Джары зэхэщакIохэр зэреджагъэхэр гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым бэмышIэу щыкIогъэ Iофтхьабзэм. Ар зэлъашIэрэ тхыдэIуатэу Бракъые Тыу къызыхъугъэр илъэси 155-рэ зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъагъ.

Iэнэ хъураер къызэIуихыгъ ыкIи зэрищагъ институтым ипащэ ипшъэрылъхэр зыгъэцакIэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Биданэкъо Марзият.
— Лъэшэу сигуапэ непэ лъэпкъым щыщ нахьыжъ Iушэу, губзыгъэу, тхыдэIуа­тэу, орэдыIоу Бракъые Тыу Лыу ыкъом фэгъэхьыгъэ Iэнэ хъураер тиинститут зэрэщыкIорэр, Тыу игупсэ цIыфхэу, ыкъом ыкъожьыхэу Аслъан, Иляс, Налбый, лIакъом иныбжьыкIэхэм ащыщхэр ащ къызэреблэгъагъэхэр, — къыIуагъ М. Биданэкъом пэублэм. — Къэхъу­гъэу мылIэжьын щыIэп, ау илъэпкъ ыпашъхьэ шIушIагъэ щызиIэу, щэIэфэкIэ иакъылкIэ, ицIыфыгъэкIэ ащ фэлэжьагъэр ащыгъуп­шэрэп. Арышъ, Бракъые Тыу псаум фэд, ащ ыцIэ непи раIо. Тиинститут ишIэныгъэлэжьхэр ззралъэкIэу тинахьыжъхэм къытфыщанэгъэ IорIотэ угъоигъэхэм адэлажьэх; ахэр лъэпкъым къырыкIуагъэм шыхьат фэхъух. ТхыдэIуатэхэм яхьатыркIэ бэ шIоу къызэтенагъэр. ТхэкIэ-еджакIэ зимыIэгъэ адыгэхэмкIэ, зым адрэм фиIотэжьзэ, къытлъыIэсыжьыгъэ къэбар гъэшIэгъоныбэр мэхьанэшхо ыкIи уасэ зиIэх. ЖэрыIо лъэпкъ творчествэр Тыу ыкIи нэмыкI тхыдэIуатэхэм афэдэхэм къаIозэ тыратхагъэх, атхыжьыгъэх. Мы Iофтхьабзэм хэлажьэхэрэм зэкIэми «тхьашъуегъэпсэу» шъосэIо.
Ащ къыкIэлъыкIуагъэх докладхэр ыкIи къиIотыкIынхэр.
«Бракъые Тыу ищыIэныгъэ гъогу, итхыдэIотакI» зыфиIорэ псалъэр къы­шIыгъ институтым IорIуатэмкIэ иотдел ипащэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Цуекъо Нэфсэт. Адыгэ жэрыIо творчествэр лъэпкъым ибайныгъэ инэу зэрэщытыр ащ кIигъэтхъыгъ. Я ХIХ — ХХ-рэ лIэшIэгъухэм щыIэгъэ Бракъые Тыу ицIыф шIыкIагъэр, иунагъо, илъфыгъэхэр, игущыIэкIагъэр Нэфсэт къыIотагъ. Ежь Тыу илъэс 16 хъугъэ къодыеу IофшIэныр зэрэригъэжьагъэр, бгъэшIагъо икъоу лъэныкъуабэкIэ гъэзагъэу IорIотакIэм лъэшэу зэрэфытегъэпсыхьэгъагъэр, ащ къыIуатэщтыгъэхэр эпосэу «Нартхэр» зыфиIорэ тхылъиблым зэрадэхьагъэхэр кIигъэтхъыгъ.
Институтым IорIуатэмкIэ иотдел ишIэныгъэ IофышIэ шъхьаIэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Нэхэе Саидэ «Бракъые Тыу иIотэжьхэм къарыкIуа­гъэр» зыфиIорэ псалъэр къыриIотыкIыгъ. Тыу тхыдэхэр, нарт къэбархэр, пщыналъэхэр, зэо къэбархэр зэришIэщтыгъэхэр, узIэпищэу, къэIотэкIо Iазэу, орэдыIоу зэрэщытыгъэр Саидэ кIигъэтхъыгъ. Пшысэхэр гъэшIэгъонэу, IупкIэу къызэриIуатэщтыгъэхэр, ахэм «Нартхэр» зыфиIорэ томиблым чIыпIэ зэрэщаубытыгъэр къыIуагъ.
Iэнэ хъураем ихьакIагъ УФ-м изаслуженнэу, Адыгэ ыкIи Ингуш республикэхэм янароднэ артисткэу ХъокIо Сусаннэ. Ымэкъэ лъэш дахэкIэ ащ «Гощэгъэгъым игъыбзэ» кIыригъэщыгъ.
Институтым бзэшIэныгъэмкIэ иотдел ипащэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Анцокъо Сурэт ыкIи мы отделым ишIэныгъэ IофышIэ ныбжьыкIэу Уджыхъу Айтэч темэу «Нартхэм лъытэкIэ амалэу, шIыкIэу агъэфедэщтыгъэхэр» зыфиIорэр къыраIотыкIыгъ.
IорIуатэмIкэ институтым иотдел ишIэныгъэ IофышIэ шъхьаIэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Къуекъо Асфар «Бракъые Тыу къыIотэжьыгъэ жэрыIо усэхэм нарт эпосым чIыпIэу щаубытырэр» зыфиIорэ докладыр къышIыгъ.
Славян-адыгэ культурэ зэпхыныгъэ­хэмкIэ институтым иотдел ипащэу Г.Б. Луганскаям ипсалъэ пшысэIотэ тари­хъымкIэ гъэзагъэу щытыгъ.
Iэнэ хъураем хэлэжьагъэх ыкIи псалъэ­хэр къыщашIыгъ адыгэ литературэмкIэ отделым иIофышIэ шъхьаIэхэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Агъыржьа­нэкъо Симхъан — «Адыиф ихъишъэ Бракъый Тыу къызэриIотэжьыгъэр» ыкIи Шэуджэн Тэмарэ — «ТхыдэIуатэр лъэпкъ кIэным иухъумакIу».
Институтым ишIэныгъэ IофышIэ шъхьа­Iэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу ЕмтIылъ Разыет «ТхыдэIуатэхэм тари­хъым чIыпIэу щаубытырэр» зыфиIорэ гущыIэр къышIыгъ.
Институтым IорIуатэмкIэ иотдел иIофышIэ шъхьаIэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Нэгэрэкъо Казбек «ТхыдэIуатэм Бзыикъо заор къызэриIотэжьыгъэр» зыфиIорэ гупшысэр къыриIоты­кIыгъ.
Институтым тарихъымкIэ иотдел ишIэныгъэ IофышIэ шъхьаIэу Барцо Рустам «ТхыдэIуатэу Бракъые Тыу илIэкъо лъэ­псэ чъыг: хъарзынэщхэм къачIэдгъотэгъэ шыхьат тхылъхэмкIэ» зыфиIорэ докладыр къышIыгъ.
Филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, институтым литературэмкIэ ишIэныгъэ IофышIэ шъхьаIэу ШэкIо Мирэ Бракъые лIакъом итхыдэIотэ цIэрыIохэм къатегущыIагъ.
Iэнэ хъураем къыщыгущыIагъэх Бра­къые Тыу ипхъорэлъф-къорэлъфхэм ащыщхэр.
Iор­IотэкIо Iазэу, цIыфышIу дэдагъэу Бра­къые Тыу Лыу ыкъор джащ фэдэу зыщыщ адыгэ лъэпкъым ыгу къыгъэ­кIыжьыгъ.
Мамырыкъо Нуриет.