэгъазэм и 15-м нэс гъэцэкIэжьынхэр къащаухыщтых.
«ЩыIэныгъэм пае инфраструктурэр» зыфиIорэ лъэпкъ проектым къыхиубытэу гъогухэм ягъэцэкIэжьын, къэлэ цIыкIу­хэм я Урысые зэнэкъокъу къыдыхэлъы­тагъэу — зыгъэпсэфыпIэу «Мэздахэ» изэтегъэпсыхьан лъагъэкIуатэх.
Шъолъырым ипащэ чIыпIэхэм яIэшъхьэ­тетхэм, Iофыгъо пэпчъ зэпхыгъэ министрэхэм къагъэхьазырыгъэ къэбархэм ядэIугъ, социальнэ псэуалъэ­хэм яшIынрэ ягъэцэкIэжьынрэкIэ зэзэгъыныгъэу щыIэхэм къадыхэлъытагъэхэр агъэцэкIэнхэм, пIалъэу агъэуцугъэхэм адэмыхынхэм апае пшъэрылъхэр къыгъэнэфагъэх. КъумпIыл Мурат пстэуми анаIэ зэдытырагъэтынэу афигъэпытагъ — псэолъэшIыным иуцугъо пэпчъ зэшIуахызэ, чIыналъэу псэуалъэхэм къапэIулъхэр зэдытырагъэпсыхьэхэзэ социальнэ учреждениехэм Iэмэ-псымэу ящыкIэгъэщтхэм ящэфыни дагъэцэкIэнэу ариIуагъ.
Чылапхъэхэм япхъын
АР-м мэкъу-мэщымкIэ иминистрэу Къуанэ Анзаур зэхэсыгъом къызэрэщиIуагъэмкIэ, лэжьэкIупIэхэм япроцент 90-м ехъумэ лэжьыгъэр къарахыжьы­гъах. Огъум иягъэкIэ зы гектарым гурытымкIэ натрыф центнер 27,6-рэ, соем —центнери 9,6-рэ, тыгъэгъазэм — центнер 18,2-рэ къарахыжьыгъэр. Ау пынджыр бэгъуагъэ, гурытымкIэ гектар пэпчъ центнер 57,5-рэ къырагъэтыгъ. Илъэсыбэ хъугъэу ащ фэдэу лэжьыгъэ­шхо къахьыжьыгъэу къашIэжьырэп. Гектар мини 9,8-м щыщэу непэрэ мафэм ехъу­лIэу гектар мини 4,5-мэ е лэжьэ­кIупIэхэм япроцент 46-мэ лэжьыгъэр ащыIуа­хыжьыгъ. Ощххэм хыныгъом зэрар рахыгъ. Ахэм апкъ къикIыкIэ лэжьыгъэ­хэр зэрагъэгъушъыжьырэм пае чIыгулэжьхэм ямылъку чIанэу мэхъу.
Мыгъэ гектар мини 111-рэ фэдизмэ бжыхьасэхэр, мин 97,3-мэ бжыхьэсэ фышъхьэ лэжьыгъэхэр ащашIэн ямурад. Адыгеим ичIыгулэжьхэм рапсым ипхъын аухыгъ, гектар мин 74-рэ фэдизмэ е лэжьэкIупIэхэм япроцент 76-мэ бжыхьэ­сэ фышъхьэ лэжьыгъэхэм ячылапхъэхэр ащапхъыгъэх.
Чылапхъэхэм яеутын епхыгъэ графикым дэмыхынхэмкIэ, мэфэ ошIухэр амал зэриIэкIэ нахьышIоу къызфагъэфедэнхэмкIэ ищыкIэгъэ амалхэр зэрахьанхэу Адыгеим и ЛIышъхьэ пшъэ­рылъ афишIыгъ.
«КIуачIэу яIэр зэкIэ зэрагъэуIун, IофшIэным изэхэщэнкIэ амал тедзэхэр зэрахьанхэ, муниципалитет пэпчъ иадминистрацие чылапхъэхэр псынкIэу апхъынхэм гъунэ лъифын фае. АщкIэ ищыкIагъэр зэкIэ щыI — чIыгулэжьхэм IэпыIэгъу яжъугъэ­гъот, специалистхэр къызфэ­жъугъэфедэх, хъызмэт мыинхэм техникэкIэ IэпыIэгъу шъуа­фэхъу, мэкъу­мэщ предприятие инхэм ахэр яшъупхых», — къы­Iуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.
Хэгъэгум иухъумакIохэм апае
ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэмрэ ахэм яунагъохэмрэ IэпыIэгъу ятыгъэным фэгъэхьыгъэ пшъэ­рылъхэу УФ-м и Президентэу Владимир Путиным къыгъэуцугъэхэм язэшIохын Адыгеим щылъагъэкIуатэ.
КъумпIыл Мурат къызэриIуагъэмкIэ, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм ыкIи ахэм яунагъохэм IэпыIэгъу ятыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ Iофтхьабзэхэр нахь тэрэзэу зэшIохыгъэ зэрэхъущтхэм республикэм ренэу анаIэ щытырагъэты, анахьэу етIани анаIэ зытырадзэрэр ащ хэлажьэрэ пэпчъ игумэкIыгъо епхыгъэ тхылъхэм тэрэзэу Iоф адэшIэгъэныр ары. А лъэныкъомкIэ Iофыгъоу къэуцухэрэр шIуагъэ хэлъэу зэшIохыгъэ хъунхэмкIэ къэралыгъо фондэу «Хэгъэгум иухъумакIохэр» зыфиIорэм икъутамэ пшъэрылъышхо егъэ­цакIэ. Ащ ипащэу ПIатIыкъо Аслъан къызэриIуагъэмкIэ, фондым Iоф ышIэу зыщыригъэжьагъэм къыщыублагъэу тхылъ мин 13,3-м ехъу къыIэкIэхьагъ, ахэм ащыщэу процент 95-р зэшIохыгъэ хъугъэ. НахьыбэрэмкIэ ахэр зыфэгъэ­хьыгъэхэр социальнэ, психологическэ ыкIи юридическэ IэпыIэгъу ятыгъэныр, ахъщэр игъом аIэкIэгъэхьэгъэныр ары.
Iофыгъохэр псынкIэу ыкIи зэрищыкIагъэм тетэу зэшIохыгъэ хъунхэм пае фондым икъутамэ цIыфхэр щырагъэблагъэх АР-м и Очыл палатэ, АР-м IофшIэнымрэ социальнэ ухъумэныгъэмрэкIэ и Гупчэ, Урысыем и Социальнэ фонд икъутамэу АР-м щыIэм, медико-социальнэ экспертизэмкIэ бюро ШъхьаIэм яIофышIэхэм, психологхэм, пшъэрылъы­бэ зэшIозыхырэ Гупчэм илIыкIохэм. Муниципальнэ псэупIэхэм фондым икоординаторхэм Iоф ащашIэ. Ащ нэмыкIэу илъэс хъугъэу Фондэу «Хэгъэгум иухъумакIохэр» зыфиIорэм ишъолъыр къутамэ тегъэпсыхьагъэу УФ-м зыкъэу­хъумэжьынымкIэ и Министерствэ и Дзэ-социальнэ гупчэ илIыкIохэм Iоф ашIэ. Ветеранхэмрэ ахэм яунагъохэмрэ яIофыгъохэм язэшIохын лъэныкъуабэ къыделъытэ: хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием зэрэхэлэжьагъэм фэгъэхьыгъэ тхылъыр ятыгъэныр, ахъщэу къатефэрэр къэзыушыхьатырэ тхылъыр аIэкIэгъэхьэгъэныр ыкIи нэмыкIхэр.
Джащ фэдэу IофышIэхэмкIэ программэм, сэнэхьатэу яIэхэмкIэ яIэпэIэсэныгъэ зыкъегъэIэтыгъэным ателъытэгъэ Iофтхьабзэхэр Адыгеим щызэшIуахых. Ахэм къахеубытэх хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьагъэхэм яшъузабэхэр. Iофтхьабзэу зэшIуахыгъэхэм яшIуагъэкIэ хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэгъэ ыкIи ахэм яунагъо­хэм арыс нэбгырэ 37-рэ университетэу «Синергием» чIэхьагъэх, гъэсэныгъэ зэрарагъэгъотырэ программэу «Фермерым иеджапI» зыфиIоу МКъТУ-м щызэшIуахырэм тетэу нэбгыри 8 щеджагъ, платформэу «Нетологием» ветерани 10 щеджэ. Ащ нэмыкIэу яIэпэIэсэныгъэ хагъэхъоным пае шъолъыр программэу «Адыгеим и ЛIыхъужъхэр» зыфиIорэм хэлэжьэрэ нэбгырэ 18-ми еджэн Iоф­тхьабзэхэр дэгъоу зэшIуахых.
Сэкъатныгъэ зиIэхэр щыIэныгъэм хэгъозэжьынхэмкIэ, щыIэкIэ-псэукIэ амалэу яIэр нахьышIу шIыгъэнымкIэ, автомобильхэр ягъэгъотыгъэнхэмкIэ, зыщыпсэурэ чIыпIэхэм ежьхэм нахь къякIущт Iэмэ-псымэхэр ащыгъэуцугъэн­хэмкIэ республикэм IофшIэн гъэнэфагъэ щагъэцакIэ. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэмрэ ветеранхэмрэ апае игъэкIотыгъэ медицинэ уплъэкIунхэр зэхащэх, гъэпсэфыпIэ-IэзапIэхэм ахэр агъакIох, медицинэ фэIо-фашIэхэм язэшIохынкIи анаIэ зытырагъэтырэ, чэзыухэм бэрэ ахамыгъэтырэ купхэм ахэр ахэхьэх.
ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием иветеранхэр чанэу ахэлажьэх къыткIэхъу­хьэхэрэр яхэгъэгу фэшъыпкъэхэу пIу­гъэн­хэм. Къэралыгъо фондым икъутамэу шъолъырым щызэхэщагъэм гъэсэныгъэм епхыгъэ Iофтхьабзэхэр зэхещэх, кIэлэеджакIохэм зэIукIэгъухэр адашIых.
Адыгеим и ЛIышъхьэ пшъэрылъ къыгъэуцугъ къулыкъу пстэуми хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ Iофэу ашIэрэм шIуагъэу къытырэр зэхафынэу. Урысыем и Президент а лъэныкъомкIэ къыгъэуцугъэ пшъэрылъхэр ары анахьэу зэрищыкIагъэм тетэу ыкIи игъом гъэцэкIэгъэн фаехэр. ДзэкъулыкъушIэхэм яIэзэнхэмкIэ, ахэм психологическэ IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ, сэкъатныгъэ зиIэхэм ящыIэкIэ-псэукIэ нахь къафэгъэ­псынкIэгъэнымкIэ, ветеранхэр IофшIапIэхэм аIугъэхьэгъэнхэмкIэ къулыкъу гъэнэфагъэхэм яIофшIэн джыри нахьы­шIоу зэхащэнэу АР-м и ЛIышъхьэ пшъэ­рылъ къафишIыгъ.
«ИгъэкIотыгъэ медицинэ уплъэ­кIунхэр зэхэщэгъэнхэр ыкIи яIэзэнхэмкIэ ищыкIэгъэ Iофтхьабзэхэр зэшIохыгъэнхэр — хэу­шъхьафыкIыгъэ дзэ операцием къыхэкIыжьыхэрэм пстэуми апэу ахэр ары афэшIэгъэн фаехэр. Ветеран пэпчъ зэрэфэгумэкIы­хэрэр зэхишIэн, амал зэриIэкIэ ищыкIэгъэ IэпыIэгъур икъоу IэкIэхьан фае. ПсэукIэ амалэу яIэхэм язытет уплъэкIугъэныр, IофшIапIэхэм аIухьанхэмкIэ адеIэгъэныр – ахэри пшъэрылъ шъхьаIэхэм ащыщых. Ахэм IэпыIэгъу зэраратыщт Iофтхьабзэхэу хэбзэгъэуцугъэ гъэнэфагъэ­хэмкIэ гъэпытэжьыгъэхэр дэх имыIэу щыIэныгъэм щыпхырыщыгъэнхэ, теурыкIуагъэ мы Iофым къыхэмыфэу хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэ­жьагъэхэм ыкIи ахэм яунагъо­хэм IэпыIэгъу ятыгъэным иIофы­гъохэр зэкIэ зэшIохыгъэнхэ фае», — къыхигъэщыгъ АР-м и ЛIышъхьэ.
АР-м и ЛIышъхьэ
ипресс-къулыкъу.