Дунаим дин егъэджэнхэр къызщырахьыжьэхэм, политическэ ыкIи гушъхьэ зэхъокIыныгъабэ къытехъухьагъ. ЦIыфхэм еджакIэрэ тхакIэрэ зэрагъэшIэнэу, хъугъэ-шIагъэхэр атхыжьынхэу рагъэжьагъ, архитектурэм, литературэм, искусствэм заушъомбгъугъ. Диным анахь ыгъэлъапIэхэрэр лъапсэ ашIызэ къэралыгъуакIэхэр агъэпсыщтыгъэх.

Уахътэ зытешIэм, политическэ IофышIэ инхэм ащыщхэм динымрэ хабзэмрэ агощызэ, ежьхэм яфедэ зыхэлъ Iофхэр рахъухьэхэ хъугъэ, шапхъэу щыIэхэм адемыгъэштэгъэныр IэубытыпIэ ашIызэ ахэр къыздагъэхъух. Ащ фэдэ лъэхъаным республикэм инахьыжъхэм я Совет, дин ыкIи общественнэ объединениехэм цIыфхэм щыIэкIэшIу яIэныр, зэгурыIоныгъэ азыфагу илъыныр пстэумэ апшъэ зэрашIырэр обществэм лъыгъэ­Iэсыгъэныр типшъэрылъ шъхьаIэ мэхъу.
Дунаим нэбгырэ миллиарди 8-м ехъу тет, дин зэфэшъхьафэу щыIэр мини 10-м ехъу. Ахэм япроцент 32-р чыристан, 25-р быслъымэн динхэм апылъ. Быс­лъымэн диныр къэралыгъо 42-мэ ащы­шъхьаI, 120-мэ ащ жъугъэу ащыпылъых. Нэбгырэ пчъагъэу ар зылэжьырэр миллиардрэ ныкъорэм екIолIагъ, етIупщыгъэуи хэхъо. Европэм икъэралыгъо­хэми быслъымэнэу арысыр нахьыбэ хъугъэ.
Чыристан ыкIи быслъымэн динхэм зэфэдэу ахэлъыр тIури «монотеистичес­кэу» зэрэщытхэр, нэмыкI динхэм япегъэмбархэм, апостолхэм, нэмыкIэу агъэлъапIэхэрэм шъхьэкIафэ зэрафашIырэр, цIыфым шIуагъэ къыфэзыхьырэ пстэур апшъэ зэрашIырэр ары. Быслъы­мэн диным Аллахьым нэмыкI Тхьэ щымыIэу еIо. Чыристан диным Тхьэр зы еIо. ТIуми язычествэм, тхьэ пчъагъэ уиIэным адырагъаштэрэп, дунаим ехыжьыгъэхэм тхьэ ямыIэу, цIыфым ыпсэ мылIэжьэу алъытэ.
ДинитIуми зэпстэур, цIыфыри зэрахэтэу, Тхьэм къыгъэхъугъэхэу, мэлэIичхэм ядунай щыIэу аIо. ТIуми агъэлъэпIэрэ тхыгъэхэм шIур, намысыр бзэджагъэм, жъалымыгъэм апагъэуцух, бзылъфыгъэм унагъом мэхьанэу щыриIэр къаIэты.
Лъапсэу зым Библиер, адрэм КъурIаныр яI, нэмыкI дунай щыIэу аIо, лIагъэ­хэм апсэ къэхъужьыщтэу, «Ссуднэ» мафэ щыIэу алъытэ. ДинитIур зэрэзэпэблагъэр КъурIаным къыщыхэгъэщыгъ, быслъымэн диным Пегъымбарэу Иса (Иисус) шIошъхъуныгъэ фыримыIэмэ, игъунэгъур, ар сыд фэдэ дин рэлажьэми, мэлакIэ лIэу е IэпыIэгъу ищыкIа­гъэу, ежь гъолъыжьи чъыежьыгъэмэ, мыбыслъымэнэу еIо. Иса янэу Марйам фэгъэхьыгъэу сурэ псау КъурIаным хэт.
Мы динитIуми дунаим ехыжьыгъэр баеу, ямышIыкIэу бгъэтIылъыжьыным, щымыIэжьыр плъэгъу мыхъуным, узщытхъужьыным адырагъаштэрэп. ЩымыIэжьым шъхьэкIафэ фэпшIызэ узэрэдэзекIощтымкIэ, зэрэбгъэтIылъы­жьыщтымкIэ, нэужым фэпшIэжьыщтхэмкIэ зы екIолIакIэ яI. Ар сэдакъэ фэптыныр, Тхьэм уфелъэIуныр, а фэIо-фашIэхэр ящэнэрэ, ябгъонэрэ ыкIи ятIокIитIурэ мафэхэм уухынхэр, дин мэфэкIхэм, къызщыхъугъэ ыкIи дунаим зыщехыжьыгъэхэ мафэхэм къафэбгъэзэжьыныр ары.
НэкIмазэм, чыристан диным пылъхэм гъомылапхъэу агъэфедэщтхэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зыщяIэ лъэхъаным, Къурмэным, джащ фэдэ Iофтхьабзэу чыристанхэм зэрахьэхэрэм шапхъэу апылъхэри зэтекIыхэрэп. ЯIахьыл-гупсэу щымыIэжьхэм яшIэжь пае шIоу ашIэрэ пстэумэ псапэ ахэлъ. Чыристан диным пылъхэми, быслъымэнхэми ятхьэлъэIу зипсауныгъэ зэтезыгъэр егъэхъужьы.
Чыристан ыкIи быслъымэн динхэу дунаим пэрытныгъэр щызыIыгъхэм цIыфым щыIэкIэшIу иIэныр пстэумэ апшъэ ашIы, ар Адамэрэ Евэрэ къатекIыгъэу алъытэ. ЦIыф къызэрыкIохэм динхэм зэкIэми зы мыIэрысэ чъыг яIэу, ау ащ ылъапсэхэр зичIыопс зэфэмыдэ чIыпIэхэм зэращызэбгырыкIыгъэхэм фэшI къапыкIэрэ мыIэрысэхэр яIэшIугъэкIэ зэфэмыдэхэу алъытэ.
Тихэгъэгу лъэпкъыбэ зыщыпсэоу, дин зэфэшъхьафыбэ зыщалэжьырэ къэралыгъошхоу дин зэгурымыIоныгъэм ыпкъ къикIыкIэ зао къызэрымытэджагъэхэм ащыщ. Быслъымэн диныр зылэжьэу тихэгъэгу исыр нэбгырэ миллион 20-м ехъу. Дин зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэр сыдигъокIи зыч-зыпчэгъоу зэготхэу зэдэлэжьагъэх, я Хэгъэгу къаухъумагъ. Ныбжьи ежьхэр зэпэуцужьыгъэхэп, нэмыкIхэр азыфагу къихьэхэуи адагъэп.
Хэгъэгу зэошхом ыпэкIэ Урыс чыристан чылысымрэ быслъымэнхэмрэ яIоф тхьамыкIэгъуагъ. Динлэжь ыкIи Iимам нэбгырэ мин пчъагъэ хьапсэхэм ачIэсыгъ, мэзхэр изыупкIыхэрэм ахэтыгъэх. Къэралыгъом мэщытэу, чылысэу итыр зэкIэ агъэкIодыгъагъ, чыристан диным пылъхэм архиерейеу плIырэ «приходишъэ» горэмрэ къафэнэгъагъ. Арэу щытми, заор къызежьэм митрополитэу Сергийрэ быслъымэнхэм ямуфтийрэ Сталиным ыпэ ишъыхи, цIыфхэм джэпсалъэкIэ зафагъэзэгъагъ.
Репрессиехэр, зэрегъэзыгъагъэхэр, агу зэрэхэкIыгъэр зыщагъэгъупшэхи, зэкIэми зэфэдэу къафэкIогъэ тхьамыкIагъор апэ рагъэшъыгъагъ. Хэгъэгу зэошхом лIыблэнагъэу щызэрахьагъэм советскэ цIыфхэм гушхуагъэу ахэлъыр, шIошъхъуныгъэу яIэр къыгъэлъэгъуагъ. Арышъ, дгъэлъэпIэрэ мэфэкIэу ТекIоныгъэшхом и Мафэ зыпарэми тIихын ылъэкIыщтэп. Ар зэкIэми тизэдытарихъ хъугъэ. Чыристан диным пылъхэми, быслъымэнхэми ятхьэлъэIу къадэхъугъ, ахэмкIэ а мафэр ШIур бзэджагъэм зыщытекIогъэ Мафэу щыт.
Непэ дунаим техъухьэрэ пстэуми нахь зэпэблагъэ ташIы, гупытагъэ къытхалъхьэ. Сыда пIомэ, тыкъызтекIыгъэ тилъа­псэхэм, тихэгъэгу апашъхьэ пшъэрылъхэр тиIэх. «Пандемием» илъэхъани ащ фэдэ чIыпIэ тиуцогъагъ. Чыристан диным пылъыбэ, быслъымэныбэ гущыIэм ыкIи дыухьэм акIуачIэ шIошъхъуныгъэу фыряIэм ишIуагъэкIэ уз Iаем щыухъумагъэ хъугъэх.
Непэ Урысыем дин зэфэшъхьафхэр зэзыпхырэ организацие шъхьаIэу иIэр межрелигиознэ Советыр ары. Илъэс пшIыкIутфым ехъугъэшъ шIуагъэ къытэу ар мэлажьэ.
Адыгеим муниципальнэ образованиеу ыкIи псэупIэ коеу 60 иI. Ахэм лъэпкъ зэфэшъхьафишъэм ехъу ащэпсэу. Рес­публикэм мэщыт 53-рэ ит, Iимам 45-рэ ыкIи ефэнд 50 щатхыгъ. Чыристан дин организациеу 80 ­щагъэпсыгъ, ахэм ядинлэжьхэр нэбгырэ 90-рэ мэхъух. Мыхэм анэмыкIэу дин организацие 149-мэ зарагъэтхыгъ. Ахэм зэкIэми уиреспубликэ шIу плъэгъуныр, ащ ищыIакIэ нахьышIу шIыгъэныр пстэумэ апшъэ зэрашIырэм мэхьанэшхо иI.
УФ-м и Президент иунашъокIэ ­лъэпкъ зэфыщытыкIэхэмкIэ ыкIи дин объединениехэм язэдэлэжьэныгъэкIэ Совет Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ дэжь щызэхащагъ. Республикэм ипащэу ­КъумпIыл Мурат тхьамэтагъор щызэрихьэзэ ащ зэхэсыгъохэр еIэх. Респуб­ликэм лъэпкъ зэфэшъхьафыбэу исым ягушъхьэ зыкIыныгъэ гъэпытэгъэныр, ахэм уасэ зыфашIыхэрэр лъыгъэкIотэгъэнхэр анахь шъхьаIэу зэрэщытым ащ ренэу анаIэ тырарегъадзэ.
Хабзэр амалэу иIэмкIэ дин объединениехэм IэпыIэгъу афэхъу, ащ пае илъэс къэс республикэ бюджетым ­ахъщэ къыхегъэкIы. Хэбзэ къулыкъухэми, дин организациехэми, лъэпкъ общественнэ объединениехэми зэфыщытыкIэ пытэ азыфагу илъ хъугъэ.
Чыристан ыкIи быслъымэн дин конфессиехэм япащэхэм, Адыгеим ыкIи Краснодар краим ямуфтиеу Къэрдэн Аскэрбый, архиепископэу Тихон, Ермэл апостольскэ чылысым иклирикэу Тер Мушег-Хачатрян, зэпхыныгъэ пытэ азыфагу илъ, зипэщэ объединениехэм яIофшIэнкIэ зэдэгуащэх, ащ дакIоу тхьэшIошъхъуныгъэм кIуачIэу иIэр цIыфхэм алъагъэIэсы.
Чылысымрэ мэщытымрэ цIыфхэр зэзыпхырэ гупчэ тиреспубликэ щыхъугъэх. Ахэм якIуалIэхэрэм якультурэ, къэралыгъом зэрэщытэу шIуагъэу къыфахьырэм хэхъо зэпыт. Шъолъырым социальнэ, шIушIэ ыкIи культурнэ Iофтхьабзэу, Iэнэ хъураеу, конференциеу щызэхащэхэрэм ахэм ялIыкIохэр ахэлэжьэнхэр хабзэ хъугъэ. ЦIыфхэм социальнэ гумэкIыгъоу яIэхэм ядэгъэзыжьын фытегъэпсыхьагъэу къэралы­гъом ыкIи республикэм япащэхэр кIэщакIо зыфэхъухэрэм, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием сыдигъокIи адырагъаштэ. Дин зэфэшъхьафхэм ядинлэжь шъхьаIэхэм зэкъошныгъэ азыфагу зэрилъым дзэкIолIхэм гушхуагъэ ахелъхьэ, дзэ операцием хэлажьэхэрэм чылысым, мэщытым къякIуалIэхэрэм акIуачIэкIэ IэпыIэгъу афэхъух.
Дин пэпчъ лъэпкъ хабзэхэр IэубытыпIэ зэришIыхэрэр къыдалъытэзэ, дин объединениехэм япащэхэм республикэм ит общественнэ организациехэми зэпхыныгъэ адыряI. Адыгэ Хасэм итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан, Урысыем ис ермэлхэм я Союз икъутамэу ­Адыгеим щыIэм ипащэу Оник Нигоевым, Пшызэ шъолъырым икъэзэкъыдзэ и Мыекъопэ отдел ипащэу Сергей Захаровым, къэндзалхэм яобщественнэ организациеу «Дуслык» итхьаматэу Алим Ильясовым, нэмыкIхэм чыристан ыкIи быслъымэн динхэм лъэпкъхэм анахьэу мэхьанэ зэратэу, яхабзэу лъапсэ ашIыхэрэр зэрэзэфэдэхэр зэдырагъаштэу къаIо.
Джыри я XII-рэ лIэшIэгъум ижъырэ Урысыем ичыристан пщэу Владимир Мономах узыгъэсэрэ псалъэу къышIыгъагъэхэр непэ къызнэсыгъэм агъэфедэх. Лъэпкъ культурэм ахэр ылъапсэх. Адыгэ Хабзэм мытхыгъэ изаконхэр, ижъыкIэ джуртхэм, ермэлхэм, азербай­джанхэм, нэмыкI лъэпкъхэм акъылыгъэ зыхэлъ псалъэу къаIогъагъэхэр пштэхэми, Владимир Мономах «ипоучениехэр» къыкIаIотыкIыжьых. Сыда пIомэ, цIыфым иприродэ, сыд фэдэрэ лъэпкъ ар къы­хэкIыгъэми, зытетым тетэу къэнэжьы, шIошъхъуныгъэ зыфыриIэ диным шIулъэ­гъур, гукIэгъур, шIушIэныр, щыIэкIэшIур, щыIэныгъэр, зэгурыIоныгъэр ары ыгъэлъапIэхэрэр. Мы конфессиехэм лъэпкъ зэхэдзым, лъэпкъ ыкIи дин зэпэуцужьым, узэрэлъэгъу мыхъуным уфагъасэрэп. Ахэр зао къепхьыжьэнэу къыуаджэхэрэп, жъалымыгъэм, терроризмэм адырагъа­штэрэп.
АР-м инахьыжъхэм я Совет зэри­лъы­тэрэмкIэ, непэ, дунэе политикэр зыщызэщыкъогъэ лъэхъаным, хъугъэ-шIагъэу къэхъухэрэм къакIэкIон ылъэкIыщтыр цIыфхэм икъоу агурыбгъэIон, алъыбгъэIэсын фае. КъохьэпIэ лъэныкъом щыIэ къэралыгъохэр зэо-зэпэ­уцужьэу кIэщакIо зыфэхъухэрэм, экстре­мизмэм пыщэгъэ организациехэм мылъкукIэ адеIэгъэным, дзэ кIуачIэм хэгъэхъогъэным зэрадетымыгъаштэрэр теубытагъэ хэлъэу, шъхьэихыгъэу къэтIон фае.
Либералхэм чыристан ыкIи быслъымэн динхэм мэхьанэу яIэм зэрэхэхъуагъэр къызагурэIом, ахэр агъэмысэнхэу рагъэжьагъ, апэуцужьых, тилъэпкъхэр зыфэмыехэ жъалымыгъэмрэ егъэзыгъэ­нымрэ щыIэныгъэм къыхалъхьэ. ­Аужырэ илъэсхэм КъохьапIэм икъэбарлъыгъэIэс амалхэу къэралыгъо зэфэшъхьафхэм яоппозициехэр зикъотэгъухэр быслъымэн террористэу зэрэдунаеу пэуцужьырэм иобраз къагъэпсыным фэкъаигъэх. ИГИЛ-у Урысыем къырахьан зыфимытхэр ахэм къагъэпсы, ахъщэкIи деIэх. КъурIаныр агъэстымэ, сурэхэм, Iаятхэм арытхэр мытэрэзэу къаIуатэмэ, Пегъым­барым икарикатурэхэр ашIызэ быслъы­мэнхэр агъэблых.
ШIэныгъэ макIэ зиIэ цIыфхэр ары политикэмрэ динымрэ зэхэзыгъэкIуа­кIэхэрэр. Илъэс пчъагъэ хъугъэшъ чыристан диныр зылэжьыхэрэмрэ быслъы­мэнэу Урысыем исхэмрэ зэраутэкIынхэм ыуж итых. Iимамхэр, настоятельхэр, нэмыкI динлэжьхэр аукIых, мэщытхэр, чылысхэр, синагогхэр къагъаох, джэгупIэ ашIых. ШIыкIэу агъотырэр агъэфедэзэ цIыфыгъэнчъагъэм, жъалымыгъэм, гукIэгъунчъагъэм нахьыбэу афащэнхэм пылъых.
ТапэкIэ Адыгеим культурэмкIэ и Министерствэ, лъэпкъ гъэсэныгъэм, лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ зэлъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ Комитетым, дин ыкIи общественнэ организхациехэм язэдэлэжьэныгъэ нахь агъэлъэшын, унашъоу ашIырэм шIуагъэ нахьыбэу къыхьыным ыуж итынхэ фаеу нахьыжъхэм я Совет елъытэ. Мэщытым, чылысым къякIуа­лIэхэрэм, цIыфэу республикэм исхэм, анахьэу ныбжьыкIэхэм, Iоф адэшIэгъэн, еджапIэхэр, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэр къэкIухьэгъэнхэ, цIыф зэхахьэхэр зэхэщэгъэнхэ фае. ЦIыфхэм щыIэкIэшIу яIэныр конфессие пстэумэ апшъэ зэрашIырэр зэкIэми алъыгъэIэсыгъэным мэхьанэ иI.
ГЪУКIЭЛI Нурбый.
АР-м инахьыжъхэм
я Совет итхьамат.