ЗэлъашIэрэ тхакIоу, усакIоу, кIэлэегъаджэу Мэхъош Руслъан къызыхъугъэр илъэс 85-рэ зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэ Iэнэ хъураеу «Сэгугъэ цIыфхэм сырящыкIагъэу» зыфиIорэр Тэхъутэмыкъое районым ит къуаджэу Козэт игурыт еджапIэ щырагъэкIокIыгъ.

Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым ишIэныгъэлэжьхэр, журналистхэр, Тэхъутэмыкъое район администрацием илIыкIохэр, культурэм иIофышIэхэр, кIэлэегъаджэхэр, кIэлэ­еджакIохэр, усэкIо цIэрыIом иIахьылхэр, игупсэхэр Iофтхьабзэм къекIолIагъэх. Козэт еджапIэу Мэхъош Руслъан ыцIэ зыхьырэм ипащэу Шъхьаплъэкъо Альберт иIофшIэгъухэр игъусэхэу хьакIэхэр рагъэблэгъагъэх.
Адыгэ литературэм зиIахьышIу хэзылъхьэгъэ тхэкIо цIэрыIоу Мэхъош Руслъан ищыIэныгъэ гъогу агу къы­гъэкIыжьэу итхыгъэхэм якъэгъэлъэгъон зэкIужьэу агъэхьазырыгъ.
Iофтхьабзэм пэублэ гущыIэ къыщи­шIыгъ къоджэ еджапIэм адыгабзэмрэ литературэмрэкIэ икIэлэегъаджэу Ягъумэ Аминэт.

Непэрэ зэхахьэр гурыт еджапIэм ыцIэ зыхьырэ цIыф цIэрыIоу Мэхъош Рус­лъан Ибрахьимэ ыкъом ищыIэныгъэ ыкIи итворчествэ зэрэфэгъэхьыгъэр къы­Iуагъ Ягъумэм. Ар чъэпыогъум и 20-м, 1940-рэ илъэсым Козэт къыщыхъугъ, игъашIэ зэрэщытэу икъуаджэ щыкIуагъ. Ылъэ щытеуцуагъ, еджапIэр къыщиухыгъ, унагъо дахэ щишIагъ, ичылэ гупсэ хьалэ­лэу фэусагъ. КIэлэегъаджэу, военрукэу, гурыт еджапIэм ыкIи чылэ администрацием япащэу илъэсыбэрэ Iоф ышIагъ. Ипшъэрылъхэр ыгу етыгъэу зэригъэца­кIэхэрэм пае «Адыгэ Республикэм гъэ­сэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI», «Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфаIорэ щытхъуцIэхэр ащ къыфагъэшъошагъэх.
Ягъумэ Аминэт ипсалъэ къызэрэщыхигъэщыгъэмкIэ, зыщыщ адыгэ лъэп­къым игумэкIхэр игумэкIэу илъэсипшI пчъагъэхэм Мэхъош Руслъан тхагъэ. Илъэс зэкIэлъыкIохэм усэхэмрэ поэмэхэмрэ зыдэт сборникэу, лъэпкъ тарихъым, культурэм, бзэм афэгъэхьыгъэ тхылъэу къыдигъэкIыгъэхэм къагъэнафэ IофшIэгъабэ, тхыгъабэ зэриIэр.
Мэхъош Руслъан итворчествэ зэрэ­псаоу шIулъэгъоу лъэпкъым фыриIэр, лъэпкъ гупшысэр щыкIэщыгъ. Адыгабзэм икъэухъумэн, адыгэ тарихъым, литературэм иIахьышIу ахилъхьагъ. «Зы тIэкIу нэмыIэми лъэпкъым пае зынатIэ пкIантIэ къезыгъэхыгъэхэр, лъэпкъым къырыкIуа­гъэм е къырыкIорэм ягупшысэ, ягу­мэкI хэтэу чэщ мычъыехэр къэзыкIугъэ­хэр, лъэпкъым ихъишъэ гъэунэфыгъэным зиIахьышIу хэзышIыхьагъэхэр зыщыб­гъэгъупшэхэ хъущтэп», — мы гущыIэхэр, ежь Руслъан ышъхьэ фэгъэхьыгъэ дэдэ­хэу зэрэщытхэр Аминэт къыхигъэщыгъ.
— Мэхъош Руслъан фэгъэхьыгъэ Iэнэ хъураем сызэрэхэлажьэрэм сэркIи, ти­еджакIохэмкIи, тикIэлэегъаджэхэмкIи, иIахьылхэмкIи, зэкIэ къекIолIагъэ­хэмкIэ мэхьанэшхо иI. Гурыт еджапIэу усэкIо, тхэкIо, кIэлэегъэджэ цIэрыIом ыцIэ зыхьырэм шIэныгъэлэжьхэр къызэреблэгъагъэхэр лъэшэу тигуапэ, — еджапIэм ипащэу Шъхьаплъэкъо Альберт ипсалъэ къыщыхигъэщыгъ.
Iэнэ хъураем къырагъэблэгъагъэх Мамхыгъэ Эдуардрэ ХъокIо Нухьэрэ. Ахэм япсалъэ зыфэгъэхьыгъагъэр ­лъэпкъ шIэжьым зыкъиIэтыным, лъэпкъ зэхашIэр гъэпытэгъэным, шIуагъэ къыхьэу икъэлэмыпэ зэрэфигъэIорышIагъэр, пIуныгъэ-гъэсэныгъэм иIахьышIу зэрэхилъхьагъэр, илъэпкъ итыгъуасэ, инепэ, инеущ къыухъумэу шъхьафитныгъэм, мамырныгъэм, щыIэкIэшIум зэриусэкIуагъэр къаIуагъ.
ЕджапIэм ипащэ институтым ишIэ­ныгъэлэжьхэм гущыIэр къаритыгъ Iэнэ хъураер лъагъэкIотэнэу. Ар зэрищагъ филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ рес­пуб­ликэ институтым литературэмкIэ иотдел иIофышIэ шъхьаIэу Агъыржьа­нэкъо Симхъанэ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, Руслъан иеджэгъу илъэсхэм илъэпкъ итарихъ, икультурэ язэгъэшIэн ишъыпкъэу пылъыгъ, ащ фэгъэхьыгъэ материалэу а лъэхъаным ыугъоигъэхэм Мэхъошым лъэпкъ зэхашIэу иIэм илъэгъуапэ къащежьагъ. Къоджэ еджапIэм къызычIэ­кIым, адыгэ кIэлэегъэджэ училищыр, нэужым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтыр дэгъу дэдэу къыухыгъэх. Сэнэхьат IэпэIэсэныгъэм хэгъэхъогъэнымкIэ институтым гъусэныгъэ пытэ дыриIэу кIэлэегъаджэмэ апае зэхащэрэ курсхэм, семинархэм, научнэ-практи­ческэ конференциехэм, Iэнэ хъураехэм Мэхъош Руслъан ахэлажьэщтыгъ. Iоф­шIэкIэшIоу ыгъэунэфыхэрэр къызщы­риIотыкIырэ методическэ IэпыIэгъу-
хэр, программэхэр ыгъэхьазырыщтыгъэх. Методическэ IэпыIэгъухэм ягъэ­хьазырынкIэ Урысые зэнэкъокъум ащ иIоф­шIагъэхэм осэшхо къыщафашIыгъ ыкIи лауреатыцIэр къыфагъэшъошагъ. ­«Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI» щытхъуцIэу къыфагъэшъошагъэр иIофшIэнкIэ къылэ­жьыгъ.
Институтым литературэмкIэ иотдел иIофышIэу Шъхьэлэхъо Дарико гущыIэ шъхьаIэр къышIыгъ. Ащ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, Мэхъош Руслъан литературнэ гъогум зытехьэм ныбжь чъэп­хъыгъэм итыгъ, изэхэшIыкIи, иIэпэIэсэныгъи лъэгэпIэ гъэнэфагъэ иуцогъагъэх. Ыныбжь мымакIэми, тхакIом кIуачIэ къыхэзылъхьэрэм тыщегъэгъуазэ: «Сэгугъэ цIыфмэ сырящыкIагъэу. Саде­Iэшъуныр ащмэ — сишIуагъэу». А гугъэ-­гуIэтэу тыгъэу къыфепсырэм гурышэ-­гупшысэ регъэшIы: «Чъэнэ­гъэнчъэу уахътэу къысфэнагъэр згъэ­федэнэу ары сиIэ Iуагъэр».
Руслъан гужъуагъэу литературэм къыхэхьагъэми, поэзием ижанрэ инэу поэмэм иамалхэр къызIэкIигъэхьанхэ ылъэкIыгъ. Ащ икъэлэмыпэ къыпыкIыгъэмэ ащыщых поэмэхэу «СишIулъэгъу», «…щахьыгъэп, щэнэбзэп, адыгабзэп…», «IункIыбз», «ШIу шIи псым хадз», «Зы чъыгы икъэбар», нэмыкIхэри.
Дарико ипсалъэ къызэрэщыхигъэ­щыгъэмкIэ, зэпстэуми анахь илъапIэу, игупсэу МэхъошымкIэ щытыгъэр ичылэ ищытхъу языгъэIорэ икъоджэгъухэр
ары. Нэужым Мэхъошым итворчествэ шIулъэгъуныгъэ лирикэм чIыпIэ ин зэ­рэщиубытырэр, ащ орэдышъом ралъ­хьагъэу усабэ зэриIэр, итхыгъэхэмкIэ адыгэ литературэм хахъо ащ зэрэфи­шIыгъэр хигъэунэфыкIыгъ.
Iэнэ хъураем хэлэжьагъэх литературэмкIэ отделым ипащэу ЖакIэмыкъо Заримэ, шIэныгъэлэжьэу, мы отделым иIофышIэ шъхьаIэу ШэкIо Мирэ, институтымрэ Урысые шIэныгъэ академием икъэбэртэе-бэлъкъар шIэныгъэ гупчэрэ янаучнэ IофышIэу Барцо Рустам, ­Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ ифакультет ия 4-рэ курс истудентэу, бзэшIэны­гъэмкIэ отделым иIофышIэу Уджыхъу Айтэч. Мыхэм ядокладхэм зэращыха­гъэунэфыкIыгъэмкIэ, тиреспубликэ имы­закъоу, ткъош Къэбэртэе-Бэлъкъарми, Къэрэщэе-Черкесми, Абхъазми, Краснодар краими, адыгэхэр зыщыпсэурэ IэкIыб къэралыгъохэми Мэхъош Рус­лъан иIофшIагъэхэр ащызэлъашIэх.
Тарихъ темэр Мэхъош Руслъан итхыгъэхэм къызэрахафэрэм къытегущы­Iагъ ЕмтIылъ Разиет. Ащ къызэриIуа­гъэмкIэ, лъэпкъ зэхашIэ, лэпкъ шIэжь яIэу тиеджакIохэр пIугъэнхэм фэлэжьэрэ «Адыгэ лъэпкъым ихъишъэ, икультурэ язэгъэшIэн» зыфиIорэр гурыт еджапIэм щызэхищэгъагъ. Адыгэхэм ятарихъ, яхъишъэ, ягъэшIэ гъогу мыпсынкIэ ыкIи лъэпкъ гумэкIэу рэхьатныгъи, гупсэфи къезымытэу къыздырихьакIыщтыгъэм къыпкъырыкIыгъ «Мардж», «Гугъэ ­лъапI» зыфиIоу адыгабзэкIи урысыбзэкIи къыдигъэкIыгъэ тхылъхэр.
ШIэныгъэлэжьэу Сихъу СултIан «… тхэ­кIо, усэкIо хьалэмэтэу, кIэлэ­егъэджэ Iушэу, лъэпкъ зэхэшIэшхо зиIэгъэ Мэхъош Руслъан ятIонэрэ усэрэжъ тфэхъугъэу тIоми тыхэукъощтэп», — къыщиIуагъ зэхахьэм. Джарэу куугъэ Руслъан ишIэныгъэхэр, джарэу зэмы­лIэужыгъуагъ изэхашIэ. СултIан ипсалъэ зыфэгъэхьыгъагъэр Хэгъэгу зэошхом итемэ Мэхъош Руслъан итворчествэ къызэрэщитыгъэр ары.
Урысые Федерацием изаслуженнэ кIэлэегъаджэу Мэхъош Руслъан езы­гъэджэгъэ, Iоф дэзышIэгъэ Хэкужъ Лю­бэрэ пэублэ классхэм якIэлэегъаджэу Батмэн Светланэрэ ягукъэкIыжь пса­лъэхэм къащыхагъэщыгъ ыгукIи, ышъхьэкIи лъэпкъым ыкъо шъыпкъэу ар зэрэ­щытыгъэр. Лъэпкъ гупшысэм рыщыIэгъэ тхакIом икъэлэмыпэ чанэу, шъхьэихыгъэу, игупшысэхэри чыжьэ­рыплъэ гупшысэ куухэу, икъу фэдизэу уагъэгъуазэу, адыгэгур къытырагъаоу, узыфащэу зэрэгъэпсыгъэхэр къаIуагъ.
ИкIэухым институтым ишIэныгъэлэ­жьэу Агъыржьанэкъо Симхъан зэфэ­хьысыжь къышIыгъ ыкIи тхакIоу, усакIоу Мэхъош Руслъан фэгъэхьыгъэ
Iэнэ хъураем игъэхьазырын хэлэжьа­гъэхэм АРИГИ-м ипащэ ыцIэкIэ щытхъу тхылъхэр аритыгъ.
ШэкIо Мир.