Адыгэ Республикэм и Концерт зэхахьэ ифилармоние Адыгеир зызэхащагъэр илъэс 35-рэ зэрэхъугъэр игъэкIотыгъэу щагъэмэфэкIыгъ. Урысыемрэ Адыгеимрэ якъэралыгъо тынхэр зыфагъэшъошагъэхэм ягъэшIонкIэ Iофтхьабзэр аублагъ.

Кощхьэблэ районым щыщхэу сабыибэ зыпIурэ Къэндаур Сэфэрбыйрэ Мариятрэ яунагъо УФ-м и Президент иунашъокIэ орденэу «Родительская слава» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ. Мыхэм илъэс 33-рэ къызэдагъэшIагъ, зэрифэшъуашэу лъфыгъи 7 зэдапIугъ.
Адыгэ электрическэ сетьхэм яподстанциехэмкIэ къулыкъум ипащэ игуа­дзэу Нэшъулъэщэ Ахьмэд исэнэхьат хэшIыкIэу фыриIэмрэ лIыгъэу зэрихьагъэмрэ къыхагъэщыгъ. ДНР-м хэхьэрэ псэупIэхэу дзэ Iофыгъохэр зыщызэрахьэрэм электроэнергиер ягъэгъотыгъэным псэемыблэжьэу зэрэдэлэжьа­гъэм пае IофышIэ ныбжьыкIэм я II-рэ шъуашэ зиIэ бгъэхалъхьэу «ЛIыхъужъныгъэу зэрихьагъэм пае» зыфиIорэр ратыгъ.
«УФ-м изаслуженнэ врач» зыфиIорэ щытхъуцIэр фагъэшъошагъ врач-радиологэу Лина Поляковам.
Урысыем и Президент и Рэзэныгъэ тхылъ аратыгъ Мыекъуапэ ипащэу Геннадий Митрофановым, Мыекъопэ районым иадминистрацие ипащэ игуадзэу Андрей Пономаревым, Iахьзэхэлъ обществэу «Гъогу-псэолъэшI гъэIорышIапIэу N 3-м» иIофышIэхэм: Атлъэскырэ Заурбый, Любовь Долговам, Чэнышхэ Мурат.

Джащ фэдэу зиIофшIэн къыхагъэщыгъэхэм ащыщых хэгъэгум и УхъумакIо и Илъэс ыкIи ТекIоныгъэшхом ия 80-рэ илъэс ягъэмэфэкIын чанэу хэлэжьагъэ­хэу, «А зори здесь тихие…» зыфиIорэ спектаклым дэлэжьагъэхэу режиссерэу Константин Мишинымрэ АР-м и Теат­ральнэ зэхахьэ ипащэу Ацумыжъ Рус­тамрэ. Мыхэр искусствэм ылъэныкъокIэ Къэралыгъо премием илауреат хъугъэх.
ШIэныгъэлэжьэу Унэрэкъо Мирэ шIэныгъэм ылъэныкъокIэ, тхакIоу ыкIи драматургэу ЛIыхэсэ Мухьдин литературэм ылъэныкъокIэ АР-м и Къэралыгъо премие афагъэшъошагъ.
МэфэкI зэхахьэр
Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат хэлажьэзэ мэфэкI зэхахьэр рекIо­кIыгъ. Iофтхьабзэм къекIолIагъэх АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, федеральнэ инспектор шъхьаIэу Сергей Дрокиныр, министрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур, министрэхэм я Кабинет хэтхэр, АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм идепутатхэр, муниципалитетхэм, творческэ коллективхэм, ветеран ыкIи ныбжьыкIэ организациехэм ялIыкIохэр, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэр ыкIи ахэм яунагъохэм арысхэр.
Къэзэрэугъоигъэхэм апашъхьэ къыщыгущыIэзэ Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, республикэм июбилей тилъэныкъо гупсэ ибаиныгъэ хэхьэрэ хэбзэ-зэхэтыкIэхэр, тарихъыр, культурэр, тызэрыгушхон тлъэкIыщт гъэхъагъэхэу зэкIэми зэдэтшIыгъэхэр тыгу къэдгъэкIыжьынхэмкIэ ушъхьагъу дэгъоу щыт.
Республикэм и ЛIышъхьэ къызэриIуа­гъэмкIэ, хьакIэхэмкIэ нэгуихыгъэ ­Адыгеим щыпсэурэ лъэпкъхэм язэкъо­ш­ныгъэрэ языкIыныгъэрэ ары анахь мэхьанэшхо зиIэр.
«Илъэс щэкIырэ тфырэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, Адыгеим итарихъ инэкIубгъуакIэ къызэIуихыгъ, Урысые Федерацием хэхьэрэ шъолъырхэм зэу ахэуцуагъ. А уахътэм зэрэхэгъэгоу зэхъокIыныгъэ инхэр фэхъущтыгъэх, тэри тызэгъусэу къызэрыкIоу щымыт, ау мэхьанэшхо зиIэ гъогур зэпытчынэу къытпыщы­лъыгъ. Республикэм иуцун зыщыкIорэ лъэ­хъаным акъылыгъэ зыхэлъ унашъохэр, щэIагъэр, пшъэдэкIыжьыр ищыкIагъэу щытыгъэх. Зэрифэшъуашэу а чэзыур зэпытчыгъ – Адыгеим мамырныгъэрэ зыпкъитыныгъэрэ къыщытыухъумэнхэ зэрэтлъэкIыгъэм имызакъоу, ахэр джыри нахь дгъэпытагъэх», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Республикэм иапэрэ пэщагъэхэу Джарымэ Аслъан, Шъэумэн Хьазрэт ыкIи ТхьакIущынэ Аслъан – ащ иуцунрэ ихэхъоныгъэрэ зиIахьышхо хэзышIыхьагъэхэм зэрафэразэр Адыгеим и ЛIышъхьэ къыIуагъ.
Адыгеим щыпсэурэ унагъо ыкIи нэбгырэ пэпчъ щыIэкIэшIу яIэным епхыгъэ гухэлъхэу хэбзэ къулыкъухэм зыдаIыгъ­хэм къатегущыIэзэ, республикэм и ЛIышъхьэ къыхигъэщыгъ Урысыем и Президентэу Владимир Путиным хэгъэ­гум игъэпытэн фытегъэпсыхьэгъэ гъогоу зэрищэхэрэмкIэ зыкIыныгъэмрэ зэдегъэ­штэныгъэмрэ мэхьанэшхо зэряIэр. КъумпIыл Мурат къызэриIуагъэмкIэ, анахьэу етIани хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэу Урысыем инеущырэ мафэ къэзыухъумэхэрэм япхы­гъэу ар щыт.
«Ахэм лIыхъужъныгъэу зэрахьагъэр ыкIи яшIэжь къыткIэхъухьэхэрэм алъыд­гъэIэсынхэр типшъэрылъ. Арышъ, ямыжъосынхэр дгъэпсынхэ, еджапIэхэм ыкIи урамхэм ахэм ацIэхэмкIэ тяджэн, лIыхъужъныгъэм иурокхэр зэхпоследатщэхэзэ тшIын фае. Мы IофшIэным чанэу цIыфхэр къыхэгъэлэжьэгъэнхэм мэхьанэшхо иI», — къыхигъэщыгъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.
ЛIышъхьэр анахь къызщыуцугъэр хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэмрэ ахэм яветеранхэмрэ IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ Iофтхьабзэу зэшIуахыхэрэр ары.
«Хэгъэгум иухъумакIо и Илъэсрэ ТекIоныгъэшхом ия 80-рэ илъэсрэ ягъэ­мэфэкIын джыри зэ нафэ къешIы Хэгъэгум иухъумакIохэм язэпхыныгъэ зэрэпытэр, блэкIыгъэмрэ непэрэ мафэмрэ языкIыныгъэ. ЗэкIэми зэдытие мэфэкIым тичIыпIэгъухэм лIыгъэу зэрахьагъэм пае тызэрафэразэр къыщыхэтэгъэщы», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ ­Адыгеим ихэхъоныгъэкIэ анахь мэхьанэшхо зэратыхэрэм ащыщэу къыхигъэщыгъэх джырэ уахътэм диштэрэ медицинэр зэрэщыIэр, гъэсэныгъэ дэгъу зэрарагъэ­гъотырэр, ныбжьыкIэхэм яшIэныгъэхэм ахагъэхъонымкIэ ыкIи яамалхэр къызэIухыгъэнхэмкIэ, цIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу шIыгъэнымкIэ ищыкIэгъэ Iофтхьабзэхэр зэрэзэшIуахыхэрэр. Ащ пае еджапIэхэр, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэр, гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэр гупчэхэр ашIых ыкIи агъэцэкIэжьых. Медицинэм иучреждениякIэхэр къызэIуахых ыкIи щыIэхэр агъэкIэжьых, IэзапIэхэр, сымэджэщхэр зэтырагъэпсыхьэх. ­Адыгеим икультурэ лъагэу зыIэтырэ учреждениехэмрэ творческэ коллективхэмрэ ящыкIэгъэ амалхэр арагъэгъотых. ЦIыфхэр бэу зыхэлэжьэхэрэ спортымкIэ гъэхъэгъакIэхэр ашIых. ЦIыф псэупIэхэр, щагухэр, общественнэ чIыпIэхэр нахь зэтырагъэпсыхьэх. ЦIыфхэр зычIэсыщтхэ унэхэмрэ гъогу инфраструктурэмрэ яшIын ипсынкIагъэ хагъахъо.
Экономикэм ылъэныкъокIэ анахьэу анаIэ зытырагъэтырэр инвестициехэр ыкIи хахъохэр нахьыбэ шIыгъэнхэр, чIыгулэжьынымрэ къыдэгъэкIыжьынымрэ хэхъоныгъэ ашIыныр, зекIоным зегъэ­ушъомбгъугъэныр ыкIи нэмыкIхэр. Инвестиционнэ проект шъхьаIэхэм ащыщэу Адыгеим и ЛIышъхьэ зыцIэ къыриIуагъэ­хэр промышленнэ паркэу «Инэм» ыкIи зыгъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэ». А проектхэм республикэм къыдэгъэкIыжьынымкIэ ыкIи зекIонымкIэ иамалхэр къаIэтыщтых, IофшIэпIэ чIыпIакIэхэр щыIэ хъущтых, бюджетым ихахъохэми зыкъаIэтыщт.
IофышIэхэм якъэгъэхьазырын ылъэныкъокIэ республикэм и ЛIышъхьэ къы­хигъэщыгъ Адыгеим иколледжхэм, иапшъэрэ еджапIэхэм ыкIи ипредприятиехэм мэхьанэшхо зэряIэр. Экономикэмрэ социальнэ лъэныкъомрэкIэ гъэхъэгъэшхохэр ашIын алъэкIынымкIэ зиIоф хэшIыкIышхо зиIэ цIыф IэпэIасэхэм бэ ялъытыгъэр.
КъумпIыл Мурат ипсалъэ къызщиухыщ­тым къыхигъэщыгъ Адыгэ Республикэм и Мафэ мэфэкI инэу зэрэщытыр, бэмышIэу къалэу Мыекъуапэ и Мафэ ихэгъэунэфыкIын игъусэу ар зэхащэ хъугъэ.
«Къалэу Мыекъуапэ тэркIэ къэлэ шъхьэIэ закъоп, ти Адыгэ чIыгу итамыгъэу, тызэрыгушхорэ чIыпIэу ар щыт. Мыщ фэдэ мэфэкIхэм яхэгъэунэфыкIын ушъхьагъу дэгъу мэхъу гъогоу къэткIугъэм тыкъыфызэплъэкIынымкIэ, къыддэхъугъэр тыгу къэдгъэкIыжьынымкIэ, республикэм ихэхъоныгъэ ыкIи зэрэ Урысыеу нахь зэтегъэпсыхьагъэ хъуным зиIахь хэзышIыхьэгъэ пстэуми тызэрафэразэр къэтIонымкIэ», — къыIуагъ республикэм и ЛIышъхьэ.
Тилъэныкъо гупсэ нахь зэтегъэпсыхьагъэ хъуным зиIахь хэзышIыхьэрэ ветеранхэм, нахьыжъхэм ыкIи республикэм щыпсэурэ пстэуми зэрафэразэр къызеIо нэужым КъумпIыл Мурат зэкIэми джыри зэ мэфэкIым фэшI афэгушIуагъ, Адыгеим щыпсэурэ цIыфхэу лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэхэм псауныгъэ пытэ яIэнэу, шIур ягъогогъунэу, республикэмрэ Урысыемрэ яфедэ зы­хэлъ Iофым гъэхъэгъакIэхэр щашIынхэу афэлъэIуагъ.
Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо Совет – Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэри республикэм щыпсэухэрэм къафэгушIуагъ. Ащ къыхигъэщыгъ Урысыем и Президентрэ и Правительствэрэ яIэпыIэгъу хэлъэу республикэм фэхъурэ зэхъокIыныгъэшхохэм мэхьанэу яIэр ыкIи Адыгеимрэ хэгъэгумрэ тапэкIи хэхъоныгъэ ашIынымкIэ а пстэуми яшIуагъэ къызэрэкIощтым ицыхьэ зэрэтелъыр.
МэфэкI зэIукIэм икIэухым искусствэм иIэпэIасэхэм якъэгъэлъэгъонхэр щыIагъэх.
Къалэм ичIыпIэ
зэфэшъхьафхэм
Адыгэ Республикэм ыкIи ямэфэкIхэр къэлэ шъхьаIэм ипчэгу зэфэшъхьафхэм ащыхагъэунэфыкIыгъэх: къэшъокIо ыкIи орэдыIо купхэм яконцертхэр, Iэпэщысэхэм якъэгъэлъэгъон — ермэлыкъ паркым щызэхэщэгъагъ. Джащ фэдэу Мыекъуапэ гъэсэныгъэм иорганизациеу дэтхэм ащызэхэщэгъэ творческэ купхэм ТекIоныгъэм ибульвар концерт къыщатыгъ.
Мыекъуапэ ихьакIэхэм ыкIи къэ­лэдэсхэм апае Шъхьэгощэ нэпкъым щыублагъэу зыгъэпсэфыпIэ паркэу «Мэз­дахэм» нэс экскурсие тхьаумэфэ пчэдыжьым афызэхащэгъагъ. Санкт-­Петербург, Барнаул, Петропавловскэ, Воронеж, Херсон хэкум ыкIи Краснодар краим къарыкIыгъэ хьакIэхэр зыхэтыгъэхэ зекIо купым гъогуонэ гъэшIэгъон къырагъэ­кIугъ. Мыекъуапэ зытет чIыпIэм итарихъ, республикэм игупчэ мэзым хэтэу зыгъэпсэфыпIэ чIыпIэу иIэм щыкIогъэ зэтегъэпсыхьаным щагъэгъоза­гъэх. Мыекъуапэ фэгъэхьыгъэ сувенирхэр, шIухьафтынхэр экскурсием хэлэжьагъэ­хэм зэкIэми аратыгъэх, Мыекъуапэ культурэмкIэ и ГъэIорышIапIэ ар зэхищагъ.
МэфэкI Iофтхьабзэхэм ахэтэу респуб­ликэм иипподром шыгъачъэ щызэхащэгъагъ. Темыр Осетием изаслуженнэ артистэу Сергей Муратовыр зипэщэ шыухэм мэфэкIыр къагъэдэхагъ. ­«Мурэтэ джыгытхэр» зыцIэ шыу купым икъэгъэлъэгъонхэм цIыфхэр зыIэпащагъэх.

— Шытесыным исэнаущыгъэ къыз­IэкIагъэхьаным Адыгеим щыпсэурэ ныбжьыкIэхэр зэрэфэщагъэхэм къы­хэкIэу, рес­публикэм испортеджапIэ «Джигитовка» зыфиIорэ отделениер къыщызэIутхынэу унашъо тшIыгъэ. ­Илъэси 9-м къыщыублагъэу кIэлэцIыкIухэм ыкIи спортсмен чъэпхъыгъэхэм мыщ зыщагъэсэн алъэкIыщт, профес­сиональнэ гъэсакIохэр ахэм адэлэжьэщтых, — хигъэунэфы­кIыгъ АР-м и ЛIышъхьэу ­КъумпIыл Мурат.
АР-м и Правительствэ ыкIи и Къэралыгъо Советыр — Хасэр зычIэтхэ унэм къэзыгъэнэфырэ проекциехэр апэрэу республикэм имэфэкI мафэ ипчыхьэ къыщыхагъэщыгъэх. «Уищытхъу ягъаIу, Адыгэ хэку!» зыфиIорэ гущыIэухыгъэр къэралыгъо бзитIукIэ унашъ­хьэм ычIэгъ пчыхьэм къыщыхэ­кIыгъ, къэралыгъо ыкIи республикэ гербхэр унэ дэпкъхэм къащынэфыгъэх.
Адыгеим искусствэмкIэ иIэпэIасэхэр, къэралыгъо, муниципальнэ къэшъокIо ыкIи орэдыIо купхэр зыхэлэжьэгъэхэ концертышхо Лениным ыцIэ зыхьырэ гупчэм щыкIуагъ, цIыфыбэ къекIолIэ­гъагъ, мэфэкI мэшIоустхъор ащ кIэух фэхъугъ.

ШъушIэным пае
Чъэпыогъум и 5-м 1990-рэ илъэсым РСФСР-м хэтэу Адыгэ Советскэ Соци­алистическэ Республикэр гъэпсыгъэ хъугъэ. Адыгеим икъэралыгъо шъуашэ зэблихъугъ. А мафэр ары Адыгэ Республикэр гъэпсыгъэ хъугъэу залъытэрэр.
Ащ къыщыублагъэу Урысые Федерацием хэтэу Адыгеир республикэ шъуашэм итэу псэунэу регъажьэ. Нэужым, бэдзэогъум и 3-м 1991-рэ илъэсым ар юридическэу къэгъэшъыпкъэжьыгъэ хъугъэ. «Адыгэ автоном хэкур РСФСР-м хэхьэрэ Адыгэ Советскэ Социалистическэ Республикэу гъэнэфэжьыгъэным» фэгъэхьыгъэ унашъо РСФСР-м и Апшъэрэ Совет ештэ. Илъэс 30-м республикэм ыныбжь къызщежьагъэр 1990-рэ илъэсыр армырэу, чъэпогъум и 5-м 1991-рэ илъэсым къыщыублагъэу къалъытэщтыгъ. Мафэмрэ мазэмрэ — республикэм ыцIэ къызщыраIогъагъэм, илъэсыр — ар юридическэу затхыгъэм ыкIи федеральнэ хэбзэгъэуцугъэ заштагъэм къахэхыгъэ хъугъэх. Илъэс пчъагъэхэм политологхэр, тарихълэжьхэр, общественнэ IофышIэхэр зэнэкъокъущтыгъэх республикэм игъэпсын къызщежьэрэр тэрэзэу къыхэгъэщыгъэным пае.
АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къызэриIуагъэмкIэ, нахьыжъхэм я Совет хэтхэм къашIыгъэ лъэIум диштэу ыкIи тарихъ хъугъэ-шIагъэхэм язэкIэлъыкIуакIэ рыгъуазэхэзэ, республикэм игъэпсын къызщежьэрэ илъэсым ыкIи ащ ыныбжьэу плъытэн фаем афэгъэхьыгъэ кIэух унашъор аштагъ. БлэкIыгъэм тыщыхэмыукъомэ, къэкIощт уахътэр нахь тэрэзэу гъэпсыгъэ хъущт. Адыгэ автоном хэкур республикэ хъуным фэгъэхьыгъэ унашъор шъолъыр парламентым зиштагъэр чъэпыогъум и 5-р 1990-рэ илъэсыр ары. Къэралыгъо мэхьанэ зиIэ хъугъэ-­шIагъэм ежь шъолъырми, ащ щыпсэурэ цIыфхэми ящыIэныгъэ зэрихъокIыгъ. ЛъэхъаныкIэм иублапIэу хъугъэ. Джы тарихъ хъугъэ-шIагъэмрэ ар хагъэунэфыкIынэу заублагъэмрэ зэтефэжьых. Ащ тыкъыпкъырыкIызэ Адыгэ Республикэм ыныбжь мыгъэ илъэс 35-рэ зэрэхъугъэр хэдгъэунэфыкIыгъ.