Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым ипащэ шIэныгъэмкIэ игуадзэу Биданэкъо Марзиятрэ Отраднэ гурыт еджа­пIэу N 9-м иIэшъхьэтет пIуныгъэмкIэ игуадзэу Ацумыжъ МулиIэтрэ яIэмыркIэ зэлъашIэрэ тхакIоу, усакIоу, кIэлэегъаджэу Хъалыщ Сэфэрбый къызыхъугъэр илъэс 85-рэ зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ Iэнэ хъураеу «Бгъэхэлъ жъуагъо сыгу шъуфэсшIын» зыфиIорэр къуаджэу Нэтыхъуае культурэм и Унэу дэтым щыкIуагъ.

Зэхахьэм тхакIохэр, культурэм иIофышIэхэр, кIэлэегъаджэхэр, кIэлэеджа­кIохэр, усакIом иныбджэгъухэр, иIа­хьылхэр, икъоджэгъухэр бэу къыщызэIукIэгъагъэх.
Iофтхьабзэр зэрищагъ Ацумыжъ МулиIэт ыкIи тиадыгэ литературэ хэхъоныгъэ гъэнэфагъэхэр езыгъэшIыгъэ усакIоу Хъалыщ Сэфэрбый фэгъэхьыгъэ псалъэ къышIыгъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, адыгэ­хэр анахь лъэпкъыжъэу чIыгум къыте­хъухьагъэмэ ащыщых. Тыбзи бзэ хьа­лэ­мэтэу къыддэхъугъ, тиадыгэ литератури дахэ, бай, кIочIэшху. Ар тпсэ, титыгъ, типсыхъо къаргъохэм ядэхагъ. Тикъушъхьэ сыдж лъагэхэм яос зэпэшIэти, нэм фэмыплъ тишъоф зэикIхэм ягухахъуи, тихышхо шхъуантIэ илъэшыгъи тиадыгабзэ зэхытегъашIэ. Ащ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, тхыдэжъхэм, пшысэхэм, нарт­хэм якъэбар шIагъохэм тиныдэлъфыбзэ ибаиныгъэ къахэщы.
ЦIыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэу тыбзэ зэзыгъашIэхэрэм литературэм, тарихъым, тиIорIуатэхэм яамалхэмкIэ тикультурэ нахь пэблагъэ мэхъух. ШъхьэкIафэ зэфытиIэу, тызэкIоу, зэдатштэу тызэдыщыIэнымкIэ амалышIухэр къетых.
МэфэкI зэхахьэм ипэублэ МэщбэшIэ Исхьакъ иусэу «Адыгэ Республикэм и Гимн» зыфиIорэм гурыт еджапIэу N 9-м ия 5-рэ класс щеджэрэ Алейников Тимофей къызэреджагъэм ар къыгъэкIэ­рэкIагъ.
Нэужым Хъалыщ Сэфэрбый иусэхэу «Сыпфэраз о, щыIэныгъэр», «Си­адыгабз», «Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо быракъ», «Быцожъый» зыфиIохэрэм IупкIэу къяджагъэх Хэшх Арианнэ, Цуякъо Миланэ, ЕмтIылъ Джэ­нэт, Цуякъо Дианэ.
Тэхъутэмыкъое районым ипащэ игуа­дзэу Хьатит Симэ ипсалъэ къыщыхигъэ­щыгъ Хъалыщ Сэфэрбый итхыгъэхэм пIуныгъэ мэхьанэ зэряIэр, ­къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм, анахь тхылъеджэкIо цIыкIухэм апае гурыIогъошIухэу, зэкIоу, зэкIэупкIагъэхэу усэхэр, пшысэ-поэмэхэр зэритхыгъэхэр. УсакIор еджапIэм чIэ­сыгъ иапэрэ усэхэр зэхилъхьэхэ зэхъум. Ахэм тисабыйхэр зыгъэчэфыни, зыгъэщхыни, зыгъэгупшысэни ахэлъ. Сабый акъылыр шIум, дэхагъэм, дэгъугъэм фегъэчэфых. Ащ итхыгъэхэр, зэкI пIоми хъунэу, гу­пшы­сэ куукIэ ушъагъэх, гур кIигъэлъэты­кIэу къыIуагъэр бэ. ТикIэлэцIыкIухэм язэхашIэ атеIабэ, фэбагъи гукIэгъуи агу релъхьэ.

Хъалыщ Сэфэрбый Нэтыхъуае къызэрэщыхъугъэм зэрэрыгушхохэрэр Симэ къыхигъэщыгъ. Ар адыгэ къуаджэм зэ­рэщапIугъэр, гурыт еджапIэм зэрэщеджа­гъэр, нэужым Адыгэ кIэлэегъэджэ инсти­тутым филологиемкIэ ифакультет чIа­хьи 1965-рэ илъэсым къызэриухыгъэр къыIо­тагъ. Ащ ыуж илъэсищэ БжыхьэкъоякIэм игурыт еджапIэ кIэлэегъаджэу Сэ­фэрбый Iоф щишIагъ (1965 — 1968), Отраднэ гурыт еджапIэм адыгабзэмрэ урысыбзэм­рэ илъэсипшI пчъагъэрэ щаригъэхьыгъ.
Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ рес­публикэ институтым литературэмкIэ иот­дел ишIэныгъэлэжьэу, мы тхыгъэр зыгъэхьазырыгъэ ШэкIо Мирэ гущыIэ шъхьаIэр къышIыгъ. Хъалыщ Сэфэрбый ищыIэныгъэ гъогу осэ ин фишIызэ, ­илъэс шъэныкъом ехъурэ илъэпкъ зэрэфэусагъэр, бзэм ыкIи литературэм «яхьасэ» гуетыныгъэ ин хэлъэу зэлъашIэрэ кIэлэегъаджэр илъэс тIокIитIу фэдизрэ зэрэщылэжьагъэр, адыгэр дунаим щызыушъхьафэу щыIэр зэзыгъашIэ зышIоигъохэмкIэ Хъалыщ Сэфэрбый ытхыгъэ­хэр зэрэгъозэпIэшIухэр къыхигъэщыгъ.
«УсакIом анахь шIуагъэу фэплъэгъунэу щытыр, — къыIуагъ Мирэ, — итхы­гъэхэмкIи, кIэлэегъэджэ Iофэу ышIагъэм­кIи акъылкIэ, цIыфыгъэкIэ игупшысэхэр цIыф жъугъэхэм зэралъигъэIэсыгъэхэр ары. Адыгэ жабзэр ыкупкI нэсэу ыгъэфедэзэ усэхэр, поэмэхэр, рассказхэр, пшысэ-поэмэ зэфэшъхьафыбэ икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэх. Тиныдэлъфыбзэ ибаиныгъэ, ыкIуачIэ итхыгъэхэм нафэ къытфашIы, адыгэ лъэпкъыр щэIэфэ егъашIэми ащ ищытхъу кIодыщтэп».
АРИГИ-м ишIэныгъэлэжьхэу ЖакIэмыкъо Заримэ, Нэхэе Саидэ, Агъыржьа­нэкъо Симхъан, Сихъу СултIан докладхэр къашIыгъэх.
ШIэныгъэхэмкIэ Урысые академием икъэбэртэе-бэлъкъар шIэныгъэ Гупчэ ыкIи институтым тарихъымкIэ иотдел иIофышIэу, АКъУ-м ыкIи МКъТУ-м ямагистрантэу Барцо Рустам ипсалъэ зыфэгъэхьыгъагъэр Хъалыщ лIакъом ылъапсэ къызщежьэрэр документхэм къызэра­гъэлъагъорэр ары. ТхакIом иусэхэу «Си­адыгабз», «АдыгэлI» зыфиIохэрэм гупшысэу рагъэшIыгъэхэм къатегущы­Iагъ бзэшIэныгъэмкIэ отделым иIофышIэу, Адыгэ къэралыгъэ университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ ифакультет ия 4-рэ курс истудентэу Уджыхъу Айтэч.
УсакIор итхыгъэхэмкIэ тыбзэ, тихабзэ, тицIыфыгъэ тыухъумэнэу, хэти фэлъэкIырэр иунагъо, илIакъо, илъэпкъ, ихэгъэгу афишIэнэу къытэджэ. Икъоджэ гупсэ шIулъэгъуныгъэ мыухыжь зэрэфыриIа­гъэр иусэу «Сыгу шъущыщ» зыфиIорэм нэм къыкIигъэуцоу къыщитыгъ.
ХэдгъэунэфыкIы тшIоигъу Хьалыщ Сэфэрбый фэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъонэу культурэм и Унэ щызэхащагъэм Ацумыжъ МулиIэт шIэжь Iофтхьабзэм къекIолIа­гъэхэм усакIом ищыIэныгъэ гъогу агу къыгъэкIыжьэу ащ итхыгъэхэм игъэкIотыгъэу къызэращытегущыIагъэр.
Адыгэ пшысэмэ ямэхьанэ, тиныбжьыкIэхэмкIэ ахэм шIуагъэ зэряIэр Хъалыщ Сэфэрбый къызщыриIотыкIырэ псалъэм къекIолIагъэхэр видеомкIэ ашIогъэшIэгъонэу едэIугъэх.
Хъалыщ Сэфэрбый сыдигъуи фэягъ цIыфыр дэхэным, Iушыным, цIыфыгъи, Iэдэби хэлъыным. Итхылъеджэхэм тха­кIом унашъо афешIы: тиадыгэ шэн-ха­бзэхэр дгъэцэкIэнхэу, тыдэ тыщыIэми тызэрэадыгэр тщымыгъупшэнэу! «Ады­гэлI» зыфиIорэ орэдыр Iофтхьабзэм къы­щиIуагъ лъэпкъ студиеу «Къамылым» иорэдыIоу Трахъо Динарэ. ГущыIэхэр зиер Хъалыщ Сэфэрбый, орэдышъор — АР-м искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу ЛIыIужъу Къэлэшъау.
Хъалыщ Сэфэрбый итхыгъэхэмкIэ ана­хьыбэу зызфигъазэрэмэ ащыщых чылэр, дунаеу тыкъэзыуцухьэрэр, шIу­лъэгъур, шIумрэ дэхагъэмрэ ыкIи Хэ­гъэгу зэошхом фэгъэхьыгъэ гупшысэр. Итхыгъэхэм къэIокIэ хьалэмэтэу ахэлъхэр тхылъеджэхэм сурэт шIыгъэхэу анэгу къыкIегъэуцох… «ГъэшIэгъоны гум шIои­гъор пкIыхь плъэгъуныр» — етхы Хъалыщ Сэфэрбый. Ари поэзием игъогу — гум шIоигъомрэ пкIыхьымрэ. Джащ паен фае усакIом ишIулъэгъу чъыг пкIашъэм иIу­шъашъэ е къэгъагъэу тюльпан плъыжьым зыкIыфигъадэрэр.
Хъалыщ Сэфэрбый зэхэшIыкI лъагэ иIэу зыщыщ лъэпкъыр зэриIэтыщтым хьалэлэу дэлэжьагъ. ТхакIом икъэлэмыпэ зыфигъазэрэр зэкIэ пщымыгъупшэ­жьынэу къыIон ылъэкIыгъ. Поэмэу «Чэтэ чIэгъым» зыфиIорэм гузэхашIэу, гукIэгъоу, гугъэузэу бэ хэлъыр. ТицIыфмэ ялIыгъи, япытагъи, акIочIэ мыухыжьи тапашъхьэ къырегъэуцох. Поэмэм щыщ пычыгъом къекIолIагъэхэр еплъыгъэх.
Нэужым къэгъагъэхэр тхакIом исурэт дэжь агъэтIылъыгъэх тхылъхэм ясурэтхэр ягъусэхэу.
ШэкIо Мирэ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым ипащэ ыцIэкIэ Iэнэ хъураем хэлэжьэгъэ кIэлэ­егъаджэхэмрэ кIэлэеджакIохэмрэ щытхъу тхылъхэмрэ дипломхэмрэ аритыгъэх.
Икъоджэ гупсэу Натыхъуае, ихэгъэгу, илъэпкъ апае щыIэгъэ усакIоу, тхакIоу Хъалыщ Сэфэрбый лъэпкъым ыгу ныбжьырэу илъыщт.

Гуманитар ушэтынхэмкIэ
институтыр.