Культурэмрэ искусствэмрэкIэ Советэу АР-м и ЛIышъхьэ дэжь щызэхэщагъэм изэхэсыгъоу Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат тхьамэтагъор зыщызэрихьагъэр республикэм и Правительствэ зычIэт унэм щыкIуагъ.

Зэхэсыгъор къызэIуихызэ, республикэм ипащэ Советым хэтхэми, культурэм иIофышIэ пстэуми зэрафэразэр къы­Iуагъ Хэгъэгум иухъумакIо и Илъэсрэ ТекIоныгъэшхом и Илъэсрэ къадыхэлъы­тагъэу мыгъэ Iофышхо зэрашIагъэм фэшI.
«Республикэм имуниципалитет, ипсэупIэ пэпчъ Iофтхьэбзэ пчъагъэ щэкIо, кIэлэцIыкIухэри, ныбжьыкIэхэри ахэм къахагъэлажьэх. Культурэм иучреждениеу ащ фэдэ Iофым зиIахь хэзымышIыхьагъэ республикэм итэп. Тарихъ шIэжьым икъэухъумэн тегъэпсыхьэгъэ къэралыгъо политикэм ипхырыщынкIэ, лъэпкъым икультурэ кIэн къызэтегъэ­нэжьыгъэнымкIэ, къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм ягушъхьэлэжьыгъэ зыкъегъэ­IэтыгъэнымкIэ а пстэуми мэхьанэшхо яI. Стратегическэ пшъэрылъхэм ягъэцэкIэн шъуиIахь зэрэхэшъушIыхьэрэм пае лъэшэу сызэрэшъуфэразэр къэсэIо», — къыхигъэщыгъ АР-м и ЛIышъхьэ.

КъумпIыл Мурат зэхэсыгъом зэрэщыхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, культурэм ылъэ­ныкъо непэ щашIэрэр зэкIэ зытегъэ­псыхьагъэр тарихъ кIэнымрэ обществэм мэхьанэшхо зэритырэ шIуагъэхэмрэ къэухъумэгъэнхэр ары. Адыгеим культурэмкIэ амалышхоу иIэхэм ахэгъэхъогъэн фае.
«Ащ пае амалэу щыIэр зэкIэ, федеральнэ проектхэри, нэмыкIхэри къызфэтэгъэфедэх. Лъэныкъо шъхьаIэхэу тызыдэлэжьэн фаехэр: джырэ шапхъэхэм адиштэу инфраструктурэр зэтегъэпсыхьэгъэныр, специалистхэм IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэныр, ныбжьыкIэ зэчыишIухэр къыхэгъэщыгъэнхэр, нахьыбэу цIыфхэр культурнэ щыIэныгъэм къыхэгъэлэжьэгъэнхэр. Амалэу зетхьагъэхэм яшIуагъэ­кIэ культурэм иучреждениехэр мылъку­кIи, техникэкIи нахь тегъэпсыхьагъэ хъугъэх. Культурэм иучреждении 129-рэ республикэм ит. Ащ щыщэу 12-р кIэх, 53-р джырэ шапхъэхэм адиштэу зэтыра­гъэпсыхьажьыгъэх», — къыIуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

Республикэм ипащэ зэхэсыгъом хэлажьэхэрэм агу къыгъэкIыжьыгъ мы аужырэ илъэси 10-м лъэпкъ проектэу «Культурэм», Адыгэ Республикэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэмкIэ иунэе программэ, федеральнэ къэралыгъо программэхэм, «Единэ Россием» ипартийнэ программэ адиштэу культурэмкIэ псэолъабэ Адыгеим зэрэщагъэпсыгъэр ыкIи джырэ уахътэм диштэу зэрэщызэтырагъэпсыхьажьыгъэр. ИскусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджэпIи 10 агъэкIэжьыгъ, модельнэ тхылъеджэпIэ 18, креативнэ индустриехэмкIэ еджэпIи 2 агъэпсыгъ. Культурэм иунэ 54-мэ, музеи 8-мэ ящыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэр арагъэгъотыгъэх. ИскусствэхэмкIэ Адыгэ республикэ колледжэу У. Хь. Тхьабысымэм ыцIэ зыхьырэр, Адыгэ Республикэм и Сурэт къэгъэлъэгъуапIэ, Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей, Пушкиным ыцIэ зыхьырэ унэр, концерт залэу «Налмэсыр» джырэ шапхъэхэм адиштэу зэтырагъэ­псыхьажьыгъэх.
Культурнэ гупчэм ишIын мыгъэ Красногвардейскэм щылъагъэкIуатэ. ПсэупIэхэу Еленовскэмрэ Яблоновскэмрэ модельнэ тхылъеджэпIи 2 ащагъэпсыгъ, искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэу Хьагъэудж Мыхьамэт ыцIэ зыхьырэм креативнэ индустриехэмкIэ еджапIэ къыщызэIуахыгъ. Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Андырхъое Хъу­сен ыцIэкIэ щыт мемориальнэ музеим ищыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэр IэкIагъэхьагъэх. Адыгэ республикэ кIэлэцIыкIу тхылъеджапIэм, псэупIэхэу Кощхьаблэ, Кужорскэм, Джаджэ культурэм иунэу адэтхэр агъэцэкIэжьыгъэх. «Единэ Россием» ипартийнэ проект диштэу муниципальнэ образовании 9-мэ культурэмкIэ яуни 10-мэ, театри 4-мэ ящыкIэгъэ оборудованиер арагъэгъотыщт.

А пстэуми культурэм иучреждениехэм яIофшIэн зэрагъэлъэшырэм дакIоу, нэбгырэ пчъагъэу къякIуалIэрэми хэхъуагъ. Программэу «Пушкинская карта» зыфиIорэм ар къегъэшъыпкъэжьы. Илъэс 14 — 22-рэ зыныбжьхэм япроцент 60-р зигугъу къэтшIыгъэ программэм хэлажьэх. Ащ фэдэ картэ мин 30,5-м ехъу республикэм къащаратыгъ.
«Культурэм ылъэныкъо пшъэрылъышхохэр щызэшIохыгъэнхэм пае мыбюджет къэкIуапIэхэр жъугъэу къызфэтэгъэфе­дэх. Бизнесменхэмрэ предприятиехэмрэ титеатральнэ, концерт организациехэм гъусэныгъэ къазыдыряIэр бэшIагъэ. Адыгеим икультурэ изыкъегъэIэтын зи­Iахь хэзышIыхьэхэрэм «тхьашъуегъэпсэу» ясэIо», — къыIуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.
КъумпIыл Мурат зэхэсыгъом зэрэщыхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, пшъэрылъ шъхьа­Iэу къэнэжьых культурэмкIэ къоджэ учреждение анахьышIухэм IэпыIэгъу афэхъугъэныр, ахэм аIутхэр яIофшIэн кIэгъэгушIугъэнхэр. Республикэм ипащэ зэрилъытэрэмкIэ, культурэм иунэхэу къуаджэхэм адэтхэм социальнэ-культурэ мэхьанэшхо агъэцакIэ. Ахэм ястатус зыкъегъэIэтыгъэным, общественнэ гуп­чэхэу ныбжьыкIэхэм ятворческэ амал­хэм зыкъызэIуязыгъэхыхэрэм ямэхьанэ зы­къегъэIэтыгъэным, ныбжь зэфэмыдэхэр зиIэхэм языгъэпсэфыгъо уахътэ гъэшIэгъонэу зэхэщэгъэным мэхьанэшхо яI. Республикэм ипащэ къызэриIуагъэмкIэ, культурэмкIэ апшъэрэ мэхьанэ зиIэр ащ иIофышIэхэм яIэпэIэсэныгъэ зыкъы­зэрэрагъэIэтырэр, яIоф зэрэфэ­шъып­къэ­хэр ары.
«Культурэм иIофышIэхэу творческэу Iоф зышIэхэрэм, тихъарзынэщхэм, театрэхэм, тхылъеджапIэхэм, культурэм иунэхэм яIофышIэхэм IэпэIэсэныгъэу ахэлъыр тарихъ-культурэ кIэным икъэ­ухъумэн, лъэпкъ зэгурыIоныгъэм игъэпытэн, нахьыжъхэм къафагъэнэгъэ шIуагъэхэм уасэ афашIэу ныбжьыкIэхэр гъэсэгъэнхэм фагъэIорышIэх. Артистхэмрэ музыкантхэмрэ ясэнэхьат щылъы­кIотэнхэмкIэ, ахэм ягастрольхэм зягъэ­ушъомбгъугъэнымкIэ Iофэу тшIэрэр тапэкIи лъыдгъэкIотэщт», — къыIуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.
IофышIэхэм ягъэхьазырын илъэны­къуи мэхьанэшхо зиIэхэм ащыщ. ЦIыф зэчыишIухэм якъэгъотынкIэ, искусствэм илъэпкъ зэфэшъхьафхэм Iоф ащашIэным ахэр фэгъэхьазырыгъэнхэмкIэ, кIэлэегъа­джэхэр, цифрэ технологиехэмкIэ специалистхэр культурэм иучреждениехэм къягъэблэгъэгъэнхэмкIэ пшъэрылъэу щытхэр игъорыгъозэ республикэм щызэшIотэхых. Президентым игъо ылъэгъу­гъэ IэпыIэгъухэр, къэралыгъо программэу «КультурэмкIэ къоджэ IофышI» зыфиIорэр мы илъэсым щегъэжьагъэу къызфэтэгъэ­федэх. Культурэм Iоф ща­шIэнэу специалист 21-рэ мыгъэ къедгъэб­лэгъагъ.
КъумпIыл Мурат пшъэрылъ шъхьаIэр къыгъэнэфагъ. Ар зыфэкIожьырэр культурэм иучреждениехэм джырэ шапхъэ­хэм адиштэрэ амалхэр Адыгеим щафызэхэщэгъэнхэр, цIыф зэчыишIухэр къэгъотыгъэнхэр, республикэм икультурнэ кIэн бай къэухъумэгъэныр ары. Непэ пхыращырэ проект пэпчъ шIогъэ гъэнэфагъэ къыхьын, культурэ шIуагъэ­хэм якъэухъумэн фэIорышIэн фае.
Адыгэ Республикэм лъэпкъ культурэмкIэ и Гупчэ ипащэу Бадые Къэплъан урысые гушъхьэлэжьыгъэм игъэпытэнкIэ культурэм иучреждениехэм Iофэу ашIэ­рэм къытегущыIагъ. Джащ фэдэу Шэуджэн, Красногвардейскэ, Тэхъутэмыкъое районхэм культурэмкIэ ягъэIорышIапIэхэм япащэхэм мы лъэныкъомкIэ Iофэу ашIагъэр къызэфахьысыжьыгъ.
Культурэм иучреждениехэм нахьышIоу Iоф ашIэнымкIэ предложениеу къахьыгъэхэм, проектхэр зэрагъэцакIэрэм атегущыIагъэх. ЦIыфхэр жъугъэу зыхэлэжьэрэ Iофтхьабзэхэм — концертхэм, театрэ къэгъэлъэгъонхэм язэхэщэнкIэ пчэгу шъхьэихыгъэу агъэпсыгъэхэр нахь икъоу агъэфедэнэу республикэм ипащэ къяджагъ. АР-м и ЛIышъхьэ пшъэрылъ къафишIыгъ хабзэм имуниципальнэ, иреспубликэ къулыкъухэм зэдэлэжьэныгъэу зэдыряIэр нахь агъэлъэшынэу, зигъо проектхэм ахэплъэным пае АР-м ивице-премьер рахьылIэнхэу.
Зэхэсыгъом икIэух КъумпIыл Мурат агу къыгъэкIыжьыгъ культурэм зыкъегъэIэтыгъэным пае республикэм амалэу иIэхэр, федеральнэ IэпыIэгъури, лъэпкъ проектэу «Унагъу» зыфиIорэри нахь шIуагъэ къытэу къызэрэзфагъэфедэн, IофышIэхэм ягъэхьазырын анаIэ зэрэтырагъэтын фаер.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытырэ къэбархэмкIэ
ЛIышэ Саныет.