Къэралыгъо программэхэм, лъэпкъ проектхэм яшIуагъэкIэ мы аужырэ илъэсхэм респуб­ликэм имэкъумэщ хъызмэт хэ­хъоныгъэхэр ешIых.

Бжыхьасэхэм ыкIи гъэтхасэхэм ялэжьын­кIэ гъэхъагъэхэр зэрашIыхэрэм дакIоу, цумпэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ялэжьыни игъэкIотыгъэу ыуж ихьагъэх. Илъэс къэс мы культурэхэм якъэгъэкIын пылъхэм япчъагъэ хэхъо. Цумпэм икъэгъэкIынкIэ программэр къызфэзыгъэфедагъэхэм
ащыщ Хьатикъуае щыпсэурэ кIэлэ ныб­жьыкIэу Хьэнапэ Нурбый.
Лъэпкъ проектхэм ащыщэу предпринимательствэ цIыкIумрэ гурытымрэ IэпыIэгъу афэхъугъэным тегъэпсыхьагъэм ипрограммэу «Агростартапым» 2024-рэ илъэсым хэлэжьагъ ыкIи сомэ миллион 1,5-рэ хъурэ грантыр къыдихыгъ. Ар иIэпыIэгъоу цумпэр къызыпыкIэрэ гъэтIысыжьыр ыкIи ащ зэрешIушIэщт Iэмэ-псымэхэр къызIэкIигъэ­хьагъэх.
Нурбый илъэс 25-рэ ыныбжь. Ащ къызэрэтфиIотагъэмкIэ, Адыгэ къэралыгъо университетым физкультурэмкIэ ифакультет къыухыгъэу Хьатикъое гурыт еджапIэм Iоф щешIэ. Унагъо ышIэнымкIэ мылъку нахьыбэ зэригъэгъоты шIоигъоу предпринимательствэм ыуж ихьагъ. Ащ тезыгъэгушхуагъэр ятэшыр арэу къыти­Iуагъ, ари чIыгулэжьыным пылъ.
— Сятэшым фэдэу сэри бэшIагъэу шъофым сыщылэжьэнэу сыкIэхъопсыщтыгъ, ары чIыгур бэджэндэу къысэзытыгъэр ыкIи мы программэм сыхэлэжьэнэу сыкIэзыгъэгушIугъэр. Грантым епхыгъэ бизнес планым къыдыхэлъы­тагъэу гектари 5 сылэжьынэу щыт. Гек­тари 2,5-рэ гъэрекIо сылэжьыгъэ, джыри мыгъэ ащ фэдиз хэзгъэхъуагъ. Анахьэу цумпэ къэгъэкIыныр къыхэс­хыгъ, сыда пIомэ, ар нахь къэгъэкIы­гъошIоу ыкIи федэ къыхьэу сыхаплъэ, — къыIуагъ Нурбый.
Грантыр къыратыным ыпэ Нурбый бэджэндэу ыIыгъ чIыгум цумпэ къыщигъэкIынэу щиублэгъагъ ыкIи ежь имылъкукIэ ащ узэрэдэлэжьэщт техникэр къызIэкIигъэхьагъ. Ащ дэгъоу зыкъызегъэлъагъом, къэралыгъо грантым икъыдэхын гъэрекIо хэлэжьагъ, нахь игъэ­кIотыгъэу мы Iофым зыфигъэзагъ ыкIи мы культурэм нахь зыригъэушъомбгъунэу рихъухьагъ. Арышъ, цумпэ къэгъэ­кIыныр ежьымкIэ кIэу щытэп, зэрэб­гъэтIысхьащтми, узэрешIушIэщтми икъоу хэшIыкI фыриIэ хъугъэ.
— Цумпэр сшIэнэу унашъо зысэшIым, ар зэрэблэжьыщтыр зэзгъэшIагъ, зэкIэ ишъэфхэр сIэ къизгъэхьагъэх. ЕтIанэ тхылъхэр згъэхьазырхи, къэралыгъо программэу «Агростартап» зыфиIорэм сыхэлэжьагъ, сомэ миллионрэ мин 500-рэ къысатыгъ. Ащ фэдэ къэралыгъо IэпыIэгъур сыд фэдэрэ Iоф ебгъэжьэщтми лъэшэу къыбдеIэ, пкъэу пфэхъу, — еIо Нурбый. — Цумпэ лъэпкъэу «Априка» зыфиIорэр ары сыгу рихьэу згъэтIысхьэрэр, ащ узэрэдэлэжьэщтыр дэгъоу сIэ къизгъэхьагъ. Мы лъэпкъым лэжьыгъэ бэгъуагъэ къеты, узхэри нахь макIэу къеуалIэ, цIыфхэм дэгъоу ащэфы.
ТигущыIэгъу зэрилъытэрэмкIэ, къин умылъэгъоу чIыгу блэжьышъущтэп. Ащ дакIоу, ар шIу плъэгъун фае. Зэрифэшъуашэу упылъэу, ищыкIагъэр ебгъэ­гъотымэ, къыотэжьыщт. Шъыпкъэ, ом изытети бэ елъытыгъэр. ЗэкIэ шIэныгъи, амали, къулайныгъи IэкIэлъыр ыгъэфе­дэзэ, лэжьыгъэ бэгъуагъэ къырихыным емызэщыжьэу пылъ.
Цумпэм нахьыбэу ищыкIагъэр IэрышI IофшIэн. IэкIэ огъэтIысхьэ, опкIэ, оугъои­жьы, сатырхэм азыфагу хьэуарзэр дэо­такъо, ащ ишIуагъэкIэ псыр нахь еIыгъы, уцыр къыгъакIорэп ыкIи цумпэр ятIэм нигъэсырэп.
— ЦIыфым ипсауныгъэ егоон зы­лъэкIыщт химикатхэу нахь псынкIэу цумпэр къэзгъэкIыщтхэр згъэфедэхэрэп. Ау хьацIэ-пIацIэхэм, узхэм ащыухъумэгъэным фэшI ипIалъэм тескIагъ, — къыIуагъ тигущыIэгъу.

ЧIыгулэжьыным упылъыщтэу, хэхъоныгъэхэр пшIыщтмэ, къэралыгъо программэ зэфэшъхьафхэм яшIуагъэ къызэрэкIорэр кIэухым Нурбый къытиIуагъ. Сыд фэдэрэ лъэныкъокIи IэпыIэгъу къыфэхъухэрэ район администрацием мэкъумэщ хъызмэтымкIэ иотдел, АР-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ яIофышIэхэм зэрафэразэр къыхигъэщыгъ.
Шъыпкъэ, мэкъумэщ хъызмэтыр IэшIэ­хэп, ау Iоф пшIэщтмэ, хабзэр IэпыIэгъу къызэрэпфэхъущтыр игуапэу къыхе­гъэщы. ЫпэкIэ зэрэлъыкIотэщтым егу­пшысэ, гухэлъышIухэр иIэх, Iофым гухахъо хигъуатэу зэрэлъигъэкIотэщтым пылъ ыкIи ар къыдэхъу. ЗиIофшIэнкIэ гугъапIэ зиIэ предприниматель ныбжьыкIэм ыгъэфедэщт техникэр, чIыгъэшIухэр, лэжьыпIэхэр икъоу иIэх, Iоф­шIэнэу ыгъэцакIэрэм хэшIыкI фыриI. Фермер ныбжьыкIэм гухэлъышIухэр иIэх. КъэкIорэ илъэсым игъэмафэ лэжьыгъэ бэгъуагъэ къыхьыжьынэу мэгугъэ.
Ригъэжьэгъэ Iофым къыщымыуцоу, кIуачIэу иIэр рихьылIэзэ тапэкIи хэ­хъоныгъэхэр ышIынхэу, икъоджэгъухэр къыщыгушIукIхэу ыпэкIэ лъыкIотэнэу Нурбый фэтэIо.
КъэIогъэн фае къэралыгъо программэхэм, лъэпкъ проектхэм шIуагъэ къатэу щыIэныгъэм щыпхырыщыгъэнхэм АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат лъэшэу ынаIэ зэрэтетыр.
«Грант программэхэмрэ IэпыIэгъум къыдилъытэрэ нэмыкI Iофтхьабзэхэмрэ амалышIухэр къатыщтых фермерхэм хэхъоныгъэ ашIынымкIэ ыкIи къоджэ­дэсхэм ящыIакIэ нахьышIу хъунымкIэ. Унэе бизнесым хэхъоныгъэ егъэшIыгъэ­нымкIэ цIыфхэм амалхэр ятэгъэгъотых, ащ ишIуагъэкIэ мэкъумэщ хъызмэтым хэхъоныгъэ ешIы, муниципалитет пэпчъ къыщахьыжьырэр нахьыбэ мэхъу, Iоф­шIэпIэ чIыпIакIэхэр зэхащэх, къоджэ псэупIэхэм адэсхэм IофшIэн нахь агъо­ты. Арышъ, АР-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ чIыгулэжьхэм грант IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ, ящыкIэгъэ къэбарыр аIэкIэгъэхьэгъэнымкIэ, ищыкIэгъэ тхылъхэр агъэхьазырыгъэнхэмкIэ ыкIи аугъоинхэмкIэ ишIуагъэ аригъэкIын фае», — къыщиIуагъ зэхэсыгъо­хэм ащыщ КъумпIыл Мурат.
Мы илъэсым къыщегъэжьагъэу цумпэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэм якъэхьыжьын пэIухьащт ахъщэм изы Iахь телъытэгъэ субсидиехэр чIыгулэжьхэм къызфагъэфе­дэн алъэкIыщт. 2025-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 2027-м нэс а гухэлъхэм сомэ миллион 300 апэIуагъэхьанэу ра­хъухьагъ. Ащ нэмыкIэу бюджетым къы­химыубытэрэ инвестициеу сомэ мил­лион 30-м ехъурэр къызфагъэфедэщт, фермер хъызмэтшIапIэхэр кIэу зэхащэщтых, IофшIэпIэ чIыпIакIэхэр щыIэ хъущтых. Къэралыгъо IэпыIэгъур зэратыхэрэм 2030-рэ илъэсым ыкIэм ехъулIэу пстэумкIи цумпэ тонн 547-рэ фэдиз къахьы­жьынэу агъэнафэ.
КIАРЭ Фатим.