«Адыгэхэм яархеологическэ кIэнрэ художественнэ гъучI лъапIэхэмрэ». Мыщ фэдэ цIэ зиIэ лекцие гъэшIэгъон ригъэкIокIыгъ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым иIофышIэу, искусствэ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Къуекъо Марьет.

Ащ хэлэжьагъэх адыгэм итарихъ зышIо­гъэшIэгъонхэр, культурэм иIофышIэхэр, зекIозещэхэр, цIыф къызэрыкIохэр. Iоф­тхьабзэм икIэщакIохэр мысатыу организа­циеу «Заповедный Кавказ» зыфиIорэмрэ Урыс географическэ обществэм ишъо­лъыр къутамэу Адыгеим щыIэмрэ.
Адыгэ лъэпкъ искусствэм игъогу Марьет ыушэтыгъ. Дышъэм, тыжьыным, джэрзым ахэшIыкIыгъэхэр, Iашэхэр ыкIи лъэпкъ искусствэм инэмыкI пкъыгъохэу адыгэ чIыгум лIэшIэгъу мин пчъагъэхэм къыщекIокIыгъэхэр ащ инэплъэгъу къызи­убытыхэрэр илъэс 40 хъугъэ. Хэкум имызакъоу IэкIыб къэралхэу адыгэхэр зэрысхэми яблагъэзэ, адыгэм иискусствэ изэгъэшIэн дэлажьэ, зэрегъэлъэгъу, къет­хыхьэ. Я 19-рэ лIэшIэгъум ыкIэхэм адыгэм идунайи, иархеологии яхъугъэ— шIэгъэ инхэм ащыщ Мыекъуапэ икъокIыпIэ лъэныкъо зыщетIэгъэхэ Iуашъхьэу Ошъадыр. Ащ ихьатыркIэ Мыекъопэ культурэ щыIэ хъугъэ. Дышъэмрэ тыжьынымрэ ахэшIыкIыгъэ псэушъхьэхэу, гъэ­дэхалъэхэу ыкIи нэмыкI пкъыгъоу ащ къыщагъотыгъэхэр адыгэ лъэпкъым ихудожественнэ искусствэ бай изы щыс. Iуашъхьэр зыдэщытыгъэ чIыпIэр музей шIыжьыгъэныр Марьет зыкIэхъопсырэмэ ащыщ. Мызэу, мытIоу а гухэлъым ышъхьэ къырихыгъ. Джащ фэдэу виртуальнэ музеим ишIыни гукIэ зыдиIыгъ. Ащ ишIуа-­гъэкIэ къэралыгъо зэфэшъхьафхэм ащыIэ адыгэ художественнэ кIэным зы хъарзынэщ иIэ хъущт. Непэ а пстэум ыкIи нэмыкIыбэхэм ядэхагъэ IотэгъэнымкIэ фэдэ Iофтхьабзэхэр амалышIух.

— СыхьатитIу лекциер зы жьы къэщэгъоу кIуагъэ. ЗиIофшIэнкIэ искусствэм пэчыжьэхэри къеблэгъагъэх. ЫужкIэ къыскIэрыхьагъэх, нэIуасэ зыкъысфа­шIыгъ. Ар сигуапэ хъугъэ. ЦIыфхэм ашIогъэшIэгъон, ящыкIагъ фэдэ шIэныгъэгъозэ Iофтхьабзэхэр. Адыгэ чIыгур лъэгу чIэгъ музей. Ар къясIуагъ, ары зэрэщытыри. Илъэс мин пчъагъэхэм адыгэхэр къэхалъэхэми, Iуашъхьэхэми яIагъэхэп, къаухъумагъэх. Непэ къытфэнагъэр зэрапхъуагъэм егъэпшагъэмэ зы тIэкIу ныIэп, — еIо Марьет.
Мысатыу организациеу «Заповедный Кавказ» зыфиIорэмрэ Урыс географическэ обществэм ишъолъыр къутамэу Адыгеим щыIэмрэ мыщ фэдэ шIэныгъэгъозэ Iофтхьабзэхэр зэкIыгъухэу зызэхащэхэрэр илъэситIу фэдиз хъугъэ. Къо­хьэпIэ Кавказым ичIыопс, итарихъ ыкIи икультурэ ахэр афэгъэхьыгъэх. Мы лъэныкъомкIэ хэшIыкI ин зиIэ цIыфхэу, зыцIэ чыжьэу Iугъэхэу шъолъырым щыпсэухэрэр лекциехэм къяджэнхэу къырагъэблагъэх. Мазэм зэ ахэр зэхащэх.

— Республикэм исхэм шъолъырэу зыщыпсэухэрэм ичIыопс, итарихъ, икультурэ нахь дэгъоу ашIэным фэшI мыщ фэдэ лекциехэр ретэгъэкIокIых. Ахэр зэрящыкIагъэхэр уахътэм къыгъэлъэ­гъуагъ. Нахьыбэрэ зэхэтщэнхэу цIыфхэр къыкIэлъэIух. Зичэзыум хэгъэгуишъэ нахьыбэ къэзыкIухьэгъэ Константин Павловыр къедгъэблагъэ тшIоигъу, ау уахътэмрэ мафэмрэ тызэтефэщтмэ сшIэрэп, — къыддэгощагъ мысатыу организациеу «Заповедный Кавказ» зыфиIорэм хэтэу Жанна Фроловар.

Арышъ, зичэзыу зэIукIэгъум хэлажьэ зышIоигъохэр мафэмрэ уахътэмрэкIэ мэкъэгъэIухэм алъэрэплъэх. Къэбарлъы­гъэIэс IэпыIэгъур зэхэщакIохэм язгъэгъо­тырэр Адыгэ къэралыгъо университетыр ары.
Анцокъо Ирин.