Лъэпкъ пэпчъ зэлъашIэрэ цIыф­хэр къыхэкIых, ахэм ягупсэхэр арэгушхох, яхэгъэгу цIыкIу имы­закъоу, чIыпIабэхэми ащызэлъашIэх. Ахэм афэдэхэу ма­кIэп Адыгеим иIэр.

Хэгъэгу зэошхом ТекIоныгъэу къыщыдахыгъэр советскэ цIыфхэм къинэу къафыдэкIыгъ. Зигупсэ хэкIодагъэхэм агухэм шъобж куухэр атещагъэх. Миллион пшIы пчъагъэ зыхэкIодэгъэ заом гууз цIыфмэ хахыгъ. Зы унагъо е лIакъо щыIэп сшIошIы зицIыф а зэо тхьамыкIагъом хэмыкIодагъэу. ТызгъэгушIорэр лIыхъужъныгъэ зезыхьагъэхэм афэгъэ­хьыгъэ къэбарыбэ зэрэщыIэр ары, ащ нахь лъэшыжьэу тыгу къеIэты ахэм псаоу къэзыгъэзэжьыгъэхэр зэрахэтым.
Тэхъутэмыкъуае икIэлэ пIугъэмэ ащы­щэу КIыкI Рэмэзан Махьмуд ыкъор илъэс 19 нахь ымыныбжьэу 1941-рэ илъэсым ичъэпыогъу мазэ и 16-м фронтым Iухьагъ.
Апэрэ зэо-зэутэкIым ар зыщыхэ­фагъэр Ростов-на-Дону. Ащ Рэмэзан апэрэу щилъэгъугъ ишъэогъухэу пыищэр къызтефагъэхэр зэрэфэхыхэрэр.
«Ахэм ялъ сшIэжьын фае» — унашъо зыфешIыжьы ащ.
Мэзэе мазэм, 1942-рэ илъэсым ар Чэчэн-Ингушетием ит къалэу Гудермес агъакIо, дзэ IофхэмкIэ курс кIэкIхэр щырагъэкIух.
Мазэ нахь темышIагъэу Рэмэзанэ Украинскэ фронтэу Харьков дэжь щыIагъэм зэо гъогум щыпедзэжьы. Дэгъоу уIэшыгъэ фашист техакIомэ псэемыблэжьэу язаохэрэм ахэт, ау къалэхэр ыкIи къуаджэхэр къагъэнэнхэ фаеу мэхъу.
Я 219-рэ щэрыокIо дивизием Сталинград къыгъэгъунэнэу унашъо фа­шIыгъ. Дивизием Чеперники ЦIыкIумрэ Инымрэ ярайон, Сталинград икъыблэ лъэныкъо, мэшIокугъогу станциеу Красноармейскэр къыгъэгъунэщтыгъэх. Ащ ыуж дивизиер Сталинградскэ тракторышI заводым адзыгъ. Ренэу къызэряохэрэм пае къа­мыгъанэу, заводым танкхэр, топхэр къышIыщтыгъэх, ахэр ащ лъыпытэу дзэм лъагъэIэсыщтыгъэх. Арэу щытми, чъэпыо­гъум и 15-м, 1942-рэ илъэсым ти­дзэ­кIолIмэ заводыр къагъэнэн фаеу хъугъэ.
Ащ ыуж я 375-рэ щэрыокIо полкэу я 219-рэ дивизиер зыхэхьагъэр Курскэ лъэныкъом фагъэзагъ. ЖъоныгъокIэ мазэм 1943-рэ илъэсым Ивнянскэ районым ипсэупIэхэр къаухъумагъэх. Дивизием идзэкIолIмэ лIыхъужъныгъэшхо къахэфагъ.
— Iоныгъом и 5-м, 1943-рэ илъэсым, пчэдыжьым сыхьатыр блым ыныкъом нэмыцхэр къе­жьагъэх, — игукъэкIыжьхэр къытхыжьыгъагъэх КIыкIым. — Апэ нэмыц авиациемрэ ар­тиллериемрэ топыщэхэр къыттыратэкъуагъэх. Тэщ нахьыбэ хъурэ пыим тезаощтыгъ. Зы чIыпIэ горэм тилъэсыдзэ зэбгы­рытэкъугъэ хъугъэ ыкIи макIэ ащ къыхэкIыжьыгъэр. Сэрырэ взводым икомандирэу Лиснянскэмрэ ныIэп псаоу къэнэжьыгъагъэр. Iофыр хьылъэ дэдагъ. Командирым унашъо къышIыгъ: «аужырэ патроным нэс ты­зэощт!» СыуIэгъагъэми, командирым къыIуагъэм тетэу сы­псэугъ — топыр фашистмэ атезгъэпсыхьэти, сыощтыгъ. Зи­пчъагъэ бэдэдэкIэ тэщ нахьыбагъэ пыим сыхьатиплIырэ тезэуагъэу, IэпыIэгъур къэсыгъ, нэмыцхэр зэкIэкIуа­гъэх. А заом пае медалэу «За отвагу» къысфагъэшъошэгъагъ.
Тидивизие къалэхэу Ивню, Старый Оскол, Новый Оскол ыкIи нэмыкI псэу­пIэхэр шъхьафит ышIыжьыгъэх.
1943-рэ илъэсым ишышъхьэIу мазэ и 5-м Орелрэ Белгородрэ шъхьафит зышIыжьыгъэхэм тахэтыгъ, а текIоныгъэхэр хигъэунэфыкIхэу Москва топхэмкIэ 120-рэ дэоегъагъ.
Ащ ыуж гвардием исержантэу КIыкI Рэмэзан идзэ гъогу Смоленскэрэ Псковщинэрэ якIугъ. Лъэшэу гъэпытэгъэгъэ къалэу Идрицэ дивизием ыштагъ, ащ пае командованием къыхигъэщыгъагъэх. Мы дивизие закъом нэбгырэ 12 Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу хэтыгъ.
Белоруссием щыкIогъэ зэо-зэутэкI хьылъэхэм ащыщ нэмыц танкхэр лъэшэу тидзэмэ къафилъыгъагъэх. Апэ ит танкыр занкIэу Рэмэзан зыIут батареем къыжэхахьэщтыгъ. КIыкIым танкыр къыгъэон ылъэкIыгъ, ау ежьыри уIагъэ хъугъэ. Санитармэ ар къызапхъуатэм, мэхыгъэ­хагъ. Госпиталым операцие щашIыгъ, ылъакъо къызтеуцожьым, частым къыгъэзэжьыгъ. Джащыгъур ары зишIагъэр къыгъэогъэ танкым офицер горэ зэрисыгъэр, ащ командованием къышъхьэпэщт къэбар шъэфхэр къызэраритыгъэр, ащ къыхэкIэу ежьыри Щытхъум иорденэу я III-рэ шъуашэ зиIэр къызэрэфагъэшъошагъэр.
Ащ къыкIэлъыкIоу КIыкI Рэмэзан Во­ронежскэ фронтым, Латвием, Румынием ащызэуагъ.
— Уахътэр хьылъагъэми, гупшысабэ шъхьэм къихьэщтыгъэми, тэ текIоныгъэр къызэрэдэтхыщтыр тшIошъ хъу­щтыгъ, — ыгу къэкIыжьыщтыгъ Рэмэзанэ.
Рэмэзан Берлин нэсыгъ, рейхстагыр зыштэгъэ дзэкIолIмэ ахэтыгъ, ыцIи ащ идэпкъ тыритхагъ. Мэлылъфэгъум и 30-м, 1945-рэ илъэсым я 150-рэ ди­визием ия 3-рэ армие идзэкIолIмэ
Бы­ракъ Плъыжьыр рейхстаг ышъхьагъ ща­гъэбыбэтагъ.
КIыкI Рэмэзан заом псэемыблэжьэу зэрэщызэуагъэм хэгъэгум уасэ къыфи­шIыгъ, ыпэкIэ зигугъу къэтшIыгъэ бгъэ­халъхьэмэ афэшъхьафэу ащ къыфа­гъэшъошагъэх Хэгъэгу зэошхом иорде-
нэу а I-рэ шъуашэ зиIэр, медальхэу «Сталинград къызэраухъумагъэм фэшI», «Гер­манием зэрэтекIуагъэхэм пае» зы­фиIохэрэр.
Зэо ужым Рэмэзан Одессэ дэсыгъ, щыпсэугъ. Одесскэ дзэ округым ити­пографие щылэжьагъ. Ау 1948-рэ илъэ­сым икъихьагъум ащ игъунэгъумэ къыфатхыгъэ письмэр къыIукIагъ, янэу сы­маджэмрэ ышыпхъуитIурэ къин зэралъэгъурэр, гъаблэм зэрихьыхэрэр къылъагъэIэсыгъ. Тэхъутэмыкъуае ар къэкIожьыгъ, ау игупсэмэ урыс шъхьэгъусэр аштагъэп, бэ темышIэу зэхэкIы­жьыгъэх.
«Сельхозтехникэм» ирайон объедине­ние слесарэу Рэмэзанэ Iоф щишIагъ. Ар IэпэIасэу, ыIэ «дышъэр пызэу» къы­чIэкIыгъ, икъоджэгъумэ пчъэ-шъхьаныгъупчъэ макIэп афишIыгъэр.
Уахътэ иIэ хъумэ, фронтовикым общественнэ IофшIэныр ыгъэцакIэщтыгъ. КIэлэеджакIохэм аIукIэщтыгъ, Одессэ щыщ лъыхъуакIомэ афатхэщтыгъ. ТекIоныгъэшхом и Мафэ фэгъэхьыгъэ зэха-
хьэ пэпчъ КIыкI Рэмэзанэ хэлэжьагъ, Сталиным ипортрет ыIыгъэу къыдэкIыщтыгъ. Сталинград иухъумакIоу мызэу, мытIоу Волгоград кIуагъэ, зыдэзэогъэ ветеранмэ ахэтэу къэлэ чIыпIэхэр зэпаплъыхьажьыщтыгъ, ягукъэкIыжьхэмкIэ зэдэгуащэщтыгъэх.
— Къэгъагъэхэр аIыгъхэу, гушIохэзэ ренэу къытпэгъокIыгъэх. Мамаев Iуа­шъхьэм щыIэ ЕгъэшIэрэ машIом къэгъа­гъэхэр зыкIэрытлъхьэрэ ужым ЛIы­хъужъхэм ячъыгдэкI къыщыткIухьаныр, сержантэу Павловым иунэ тыкIэрыхьаныр тикIэсагъ. Бэмэ анэпсхэр къашIуа­кIощтыгъэх, сэри ахэм сащыщыгъ, — къыIотэжьыщтыгъ фронтовикым.
КIыкI Рэмэзанэ 1982-рэ илъэсым идунай ыхъожьыгъ, ау лIыхъужъым ишIэжь гъашIэм агъэлъэпIэщт.
Непэ фронтовикым иунэ ипхъорэлъфэу Аминэт Мухътарэ ыпхъур щэпсэу, ащ Рэмэзанэ заом фэгъэхьыгъэ тхы­гъэу къыгъэнагъэхэмрэ бгъэхалъхьэу къыкIэныгъэхэмрэ егъэлъапIэх, къеухъумэх.
АкIэгъу Разиет, Хъущт Мир.
Тэхъутэмыкъуай.