«АР-м мэкъумэщ хъызмэтымкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ щытхъуцIэр къызфагъэ­шъошагъэу лэжьыгъэм и Мафэ къызэраты­жьыгъэхэм ащыщ Джэджэ районым ифер­ме­рэу Константин Деркачевыр. Ар чIыгулэжь, къоешI, чъыгхатэхэр къегъэкIых.

— Мыщ фэдэу уиIофшIэн уасэ къызыфашIыкIэ, джыри нахьыбэу пшIэ пшIоигъо охъу, — ­ыIуагъ ащ джырэблагъэ гущыIэгъу тызыфэхъум. — ЩытхъуцIэр къыптефэу алъыти къып­фагъэшъошагъэмэ, уапэкIэ ар къызэрэбгъэшъыпкъэжьыщтым упылъын фае.
Станицэу Дондуковскэм къы­щыхъугъ, ау Кощхьэблэ районым ит поселкэу Майскэм ицIыкIугъуи, ихэхъогъуи щыкIуагъэх.
— Къэгъэгъэ къэугъоиным сикIэлэгъур естыгъ, — щхызэ къеIо Константин. — Къэшъо­шIэжьымэ, мы поселкэм пар­фюмерие къызщашIырэ хъыз­мэтшIапIэу «Элит» зыфиIорэр дэтыгъ. Джащ щагъэфедэщт къэгъагъэхэр, мэIэшIу къызпыурэ уцхэр совхозым къыщагъэ­кIыщтыгъэх. Сихэхъогъум къащыублагъэу каникул зыхъукIэ ахэм якъэугъоин сыхэлажьэзэ ахъщэ къэзгъахъэщтыгъ.
НыбжьыкIэхэм янахьыбэр къуаджэм къыдэкIынхэшъ, къа­лэм щыпсэунхэм кIэхъопсых. Константин ащ сыдигъокIи фэя­гъэп. Гурыт еджапIэр къызеу­хым, къызщыхъугъэ станицэу Дондуковскэм къыгъэзэжьи колхозэу Кировым ыцIэ зыхьырэм былымахъоу иIофшIэн щы­ригъэжьэгъагъ.
ЕджапIэм мыдэеу щеджэгъэ кIалэм ишIэныгъэ хигъэхъон гухэлъ имыIагъэу щытэп, ау зэреджэщтыр ежь-ежьырэу къы­лэжьын фэягъ. Янэ изакъоу ыпIугъ, иеджэн ащ ыпшъэ рилъхьанэу ыдагъэп. Дзэм къулыкъу къыщихьи къызегъэзэжьыми водителэу колхозым хэхьажьыгъагъ.
Арэущтэу езгъэжьэгъэгъэ Константин апшъэрэ гъэсэныгъэу зыкIэхъопсыщтыгъэри зэригъэгъотыгъ, Пшызэ мэкъумэщ университетыр къыухыгъ, непэ Джэджэ районым имызакъоу республикэм имэкъумэщ хъыз­мэт хэхъоныгъэу ышIыхэрэм зи­Iахь мымакIэу хэзылъхьэрэ фермери хъугъэ. КъызэриIуагъэмкIэ, къоешIыныр ишъхьэгъусэ Еленэрэ ежьыррэ илъэс щэкIкIэ узэкIэ­Iэбэжьымэ рагъэжьэгъагъ. «Сулугуни» зыфаIорэ къое лъэпкъым ишIыкIэ апэ къызIэкIагъэхьэгъагъ, ащ иIугъэкIын зы­зэпэфэм заушъомбгъугъ. ЕтIанэ, ­адыгэ къуаем ыуж ихьагъэх, нэмыкI къое пытэ лъэпкъхэм яшIыкIи зэрагъэшIагъ, цех агъэпсыгъ. Непэ Деркачевхэм щэпIэ инхэм ятучанэу Адыгеим, гъунэгъу Краснодар краим арытхэм ащыIуагъэкIы.
— Апэ зетэгъажьэм щэрэ ар зыгъэп­цIэщт къоепсымрэ зыхэтшIыкIыщтыгъэр. Джащ зыпарэкIи тытекIыгъэп, непэ къызнэсыгъэми химие тымыгъэфедэу гъомылапхъэхэм ахэтэшIыкIы. Сыд хъу­гъэми, цIыфым ипсауныгъэ зэщызгъэ­къон, иягъэ емыкIыгъэми, шIуагъэ къы­фэ­зымыхьын хэтлъхьащтэп, — еIо Кон­стантин.
Чэщ-зымафэм щэ тонн 25 — 30 агъэфедэным нэсыгъагъэх. А лъэхъаным гъомылэпхъэшIыным, къуаери зэрахэтэу, цIыфым ипсауныгъэ зэрар къыфэзыхьырэ материалэу IэкIыбым къикIыхэрэр щагъэфедэхэу рагъэжьагъ. Ащ къуаер къыгъэпыутыгъ, натуральнэ закIэу зышIыхэрэм яхъызмэт иягъэ екIы хъугъэ. Деркачевхэр чэщ-зымафэм щэ тони 3 — 4 нахьыбэ амыгъэфедэным къынэсыгъэх. Ащ ыпкъ къикIэу 2010-рэ илъэ­сым къоешIыным дакIоу чIыгухэр ылэ­жьынхэу Константин рихъухьагъ.
Гектар мин зэкIэмкIи непэ иI. Ащ коци, хьи, сои, рапси, натрыфи, тыгъэгъази къыщегъэкIых. Илъэс пчъагъэ хъугъэу анахь лэжьыгъэ бэгъуагъэ къи­зыхыжьыхэрэм ар ащыщ. ГущыIэм пае, мыгъэ изы коц гектар, гурытымкIэ лъы­тагъэу, центнер 70-м кIигъахьэу къы­тыгъ. Ар республикэмкIэ анахь къэгъэлъэгъон дэгъухэм ащыщ.
ЧIыгулэжьынымкIи ихэгъэгу шъыпкъэ­ныгъэу фыриIэм дэмыхыным ыуж ит. Лэжьыгъэ чылэпхъакIэу хилъхьэрэм ина­хьыбэр мыщ къыщашIыгъ, техникэу иIэми Урысыем къыщыдагъэкIыгъэр бэу ахэт.
— Шъыпкъэ, Урысыем къыщамыугупшысыгъэ чылэпхъакIэр амал симыIэу IэкIыбым къыщысэщэфы, техникэри ащ фэд, ау мыщ щызгъотыщтэу зыпарэми къисщыщтэп. Тихэгъэгу къыщашIырэр адрэхэм анахь дэеп, нахьыбэу къаугу­пшысымэ, къыдагъэкIымэ нахьыбэуи къэтщэфыщт, — еIо фермерым.
БлэкIыгъэ илъэсым чъыгхэтэ къэгъэ­кIыным ыуж ихьагъ. Гектар 35-рэ ыгъэ­тIысхьэгъах. КъызэрэтиIуагъэмкIэ, ащ щыщэу 48-р къужъы, адрэхэр мыIэрысэ лъэпкъых. Джыри гектар 34-рэ агъэхьазырыгъ, мы тхьамафэм чъыг цIыкIухэр зэрапхылIэщт псэуалъэхэм ягъэуцун аухыгъ.
Советскэ лъэхъаным чъыгхатэхэр зыдэщытыгъэхэ чIыпI къыхихыгъэр. Къы­зэриIуагъэмкIэ, зэо ужым агъэпсыгъэу мыIэрысэхэр, къужъхэр, къыпцIэхэр, сэнашъхьэхэр къыщагъэкIыщтыгъэх. Я 90-рэ илъэсхэм къэралыгъом зэхъокIыныгъэу къихъухьагъэхэм чъыгхатэхэри адэкIодыгъагъэх. 2007-рэ илъэсым чIыгур бэджэндэу зыштагъэм чъыгэу къэнагъэхэр ритхъыжьыгъагъэх. Константин чъыгхатэхэм ауж ихьанэу ыгу къызэкIым, мы чIыпIэ дэдэм щызэтыригъэуцожьынышъ, хабзэр лъигъэкIотэнэу рихъу­хьагъ.
— Охътэ кIэкIым пхъэшъхьэ-мышъхьэ къэзытырэ лъэпкъых дгъэтIысхьагъэхэр. Мыгъэ апэрэ мыIэрысэхэр тоннищ хъоу къэтыугъоигъэх. ЩэфакIохэр къытфакIо­хэзэ IудгъэкIыгъ а тIэкIур, — къыIуагъ Константин. — Шъыпкъэ, ар макIэ, апэрэ илъэс ныIэп, ау чъыг цIыкIухэм тяшIу­шIэмэ илъэситIу благъэм зигугъу тшIын икъун къапыкIэнэу тыщэгугъы.
МэкъумэщышIэм иIофшIэн сыдигъокIи къин. Константин мы хъызмэтым илъэ­ныкъо зэфэшъхьафхэм ауж ит. Сыхьат закъоу тыздэгущыIагъэм кIэкIэу къызэриIотагъэм фэдэу зэкIэри зэрэзэпымыфагъэр, къин чIыпIабэ къызэрэзэпичыгъэр, непи къызэрыкIоу зэпстэур зэрэлъымыкIуатэрэр нафэ. СыдигъокIи кIуа­чIэ къезытырэу, кIэгъэкъонышхоу иIэр иунагъу. Ишъхьэгъусэу Еленэ апэрэ мафэм къыщыублагъэу къуаехэм яшIын­кIэ иIэпыIэгъу, непи ары анахьэу мы къыдэгъэкIыным ыуж итыр.
— Сыгу кIодэу, зыпарэми сыфэмыежьэу къыхэкIыгъ уахътэ. Сыкъызэтезымыгъэуцуагъэр сишъхьэгъус. Ар зыпарэкIи къызэкIэкIуагъэп, сэри къысфидагъэп, гущыIэкIи, IофкIи сыгу къыскIэ­Iагъ, — къыIуагъ Константин.
Зэшъхьэгъусэхэм сабыищ, пшъэшъи­тIурэ зы шъаорэ, зэдапIугъ. Янэ-ятэхэр ящысэтехыпIэхэу щыми мэкъумэщ хъыз­мэтым ящыIэныгъэ рапхыгъ. Анахьы­жъэу Алесерэ ишъхьэгъусэрэ къоешIыным пылъых, Мыекъуапэ щэпсэухэ нахь мы­шIэми, станицэу Дондуковскэм цех щыряIэу, ащ Iоф щашIэ. Аннэ псэушъхьэ­хэр икIасэхэти, былымхъуныр къыхихыгъ. Ащ фермэ цIыкIу иI, шкIэхэр ыIы­гъых. АнахьыкIэ Данил янэрэ ятэрэ ягъус, ащ къоешIыными, чIыгум, чъыгхатэхэм ялэ­жьыни иIахь ахелъхьэ.
— Мэкъумэщ хъызмэтыр сищыIэныгъ, гухахъо зыхэзгъуатэу, кIуачIэ хэсэлъхьэ­ми, сыгукIэ зызщызгъэпсэфырэ Iофэу сиI, — къыIуагъ Константин Деркачевым. — ЦIыфыр иIофшIэн нэмыкI горэм пылъын, изыгъэпсэфыгъо уахътэ ригъэ­кIонэу зыгорэм фэщэгъэн фае. Сэ ащ фэдэу сиIэр сызыпылъ Iофыр ары. Пцэжъыеешэныри, шэкIоныри сикIасэх, ау ахэм апае уахътэ хэзгъуатэрэп. Джащ щыкIагъэу къысфихьырэр сиIофшIэн къырегъэкъужьы. Ащ фэдэу сыгу къыдэзыщаерэ IофшIэныр сиунагъо къызэрэздигощырэу, сишъхьэгъуси, сисабыйхэри къызэрэзготыхэм сырэгушхо, ыпэкIэ сылъыкIотэнэу кIуачIэ къысеты.
ХЪУТ Нэфсэт.