ШъомпIэжъ пхъацIэу мэ Iае зыпихырэр Адыгеим щыбэгъуагъ. Непэ ар тыди щыплъэгъущт шъхьаем, гумэкIыгъошхо хэтхэр къушъхьэпэ лъэныкъом, мэзым пэблэгъэ псэупIэхэр ары. Мыекъопэ районым и Тимирязевскэ къоджэ псэупIэ ит къутыр мыинэу Садовэм щыпсэухэрэм ащ ­рашIэщтыр ашIэжьырэп. Бадзэмрэ аргъой­хэмрэ къаригъэштэжьынэу чIыпIэ ригъэ­уцуагъэх. Аужырэ тхьамафэм псэукIэ къаритыжьырэп. Щагум зэрэдимыгъэтыхэрэр имыкъоу, унэми ригъэсыжьыхэрэп. Зы дэплъыпIэ цIыкIу горэ иIахэмэ ебыбэ.

— Пчэдыжьыпэм джыри Iасэх, ау тыгъэр къызэрэкъокIэу къежьэх. МацIэм фэдэу мэбыбых. Зы мафэ горэм мы чъыгым(ренэу шхъонтIэ чъыг гъумышхоу щагум дэтым теIабэ) зы чIыпIэ нэкI имыIэу ахэр къешIэкIыгъагъэх. Быбырэмрэ унэм ихьагъэмрэ хэмытэу, — къытфиIотагъ Тимирязевскэ къоджэ псэупIэм ит къутырэу Садовэм щыпсэу­рэ Виктор Косенкэм.
НэбгыритIум тызэдэгущыIэфэ пхъацIэр зэттэкъохыгъ. Зы такъикъэ гупсэфэу ущагъэтырэп. Зытебдзыгъ пIозэ, адырэр ыуж итэу къэбыбы.
Мэкъумэщ лъыплъэнымкIэ республикэ къулыкъум къызэритырэмкIэ, мы хьацIэ-пIэцIэ лъэпкъыр бэ зэрэхъугъэм иушъхьагъур къэблэгъэрэ кIымафэр ары.
— ЧъыIэр къэблагъэ зыхъукIэ, пхъа­цIэхэр чIыпIэ фабэу, чъыIэр зыщырахыщ­тым лъыхъухэу къежьэх. Унэмэ якIух, ухъумапIэхэр къагъотых. Фабэр градус 15-м нэс къызехыкIэ жъугъэу быбынхэр зэпагъэу, — тыщигъэгъозагъ АР-м мэкъумэщ лъыплъэнымкIэ икъулыкъу Мыекъопэ районымкIэ иинспекторэу Хьаткъо Рузаннэ.
Мы къутыр дэдэм щыпсэурэ Софья Катыгроб иунэ пхъацIэхэм зэлъаштэ­гъап. Ахэм ябагъэ ащ нэрылъэгъу къытфи­шIыгъ. Ишъхьаныгъупчъэ пшIы-пшIыпшIэу тесых, Iухъор зэлъахъыхьагъ. ЫгъэкIодынхэу атыриутхэгъэ уцым ыуж джэхашъор къычIэмыщыжьэу къетэкъо­хыгъэхэу щылъых. Мафэ къэс уцгъалIэ арехьылIэ шъхьаем, япчъагъэ хэкIырэп. Нахьыбэжьэу къэбыбыжьы. Аужырэ илъэсищым, джырэ фэдэ уахътэм, ары зыхэтхэр. ТхьамэфитIум къыкIоцI джаущтэу ябэных.
— Мафэ къэс джаущтэу сэгъэкъабзэ, — еIо Софье, шъхьангъупчъэм пхъа­цIэр къырипхъэнкIэхызэ. — Тетэутхэ, тэукIых, шъхьаем, тфэгъэкIодырэп. ЯтIонэрэ мафэм зи умышIэгъахэм фэдэу бэ къэхъужьы. Пчъэхэр, шъхьангъупчъэ­хэр зэтешIыхьагъэхэу тIыгъыхэми, дэхьэпIэ анахь цIыкIури къагъотышъ, унэм къехьэх. Мэ Iаери апэу.
ПхъацIэр тишъолъыр къызихьагъэр илъэсипшIым къехъугъ. Апэрэм ар мэкIагъ, зырызэу мокIэ-мыкIэ къакъозыщтыгъ. Илъэсхэм адакIоу ипчъагъэ хэхъуагъ. Садовэм щыпсэухэрэми ар къаушыхьаты. Анахьэу бэдэдэ зыхъу­гъэр аужырэ илъэсищ-плIыр ары. Ащ фэдэу зиушъомбгъущтмэ, шIэхэу ежь-ежьырэу фыримыкъужьынхэм щэщынэх. Специалистхэм къызэраIуагъэмкIэ, хьацIэ-­пIацIэр цIыфымкIэ щынагъоп, ау пхъэшъхьэ-мышъхьэхэм, лэжьыгъэхэм ягуао, уз апегъахьэ, ятеплъэ, язытет Iае ешIы. Анахьэу икIасэхэр пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхэр, мэзхэр ары. МыIэрысэмрэ къужъымрэ лъэшэу ыгу рехьых.
— Мы хьаплъ мраморнэ пхъацIэу зигугъу тшIырэр лъэпкъ 30 фэдизэу зэтефыгъ. Ащыщэу зыфэдэр дгъэунэфыным пае, заулэ къэтыубытынышъ, уплъэ­кIунхэр тшIынхэ фае. ЗэрэбгъэкIодынхэ плъэкIыщт закъор уц атеуутхэныр ары, — къыIуагъ инспектор шъхьаIэм.
АР-м мэкъумэщ лъыплъэнымкIэ игъэ­IорышIапIэ иинспектор ылъэгъугъэ хьацIэ-пIацIэхэм ябагъэ ыгъэшIэгъуагъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, пхъацIэр ауплъэкIунымкIэ убытыпIэхэр агъэуцущтых, зыфэдэр агъэунэфыщт. Ау цIыфхэмкIэ ар хэкIыпIэп. ЗэралъэкIэу джырэкIэ уцхэр пхъацIэм рахьылIэ. Къызэрэучъы­Iэтагъэм къыхэкIэу ахэр нахь макIэ хъунхэм щэгугъых.
Анцокъо
Ирин.