Красногвардейскэ районым иадминистрацие ипащэу Гъубжьэкъо Темур мыгъэ ятIонэрэ пIалъэкIэ хадзыжьыгъэу Iоф ешIэ. Районым гъэхъагъэу ышIыгъэхэм язэфэхьысыжьхэм, тапэкIэ исоциальнэ-экономикэ зытет нахьышIу шIыгъэным, хэхъоныгъэхэр ышIынхэмкIэ анахьэу ынаIэ зытыригъэтырэ лъэныкъохэм, нэмыкI Iофыгъохэми афэгъэхьыгъэу пащэм гущыIэгъу тыфэхъугъ ыкIи тиупчIэхэм игъэкIотыгъэ джэуапхэр къаритыжьыгъэх.

Пащэм джыри тиупчIэ фэтымыгъазэзэ районыр анахь зэ­рыгушхоу, гъэхъагъэу иIэхэмкIэ ипэублэ гущыIэ къыригъэжьагъ.
«Районым хэхъоныгъэхэр егъэшIыгъэн­хэр ыкIи ащ цIыфэу щыпсэухэрэм ящыIэкIэ-псэукIэ нахьышIу шIыгъэныр АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат пшъэрылъ шъхьаIэу къытфигъэу­цугъэхэм ащыщ. Ащ тытетэуи Iоф тэшIэ. ЦIыфхэр ары тызфэ­лажьэрэр, ахэм яупчIэхэм язэ­хэфын, ягумэкIыгъохэм ядэгъэ­зыжьын типшъэрылъ шъхьаIэх. Апэрэ илъэситфым планэу дгъэуцугъэм тытетэу Iоф тшIагъэ, къэралыгъо программэхэм, лъэпкъ проектхэм ягъэцэкIэн тыдэлэжьагъ. Псэуалъэхэр, гъо­гухэр тшIыгъэх, псыр, гъэстыныпхъэ шхъуантIэр цIыфхэм аIэкIэдгъэхьагъ, гъэсэныгъэм иучреждениехэр дгъэцэкIэжьыгъэх, итхъухьагъэр зэшIотхыгъ. АщкIэ лъэшэу тафэраз респуб­ликэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Муратрэ АР-м и Правительствэрэ. Амалэу яIэмкIэ яшIогъэшхо къытагъэ­кIы», — къы­Iуагъ Гъубжьэкъо Темур.

— Мэкъумэщ хъызмэтым шъуирайон сыд фэдэ чIыпIа щиубытырэр?
— Мы лъэныкъомкIэ пэрытныгъэ зы­Iыгъхэм Красногвардейскэ районыр ащыщ, зищытхъу языгъэIогъэ цIыф лэжьакIохэр мыщ щэпсэух. Районым исхэр нахьыбэмкIэ чIыгур ары зыпылъхэр. ГъэрекIо егъэпшагъэмэ, мы­гъэ лэжьыгъэу къахьыжьыгъэр на­хьыб. Коцым центнер 56-рэ, тыгъэгъазэм центнер 20-м ехъу къырагъэтыгъ. Узэрыгушхонэу мэкъумэщ-фермер хъызмэтшIэпIэ инхэр тиIэх. Колхозэу «Лениныр» зыфиIоу КIыкI Долэтбый зипащэр ахэм зэу ащыщ. ХъызмэтшIапIэр ины, цIыфыбэ щэлажьэ, районым пэрытныгъэр щиIыгъ. Мэкъумэщ комплексхэу «Штурбино» ыкIи «Родина» зыфиIохэрэми тарэгушхо. Мыхэм анэмыкIэу унэе ыкIи фермер хъызмэтшIапIэ зиIэхэр 100-м ехъу. Ахэм ащыщыбэм IэпэIэсэныгъэ­шхо аIэкIэлъ хъугъэ, узэрыгушхон къэгъэлъэ­гъонхэр яIэх.
Гукъау нахь мышIэми, былымхъуным пылъыр макIэ. Былымышъхьэ пчъагъэу ыIыгъымкIэ ыкIи щэу къыхьыжьырэмкIэ колхозэу «Лениныр» анахь пэрытхэм ащыщ. Щэу къыхьыжьырэр тонн мини 8-м нэсы. ХъызмэтшIапIэхэу «Родинэм», «Штурбинэм» былымхэр ащаIыгъых.
— Районым ибюджет къэкIуапIэхэр сыд фэдэха?
— Бюджетым ихахъохэр зэлъытыгъэр федэ къэзыхьырэ предприятие инэу районым итхэр ары. Ахэр ыпшъэкIэ зигугъу къэсшIыгъэ колхозхэр, мэкъумэщ хъызмэтшIапIэхэр ары. КъыдэгъэкIыным ылъэныкъокIэ бюджет къэкIуапIэу районым иIэхэм ащыщ Красногвардейскэ щэ заводыр. Нэбгырэ 600-м ехъумэ мыщ Iоф щашIэ. Продукциер зэрэ Урысыеу щыIуегъэкIы. Мэкъумэщ Iэмэ-псымэхэр къыдэзыгъэкIырэ заводэу «Диас» зыфиIорэр мыхэм ащыщ. Мы уахътэм Красногвардейскэ тхъушI заводым иIоф­шIэн зэрэригъэжьэжьырэм тегъэгушIо. Районым ибюджет къэкIуапIэхэм ари зэу ащыщ. Заводыр зэхэзыжьи, Iоф ымышIэу щытыгъ. Джы ар нэмыкI горэм ыщэфыжьыгъ, цIыфхэм IофшIэ чIыпIакIэхэр арегъэгъоты. Хьатикъуае дэт «Стройэнергомаш» зыфиIорэм гъучIым хэшIыкIыгъэ продукциехэр къыдегъэкIы. Заводыр ины, цIыфыбэ щэлажьэ, дэ­гъоу къегъахъэ. Къырым лъэмыджыр ашIы зэхъум ащ щагъэфедэгъэ гъучIым ипроцент 70-р мы заводым ращыгъ.

— Хабзэм ахъщэ IэпыIэгъу къыпфимытIупщэу непэ Iоф пшIэныр зэрэкъиныр зэкIэми ашIэ. Сыдэущтэу а мылъкур жъугъэфедэра?
— АщкIэ респуб­ликэм ипащэхэм сафэ­раз. Типшъэрылъхэр дгъэцэкIэнхэ тлъэ­кIынэу АР-м ибюд­жет щыщ мылъку тэри къытфатIупщы. Ащ нэмыкIэу районым ибюджет ахъщэу къихьэрэр зэлъыты­гъэр проектэу дгъэцакIэхэрэр, федеральнэ программэу тызыхэлажьэхэрэр ары. 2025-рэ илъэсыр пштэмэ, сомэ миллиардым кIахьэу проектхэр зэшIотхыгъэх.

— Социальнэ щыIакIэр рай­оным сыдэущтэу щыгъэпсыгъа? ГущыIэм пае, гъэстыныпхъэ шъхъуан­тIэр, псыр, электричествэр цIыфхэм икъоу аIэ­кIэгъэхьэгъэнымкIэ сыд фэдэ амала шъуиIэхэр?
— Мы аужырэ илъэсхэм районым социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэшIухэр ышIынхэ ылъэкIыгъ. Программэхэр къыз­фэдгъэфедэзэ федеральнэ ахъщэмкIэ гъэстыныпхъэ шхъуан­тIэр, электричествэр, псыр псэупIэхэм аIэкIэдгъэхьагъэх. Зашъохэрэ псыр цIыфхэм алъыгъэIэсыгъэным тынаIэ лъэшэу тедгъэтыгъ, къыддэхъугъэри макIэп. Программэхэу «Псы къабз», «Къоджэ псэупIэхэм зэхэубытагъэу хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр» зыфиIохэрэм къадыхэлъытагъэу къутырэу Сидоровым псырыкIуапIэу иIэхэр зэблэтхъугъэх. Ащ нэмыкIэу псэупIэхэу Улапэ, Джамбэчые, Красногвардейскэ, Белэм, Еленовскэм, Хьатикъуае мэкIэ-макIэу псырыкIуа- пIэхэр ащызэблэтхъунэу тфызэшIокIыгъ.

— Общественнэ чIыпIэхэм язэтегъэпсыхьанкIэ программэхэм сыдэущтэу шъуахэлажьэра?
— Мы лъэныкъомкIэ чанэу Iоф тэшIэ. Тэ тиахъщи хатлъхьэзэ федеральнэ ыкIи шъолъыр проектхэм къадыхэлъытэгъэ программэхэм тахэлажьэ. Пшъэрылъэу тиIэхэм язэшIохынкIэ ар IэпыIэгъушIу къытфэхъу. Щысэ къэсхьын, мы аужырэ илъэсищым сомэ миллион 15-м ехъу атефэу общественнэ чIыпIэхэр зэтедгъэ­псыхьагъэх. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ыкIи цIыфхэр нахьыбэу зыщызэрэугъоихэрэр нахьыбэрэмкIэ къыхэтэхых. Та­пэкIэ джыри проект заулэмэ тадэлэ­жьэнэу гухэлъ тиI, ахэм ащыщ М. Горь­кэм ыцIэ зыхьырэ зыгъэпсэфыпIэу районым итым изэтегъэпсыхьан.
— Красногвардейскэм дэт гимназием пэгъунэгъоу щыт псэуа­лъэм ишIын ыкIэм къешъуфылIагъ. Ар сыда зыщыщыр?

— Шъыпкъэ, къэралыгъо программэу «Къоджэ псэупIэхэм зэхэубытагъэу хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу культурнэ-егъэджэн гупчэ ин дгъэпсыгъэ. Ащ культурэм иучреждениехэр, егъэджэн гупчэхэр зэрипхыщтых. Музеир, тхылъеджапIэр, «Движение Первых» зыфиIорэм икъутамэ, кIэлэцIыкIухэм шIэныгъэ тедзэ зыщызэрагъэгъотырэ гупчэр, джащ фэдэу методическэ кабинетыр хэтыщтых.
— Культурэм иунэхэм язытет уигъэрэзэнэу щыта?
— Красногвардейскэ районым культурэм и Унэ 15 ит, ахэм ащыщэу 10-м игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ятшIылIагъэх, 2-р кIэу тшIыгъэ. Ахэм Iэмэ-псымакIэхэр, мебельхэр ачIэдгъэуцуагъэх, творческэ цIыфхэм Iоф ашIэнымкIэ амал дэгъухэр аIэкIэлъых. Мыхэм анэмыкIэу дгъэкIэжьын фаеу 5 къэнагъ, ахэр псэупIэхэу Штурбинэм, Бжъэдыгъухьаблэ, Садовэм, Преображенскэм ыкIи Еленовскэм культурэм иунэу адэтхэр ары.
— 2025-рэ илъэсым псэупIэу Еленовскэм дэт гурыт еджапIэм игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ешъушIылIагъэх. Джыри зэтежъугъэпсыхьанэу къэнагъэр ба?

— 2026 — 2027-рэ илъэсхэм лъэпкъ проектэу «НыбжьыкIэхэр ыкIи кIэлэцIыкIухэр», джащ фэдэу кIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэхэм ялъэпкъ проектэу «Унагъор» зыфиIохэрэм ахахьэу Красногвардейскэ районым ит гурыт еджэпIи 4-мэ игъэ­кIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ятшIылIэнхэу щыт. Ахэр псэупIэхэу Хьатикъуае, Джамбэчые, Еленовскэм ыкIи Красно­гвардейскэм адэтых. ПэшIорыгъэшъэу къызэралъытагъэмкIэ, гъэцэкIэжьынхэм сомэ миллион 300 фэдиз апэIухьанэу ары.
— ГъэцэкIэжьынхэм анэмыкIэу мы охътэ благъэм гъэсэныгъэм ипсэолъакIэхэр шъушIынхэу шъогъэнафа?
— 2026 — 2027-рэ илъэсхэм псэупIэу Большесидоровскэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIакIэ щытшIынэу итхъухьагъ. ЧIыпIэ 60-м тегъэпсыхьагъэу, непэрэ щыIэкIакIэм диштэу ар щытыщт. Джырэ уахътэм ехъулIэу проектыр хьазыр.
— Темур, мазэ къэс, мэфэ хэхыгъэ уиIэу цIыфхэм зыкъыпфа­гъэзэн алъэкIы. Анахьэу сыд фэдэ Iофыгъоха, гумэкIыгъоха ахэр къызэрэоуалIэхэрэр?
— Ары, мазэм тIо цIыфхэр есэгъэб­лагъэх. Ащ нэмыкIэу сыд фэдэрэ лъэIу яIэу къытэкIолIагъэхэми, зыпари джэуа­пынчъэу, иIоф зэхэтымыфыгъэу Iудгъэ­кIыжьырэп. НахьыбэрэмкIэ социальнэ мэхьанэ зиIэ упчIэхэр ары къэуцухэрэр. Анахьэу ахэр зыгъэгумэкIыхэрэм ащыщых гъэстыныпхъэ шхъуантIэм, электричествэм, псым япхыгъэхэр, ахъщэ IэпыIэгъу зэрэфаехэр, чIыгум епхыгъэ Iофыгъохэр, нэмыкIхэри. УлъэIоныр зэрэкъиныр къызгурэIо, укIытэу бэ къа­кIорэр. Сиамал къызэрихьэу ахэм сишIуагъэ зэрязгъэкIыщтым сыпылъ.
Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу, мы уахътэм зы чылагъуи, зы къутыри гъэстыныпхъэ шхъуантIэр дамыщагъэу къэнагъэп. Федеральнэ программэу «Гъэстыныпхъэ шхъуантIэр аIэкIэгъэхьэгъэныр» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ унэгъо пчъагъэмэ, процент 80-м ехъоу, гъэстыныпхъэр аIэкIэдгъэхьан тлъэкIыгъ. А пчъагъэр проценти 100-м нэдгъэсыным тыпылъ. ЦIыфхэм гъэстыныпхъэ шхъуантIэр яунэхэм аращэнхэм ахъщабэ тефэ, зэкIэми афызэшIокIырэп. Арышъ, амалэу тиIэмкIэ тэри тадеIэ.
Электричествэр бэрэ къызэрагъэкIуа­сэрэм цIыфхэм гумэкIыгъуабэ къафехьы, яприборхэр зэщэкъох. Мы лъэныкъомкIэ цIыфхэм ятхьаусыхэ тхылъхэр бэрэ къытахьылIэх. Мы Iофыгъом фэгъэхьыгъэу электрическэ сетьхэм ятхьаматэ зыфэдгъэзагъ. Сэгугъэ, охътэ благъэм мы гумэкIыгъори дэгъэзыжьыгъэ хъунэу.
— НыбжьыкIэхэр спортым пылъынхэм, япсауныгъэ апсыхьаным сыдэущтэу шъунаIэ тежъугъэтыра?
— Илъэситфым мы лъэныкъомкIэ макIэп зэшIотхыгъэр. ИлъэситIукIэ узэкIэIэбэжьмэ гурыт еджапIэхэм ахэт спортзалхэр дгъэцэкIэжьыгъэх. КIэлэцIыкIу-ныбжьыкIэ спорт псэуалъэхэм игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ятшIылIагъэх. Джащ фэдэу ыпэкIэ тимыIагъэу физкультурнэ зыгъэпсэфыпIэ комплекс тшIыгъэ. Спортым пылъхэм япчъагъэ нахьыбэ зэрэтшIыщтым тынаIэ тет. КIэ­лэцIыкIу-ныбжьыкIэ спорт еджапIэм испортзалхэр зэтедгъэпсыхьагъэх. БоксымкIэ, теннисымкIэ, пауэрлифтингымкIэ секциякIэхэр къызэIутхыгъэх. Ахэм цIыфыбэ къызэрякIуалIэрэм къегъэлъагъо зэрэтищыкIагъэхэр.
ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат пшъэрылъ къызэрэтфишIыгъэм тетэу ныбжьыкIэхэр шъон пытэхэм, наркотикхэм апыщагъэ мыхъунхэм тынаIэ тетэгъэты. Зы къулыкъу закъокIэ ащ уебэнын плъэкIыщтэп. ЕджапIэм къыщегъэжьагъэу хэбзэухъумакIохэм анэсыжьэу аIэ зэкIэдзагъэу Iоф зэдашIэн фае. КIэлэцIыкIухэм агурагъаIо наркотикхэм ыкIи шъон пытэхэм зэрарэу къафахьын алъэкIыщтхэр. Мыщ фэгъэхьыгъэу баннерхэр тэгъэуцух, къулыкъушIэхэр еджапIэхэм кIохэзэ зэдэгущыIэгъухэр адашIых, нэмыкI Iоф­тхьабзэхэри зэхащэх.
Амалэу щыIэхэм такъыпкъырыкIызэ пшъэрылъэу къытфагъэуцугъэхэр зэшIохыгъэнхэм тапэкIи тыдэлэжьэщт.
КIАРЭ Фатим.