Top.Mail.Ru

Лъэпкъ зыкIыныгъэм игъогу тырэкIо

Image description
А. Балабась

Илъэсишъэм ехъоу къыдэкIырэ адыгэ гъэзетым иапэрэ нэкIубгъо тетхэгъэ джэпсалъэм — «Тызэкъотмэ — тылъэш!» — тыдэмыхэу зыкIыныгъэр тиIофшIэн ишэпхъэ шъхьаI.

Адыгеим имызакъоу, къэралыгъошхоу Урысыем тызэрэщыщыр къэдгъэлъагъозэ, къэтIуатэзэ лъэпкъ гъэзетыр къыдэтэгъэ­кIы. «Адыгэ макъэм» зищыIэныгъэ фэзыгъэшъошэгъэ лъэпкъ журналистхэм, тхакIохэм ащ лъэпсэ пытэ фашIыгъэу непэрэ мафэм тыкъынэсыгъ. Аужыпкъэм, уахътэм диштэрэ зэхъокIыныгъэхэм адакIоу лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ащыщ IофышIэхэри къытхэуцуагъэх. ТэркIэ зыкIыныгъэр тиредакциекIэ къежьэ.
Шэртэнэ Мурат, Анцокъо Ирин, Александра Балабась, Арусяк Авагимян, Аулъэ Аскэр – мы ныбжьыкIэхэм «Адыгэ ма­къэм» исайт ыкIи исоциальнэ хъытыу нэкIубгъохэм Iоф адашIэ, редакцием иIофышIэхэм ащыщых. Гъэзетыр непэрэ журналистикэм ишэпхъакIэхэм адиштэным пае, лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ащыщых нахь мышIэми, зыкIыныгъэ ахэлъэу, зэдырагъаштэзэ зэдэлажьэх.
Шэртэнэ Мурат гъэзетым исайт ыкIи ихъытыу нэкIубгъохэм ынаIэ атет, урысыбзэкIэ тхыгъэхэр къарегъа­хьэх, «Адыгэ макъэм» исоциальнэ нэкIуб­гъо­хэм адэлэжьэрэ журналистхэм япащ:
Къэралыгъом ыкIуачIэ къызще­жьэрэр лъытэныгъэ зэфэтшIызэ тызэрэзэдэлажьэрэр, зыкIыныгъэ тхэлъэу Iоф­шIэныр дгъэцэкIэным тызэрэфэхьазырыр ары. Неущырэ мафэмкIэ ыкIи къэкIощт уахътэмкIэ пшъэдэкIыжь зэрэтхьын фаем, уиеплъыкIэхэр зэфэмыдэми, зэдебгъэштэшъуным, узэдэлэжьэшъуным лъэпкъ зыкIыныгъэм и Мафэ уакъыфегъэущы. ЗыкIыныгъэ пхэлъыным къикIырэп узэ­фэдэныр — ар цыхьэ зэфэпшIыныр, узэкIэIэныр ыкIи зы Iоф зэдэбгъэцэкIэныр ары. Мафэ къэс а шапхъэхэм гу алъытымытэу тарэгъуазэ: къыдгот цIыфхэм тызэрафэгумэкIырэм, тызэрадэгущыIэрэм, шIэныгъэу тIэкIэлъхэмкIэ тызэрадэгуащэрэм, тызэрадеIэрэм зыкIыныгъэм ылъапсэ къащежьэ. Нэбгырэ пэпчъ ткIуа­чIэ зызэхатлъхьэрэм, обществэр зэ­рэщытэу нахь лъэш мэхъу. МэфэкIым ары имэхьанэр – зэгурыIоныгъэм тизэфэмыдэныгъэ кIуачIэ къыреты. Тызэгъусэу зэдатшIэрэ Iофыр къыддэхъу, неу— щырэ мафэм ащ цыхьэ фытегъэшIы.
Анцокъо Иринэ «Адыгэ макъэм» ижурналист, гъэзетым исоциальнэ нэкIубгъоу «Хэкум ымакъэ» Iоф дешIэ. Адыгабзэр лъызыгъэкIотэрэ проектхэм адэлажьэ, хъытыу нэкIубгъохэм апае ежь-ежьырэу видеохэр тырехы ыкIи зэхегъэуцожьых:
Лъэпкъ журналистикэм тыфэгъэзагъэу Iоф тэшIэ, ары тигъэзет зэпхыгъэ шъыпкъэр. Ащ къикIырэп журналистикэ иным ухэзыгъэу, сыда пIомэ шапхъэхэр зы. Бзэ зэфэшъхьафхэмкIэ тэлажьэми, шIыкIэ-амалэу тисэнэхьаткIэ дгъэфедэ­хэрэр зэфэдэх. Журналистикэм гъунапкъэхэр екъутэх. Зы ныдэлъфыбзэ пIумылъми, узэдэлэжьэшъу, «Адыгэ макъэр» ащкIэ щысэ. Мары тиIофшIэгъухэм адыгэхэм анэмыкIэу ахэтых урыси, ермэли. Адыгабзэр амышIэу ахэм Iоф къыддашIэ. Тэ бзэр тэшIэмэ, адрэмэ дэгъоу сурэт тырахышъу, тызэдэлэжьэшъу. Уурысми, уадыгэми, унэмыкI лъэпкъыми узэготэу Iоф зэдэпшIэшъунэу джащ фэдэ амал непэ редакцием щытиI.

«Адыгэ макъэм» ар дэгъоу егъэфедэ, тиIофшIэгъу пшъашъэхэу Сашэрэ Арусякрэ ар къаушыхьаты. Апси, ашъхьи хэлъэу лъэпкъ гъэзетым фэлажьэх, ащ ихъытыу нэкIубгъохэм проектыкIэхэр къафаугупшысы. Тызэрэгупшысэрэр зы, тиныдэлъфыбзэхэр зэфэшъхьафых нахь мышIэми. Лъэпкъ тарихъыр, культурэр гъэзетым ихъытыу нэкIубгъохэм тызэгъу­сэу ащылъытэгъэкIуатэ. Тэ тIэкIэлъ бзэм­рэ ежьхэм аIэкIэлъ къулайныгъэмрэ зэготэлъхьэхэшъ, «Адыгэ макъэм» фэтэгъэлажьэх.
Арусяк Авагимян «Адыгэ макъэм» икорреспондент, бэмышIэу гъэзетым къыIухьагъ. Хъытыу нэкIубгъоу «Адыгэ макъэм» Iоф дешIэ. ЧIыпIацIэхэм, чылацIэхэм афэгъэхьыгъэ къэбар кIэкI­хэр къырегъахьэх. Мыекъуапэ итеплъэ зызэрихъожьыгъэм, Iэрыфэгъу псэу­кIэр зэрэщагъэпсырэм, хъугъэ-шIагъэу щыкIохэрэм афэгъэхьыгъэ къэбар ыкIи видео цIыкIухэр егъэхьазырых. Иапэрэ тхыгъэу «Адыгэ макъэм» къихьагъэр Кавказым щыпсэурэ лъэпкъхэм язэкъош­ныгъэ фэгъэхьыгъэ зичэзыу кушъхьэфэчъэ зэнэкъокъоу Мыекъуапэ къыщызэIуахыгъагъэр ары:
Тикъэралыгъо ины ыкIи цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ щэпсэу. Якультури, динэу алэжьырэри зэмылIэужы­гъох. Лъэпкъ зыкIыныгъэр гущыIэ къодыеу щытэп, лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ащыщ ныбджэгъубэ сиI. Нагорнэ Карабах икъушъ­хьэ чылэгъо цIыкIу сэ сыкъызщыхъугъэр. Адыгеим тыкъызэкIожьым, ятфэнэрэ классым сисыгъ. Мыщ гъэсэныгъи, IофшIэни щызгъотыгъэх. «Адыгэ макъэм» сыкъыIухьаныр сшIагъэп, ау чIыпIэу сызщыпсэурэм итарихъ, икультурэ зэзгъэшIэнхэр сикIас. Ары сыкъэзыщагъэр лъэпкъ гъэзетым. Сэ сыкъызщыхъу­гъэ чылэ цIыкIум пэчыжьэу сыщэпсэуми, итарихъ сэгъэлъапIэ. Ащ ыпкъ къикIэу адыгэ чылагъохэм ятарихъ сшIогъэшIэгъонэу зыфэзгъэзагъ. ТшIэрэ лъэпкъ шэн-хабзэхэр цIыф хьалэмэтхэмкIэ, гущыIэжъхэмкIэ, шъолъырым ичIыпIэ шIагъохэмкIэ къэдгъэлъагъохэзэ щыIэныгъа­кIэ ахатлъхьэ сшIоигъу. Гъэзетым адыгэ журналист IэпэIасэу щылажьэхэрэм Iоф адэсшIэныр сэркIэ шъошэ дэд.
Александра Балабась «Адыгэ ма­къэм» икорреспондент, хъытыу нэкIубгъохэм Iоф адешIэ. Адыгэ лIэкъо тамыгъэхэм, адыгэ гущыIэхэм ятхыкIэ афэгъэхьыгъэ проектхэр игукъэкIэу, гъэзетым ижурналистхэри иIэпыIэгъоу адэлажьэ, ахэм афэгъэхьыгъэ къэбархэмкIэ «Адыгэ макъэм» ихъытыу нэкIубгъохэр еу­шъэх. Адыгабзэр мэкIэ-макIэу зэрегъашIэ, уемыжэгъахэу адыгабзэкIэ джэуап къыуитыжьын ылъэкIыщт. «Опсэур» игущыIэ кIас. Адыгэ культурэр шIогъэшIэгъон, лъэпкъым итарихъ лъытэныгъэ фешIы:
Адыгэ культурэр сицIыкIугъом къы­щегъэжьагъэу сшIогъэшIэгъон, тиунагъокIи ащ сызэрэфэщагъэр къыздырагъаштэщтыгъ. Сянэ-сятэхэм урыс ыкIи джурт лъэпкъхэм алъапсэхэр ахэлъых, ау ахэр Адыгеим къыщыхъугъэх, щапIугъэх. Мы чIыгур къабгынэныр зэ нэмыIэми ашъхьэ къихьагъэп. СыдигъокIи аIощтыгъ: «Мыр — дунаим ианахь чIыпIэ дэгъу». «Адыгэ макъэм» икорреспондентэу сызаштэм, лъэшэу сыгушIуагъ. АпэрэмкIэ, пшъэры­лъэу къысфагъэуцухэрэм адыгэ лъэп­къым епхыгъэ лъэныкъо зэфэшъхьафхэр нахь игъэкIотыгъэу зэзгъэшIэнхэм сыфащэщтыгъ. ЯтIонэрэмкIэ, редакцием Iоф щысшIэзэ «культурнэ код» зыфиIоу адыгэхэм ахэлъымрэ непэрэ технологиехэмрэ зэрэзэппхын плъэкIыщтым игу­къэкI­хэр къэкIуагъэх лъэпкъым уасэ зыфишIырэ пстэур дунэе хъытыум къыщыбгъэлъэгъошъуным пае. ТылъыкIуатэ къэс нахь гъэшIэгъонхэр тыгу къэкIых, тинэкIубгъохэм акIэтхагъэхэми къидгъа­хьэхэрэр агу рехьых, ахэр къызэрэтфатхэхэрэм ар къеушыхьаты. ЗыкIыныгъэ ахэлъэу «Адыгэ макъэм» Iутхэр зэрэлажьэрэм ар ишIушIагъ, уахътэм диштэрэ еплъыкIэхэм ыкIи гукъэкIхэм мыщ щадырагъаштэ.
Аулъэ Аскэр гъэзетым исайт, ащ къихьэрэ сурэтхэм адэлажьэ, ныдэлъфы-б­зэм фэгъэхьыгъэ проект зэфэшъхьафэу «Адыгэ макъэм» ихъытыу нэкIубгъохэм къарыхьэхэрэм игуапэу Iоф адешIэ:
Тигъэзет лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэхэр зэготхэу зэрэщылажьэ­хэрэм уасэ фэсэшIы. Адыги, урыси, ермэли тызэзыпхырэр тичIыгу шIулъэ­гъоу фытиIэр, тикультурэхэм лъытэныгъэу афэтшIырэр ыкIи IофышIоу зэдатшIэрэр ары – тихэку икъэбарышIухэр тIотэнхэм, цIыфхэм ахэр ядгъэшIэнхэм тыгу фаблэ. Урысыем ыкIуачIэ ицIыф лъэпкъхэм языкIыныгъэ зэрэхэлъыр мы мэфэкIым сыдигъокIи тыгу къыгъэкIы­жьын фае.
Тызэкъотмэ тызэрэлъэшыр сыд фэдэрэ уахъти фэмыдэу непэ нахь зэхэтэшIэ. ЗыкIыныгъэр Iофым кIэух дэгъу зэрэфэ­хъущтым ишыхьат.
Тэу Замир.