Урысыем культурэмкIэ и Министерствэ итын Адыгеим и Концерт зэхахьэ къыфагъэшъошагъ. «Пушкинская карта» зыфиIорэ программэм игъэфедэнкIэ «Шъолъыр концерт пчэгу анахь дэгъу» зыфиIорэ цIэр къылэжьыгъ.

Урысыем и Къэралыгъо академическэ Театрэшхо щыкIуагъ щытхъуцIэхэр зыщафагъэшъошэгъэхэ зэхахьэр. УФ-м ивице-премьерэу Татьяна Голиковамрэ УФ-м культурэмкIэ иминистрэу Ольга Любимовамрэ ащ хэлэжьагъэх. Анахь чанхэм якъыхэгъэщынкIэ IэубытыпIэ хъугъэр 2024-рэ IофшIэгъу илъэсыр ары. Ащ фэдэ хъугъэ-шIагъэм къыдыхэлъытагъэу Адыгеим и Концерт зэхахьэ ипащэу Тхьаркъохъо Азэмат зэдэгущы­Iэгъу дытиIагъ.
АМ: Азэмат, тышъуфэгушIо къэжъулэжьыгъэ тынымкIэ. Iоныгъом ар Москва къыщы­шъуатыжьыгъ. Сыдэущтэу шъухэлэжьэнэу хъугъа?
— ХэушъхьафыкIыгъэу зыдгъэхьазыри тыхэлэжьагъэп. Iофэу тшIагъэм изэфэхьысыжьхэм культурэмкIэ Ми­нистерствэр къазыкIэлъэIум, дгъэхьыгъэ ныIэп. ЕтIанэ зэнэкъокъур зызэхащэм, тикъэгъэлъэгъонхэмкIэ апэрэ чIыпIэр къэтхьыгъ.
АМ: Сыд фэдагъа пчъагъэхэр? Нэбгырэ тхьапша «Пушкинскэ картэмкIэ» къышъуфэкIуагъэр, Iофтхьэбзэ тхьапша режъу­гъэкIокIыгъэр?
— Реестрэм хэт Iофтхьэбзэ 22397-рэ Концерт зэхахьэм ригъэкIокIыгъ. Пушкинскэ картэмкIэ билет 74872-рэ тщагъэ. Пушкинскэ картэр цIыфхэмкIи тэркIи амалышIу. Ау ащ къикIырэп а зым пае тылажьэу. ЦIыфэу къытэкIуалIэхэрэм ар язы Iахь ныIэп.
АМ: Шъыпкъэр пIощтмэ, «Кон­церт зэхахь» тIоным джы тыкъесэгъэ къодый ныIэп. Апэм къытэхьылъэкIыщтыгъэ, зэрэщытыгъэ горэу къэтIонэу тежэщтыгъэ. Тхьапша те­кIыгъэр шъузызэхагъэхьажьыгъэм ыуж?
— Ящэнэрэ илъэсыр макIо. Творческэ купий непэ ащ хэхьэ: «Налмэсыр», «Ислъамыер», Камернэ-музыкальнэ те­атрэу Хьанэхъу Адам ыцIэ зыхьырэр, Къэралыгъо симфоническэ оркестрэр, «Русская удаль», «Ошъутен», Камернэ-музыкальнэ салоныр ыкIи Нысхъэпэ театрэу «Дышъэ къошын». Тызырызэу Iоф тшIэу тесагъэу апэм хьылъагъэ, ау псынкIэу тызэсагъ, тызэхэзэгъагъ. Лъэ­ныкъошIухэр ащ иIэх. АпэрэмкIэ, Iэмэ­псымэхэри, псэуалъэхэри зы хъугъэх. Куп пэпчъ сыдигъуи зыгорэм щэкIэ, зым къыIыпхынышъ, къыхэпщынышъ, бгъэфедэным тхьапэхэм ягъэхьазырынкIэ бырсыр къыпыкIыщтыгъ. Джы ащ фэдэ Iоф тыхэтыжьэп. Iорэ-шIэрэ къыпымы-
кIэу тищыкIагъэмкIэ тызэхъожьы. Художественнэ советым ищыкIагъэу ылъы­тэмэ, гущыIэм пае, солистыр зым къы­хэтщынышъ, адырэм тщэщт.
АМ: Адэ, дагъохэр иIэха зы ­шъузэрашIыжьыгъэм?
— Шъыпкъэр пIощтмэ, ахэр слъэгъу­хэрэп. Мары къэралыгъом ишъолъыр зэфэшъхьафхэм ащылэжьэрэ сиIоф­шIэгъухэм садэгущыIэба — къытэ­хъуапсэх. Концерт пчэгоу плIы тиI: филармонием изал иныр, цIыкIур, «Нал­мэсым» щыкIогъэ гъэцэкIэжьынхэм аужи джащ фэдэу тIу тиIэ хъугъэ. А зэкIэ Концерт зэхахьэм иех. Пстэуми тфекъу. Апэм къиныгъо горэхэр къыпыкIынхэу къытщыхъущтыгъ, ау тызэрэмыгугъагъэу дэгъоу къычIэкIыгъ. Мары къэблэгъэ-
рэ 2026-рэ илъэсым редгъэкIокIыщт Iофтхьабзэхэр итэхъухьэх.
АМ: О пшъхьэкIэ сыд фэдагъа зэхъокIыныгъэм игъор. Зы концерт унэм ычIыпIэкIэ нахьыбэжьыр ппшъэ дэлъ хъугъэ.
— Ары, IофшIэныр фэдэ пчъагъэкIэ джы нахьыб. Купхэм зэкIэми пшъэры­лъэу яIэщтыгъэхэр зы чIыпIэм щызэхэ­хъуагъэхэ фэдэу хъугъэ. Концерт зэхахьэм зэрэщытэу илъэсым нэбгырэ мини 120-м нахьыбэ зэблищын фае. Тыфырекъу фэд, дэгъоу Iоф тэшIэ. Ар нэрылъэгъу зыхъурэр «кассэм билет иIэжьэп» ыIоу тетхагъэ зыхъукIэ ары. 2018-м ащкIэ гумэкIыгъохэр тиIагъэх. «Налмэсым» илъэсым концертитIу къы­ты зыхъукIэ, зым дэгъоу билетхэр ащэ­фыщтыгъ, адырэм дгощыщтыгъ. Непэ «Налмэсым» мазэ къэс къэгъэлъэгъон къеты, етIани билетхэр зэбгырахых. Уфаемэ, ушэтын тшIыгъагъэ, мэфищым зэпытэу яконцертхэр идгъэуцогъагъэх. ЧIыпIэ нэкI иIагъэп. Мыщ дэжьым ар зишIушIагъэр теубытагъэу къэпIошъущтэп. Ау нафэ — ар зы программэмкIэ цIыфхэр уадэжь ренэу къепщэлIэшъущт­хэп. «Налмэсым» ренэу кIэ горэ икъэгъэлъэгъонхэм ахегъахьэ. КIэкIэу къэпIон хъумэ, цIыфым къыхихынэу амал етэты. Билетхэм ящэнкIэ системэри тэ зэтедгъэуцуагъ. Ахэр защэфкIэ ахъщэр зэкIэ тэры къызфакIорэр. Зыми тыдэгуащэрэп. Концерт зэхахьэм къыхэхьэгъэ нэмыкI купхэми ар джы агъэфедэ. ЕтIанэ, Камернэ-музыкальнэ театрэр «Налмэсым» и Унэ щылажьэ зэхъум, чIыпIи 150-рэ нахь иIагъэп, цIыфхэр чIафэщтыгъэхэп. Джы ахэр филармонием чIэтых, ащ тIысыпIэр щыхъой, ащи чIыпIэ нэкI ямыIэу къафэкIох. Арышъ, ари зы тызэрэхъужьыгъэм ишIуагъэхэм ащыщ.
АМ: Хэта нахьыбэм къышъуфакIохэрэр?
— КъытфакIохэрэр республикэм щыщ­хэр, нахьыбэм къэлэдэсхэр, гъунэгъоу псэухэрэр ары. Ау къасIо сшIоигъу, нэмыкI къалэхэм къарыкIхэрэми аужырэ уахътэм ташIогъэшIэгъон. ЗекIоным зызэриушъомбгъурэр тэри зэхэтэшIэ. ЫпэкIэ къытэплъыщтыгъэхэр а зы нэбгырэхэр арыгъэмэ, Урысыем ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм къарыкIыгъэ хьакIэхэр жъугъэу къытфэкIох. Къэгъэлъэгъон ужхэм хъытыу нэкIубгъохэм къарыты­дзэрэ къэбархэм ахэр къапэтхыхьэх, лъэшэу агу тырехьы. Ащ дакIоу федэу тшIырэм хэхъо. Арышъ, непэ умылэжьэныр гунахь. АщкIэ тищыкIэгъэ амалхэр зэкIэ Адыгеим и ЛIышъхьэ тигъэгъо­тыгъ, ренэу гъунэ къытлъефы. НэмыкI шъо­лъырхэми тазыхахьэкIэ, къызытфакIо­хэкIэ ар алъэгъу, къытэхъуапсэх, «шъуи­IофшIэкIэ амалхэмкIэ шъукъыддэгуащ» аIо. ТранспортымкIэ гумэкIыгъо тиIахэп, симфоническэ оркестрэм Iэмэ-псымакIэхэр ыщэфыгъэх. Ащ фэдиз цыхьэр къэбгъэшъыпкъэжьын фае, ар зыхэтэшIэ.
АМ: Ары, мары «Налмэсым» и Унэу тызчIэсыр дэхэ дэдэу агъэ­кIэжьыгъ. КъызэрэсщыхъурэмкIэ, зэкIэри мыщ ипчэгу къыте­хьанхэу фаех.
— Ары, аужырэ шапхъэхэм адиштэу шIыжьыгъэ. Техническэ лъэныкъомкIэ зыбгъазэми, анахь дэгъухэмкIэ зэтегъэ­псыхьагъ. Урысыем игупчэ къикIырэ ар­тист цIэрыIохэм ыпэкIэ макъэмкIэ, нэфынэмкIэ ящыкIагъэр къыздащэщтыгъэмэ, джы гумэкIыгъо щыIэжьэп. Ежьхэр къакIохэмэ екъу. Райдерэу къагъэу­цурэм дэгъоу тыдештэ. А пстэуми къагъэлъагъо культурэм игъэкIэжьынэу ре­­кIокIырэр тэри, къытфэкIорэ цIыфхэми зэрящыкIагъэр. Ныбжь зэфэшъхьаф зиIэхэм ташIогъэшIэгъонын, къытфэкIонхэ фае. Пушкинскэ картэр кIэлэцIыкIу­хэмкIэ Iэрыфэгъу дэд. Тыным ифэгъэшъо­шэжьынкIэ Iофтхьабзэм къызэрэщаIуагъэмкIэ, а лъэныкъомкIэ IофшIэныр лъа­гъэкIотэщт, ары пакIошъ, зырагъэу­шъомб­гъущт, агъэлъэшыщт, сыда пIомэ картэр лъэныкъуитIумкIи, ар зыIыгъхэмкIи ащкIэ узчIэхьашъущтхэмкIи, федэ. Культурнэ лэжьапIэхэр пштэхэмэ, ныбжьыкIэхэу картэхэр зыIэкIэлъхэм афаех. Ахэр сыдэущтэу къызэпщэлIэшъущтха? УиIоф­шIакIэ нахь дэгъу, гъэшIэгъон пшIыщт. Ащ тыдэлажьэ ыкIи тыдэлэжьэщт.
Анцокъо Ирин.