Top.Mail.Ru

Ацумыжъ Къасимэ тщыгъупшэщтэп

Image description
Унагъом ихъарзынэщ

Советскэ хьыкумыр анахь чIыпIэ зэжъу зыщитыгъэр Хэгъэгу зэошхом иилъэс фыртынэхэр ары. А лъэхъаным къэралыгъом илъ хэбзэ-унашъохэм алъыплъэгъэным, общественнэ рэхьатныгъэр зэщамыгъэкъоным кIочIабэ ищыкIэгъагъ.

Ащ фэдэ пшъэрылъхэм ягъэцэкIэн хьыкумым икъулыкъушIэхэр апаIуадзэщтыгъэх, СССР-м и Апшъэрэ Совет и Президиум иунашъоу «Зэо уахътэм фэгъэхьыгъ» зыфиIоу мэкъуогъум и 22-м 1941-рэ илъэсым къыдэкIыгъэм елъытыгъэу а къулыкъухэр зэрагъэзэфэжьыгъагъэх.
Хэгъэгу зэошхом илъэхъан хьыкумышIхэм къэралыгъо IофшIэн хьылъэ закъор арэп агъэцакIэщтыгъэр, ахэм ащыщыбэхэр ти УIэшыгъэ КIуачIэхэм яоперациехэм ахэлэжьагъэх.
Заом ащ фэдэу лIыхъужъныгъэ щызэрихьагъ ыкIи псэемыблэжьэу щызэ­уагъ Адыгэ хэку хьыкумым итхьаматэу щытыгъэ Ацумыжъ Къасим ЛIымафэ ыкъэр.
Ацумыжъ Къасимэ 1906-рэ илъэсым къуаджэу Тэхъутэмыкъуае къыщыхъугъ. Жьы дэдэу янэ-ятэхэр чIинагъэх, ащ къыхэкIэу IофшIэныр нахьыжьэу ригъэ­жьэгъагъ. Милицием агентэу ­щылэжьагъ. 1925 — 1927-рэ илъэсхэм илъэситIу хъурэ дзэ-политическэ еджапIэу къалэу Ростов дэтыгъэм щеджагъ, ащ юридическэ курсхэри къыщиухыгъэх. Заор къежьэфэ политрукэу ыкIи народнэ хьыкумышIэу Iоф ышIагъ.
Хьыкум IофшIэныр Ацумыжъ Къасимэ 1929-рэ илъэсым къыщыублагъэу ыгъэцэкIагъ. Пэнэжьыкъуае ия 2-рэ участкэ инароднэ хьыкумышIэу, Тэхъутэмыкъуае иа 1-рэ участкэ инароднэ хьыкумышIэу лэжьагъ. 1935-рэ илъэсым ишышъхьэIу мазэ къыщегъэжьагъэу 1941-м иIоныгъо мазэ нэс Адыгэ хэку хьыкумым итхьамэтагъ.


1941-рэ илъэсым иIоныгъо мазэ и 15-м Ацумыжъым дзэ къулыкъур къеджэ, ащ фэшI тхьамэтэ IэнатIэр Адыгэ хэку комитетым Iехыжьы, ежь заом Iохьэ.
Къасимэ ЛIымафэ ыкъор Одессэ, Севастополь, Къырым якъэухъумэн хэлэжьагъ. Темыр Кавказым, Сталинград дэжь, Донской, Воронежскэ, я 3-рэ Украинскэ фронтхэм ащызэуагъ. Румыниер, Австриер ыкIи Венгриер шъхьафит зышIыжьыгъэхэм ахэтыгъ.
Заом щэIэфэ дзэ трибуналым итхьа­мэтэ IэнатIэ ыгъэцэкIагъ, зыхэтыгъэр я 36-рэ гвардейскэ щэрыокIо дивизием хахьэщтыгъэ я 157-рэ дивизиер ары.
1945 — 1947-рэ илъэсхэм Къасимэ я 24-рэ гвардейскэ механизированнэ дивизием и Дзэ трибунал итхьаматагъ. 1947 — 1948-рэ илъэсхэм юстицием иофицерхэм афэгъэхьыгъэ курсхэр къы­ухыжьыгъэх. 1948-м имэлылъфэгъу мазэ къыщыублагъэу 1952-м нэс къалэу Ашхабад и Дзэ трибунал итхьамэтагъ. Ащ ыуж 1954-рэ илъэсым нэс Сахалин и Дзэ трибунал корпусым ипащэу Iоф ышIагъ.
Ацумыжъым я 2-рэ ранг зиIэ дзэ юристэу къулыкъур ригъажьи, юстицием иполковник хъугъэ.
Гъэтхапэм и 9-м 1942-рэ илъэсым Ацумыжъым Жъогъо Плъыжьым иорден къыфагъэшъошагъ. 1945-рэ илъэсым мэлылъфэгъум и 19-м къыдэкIыгъэ унашъом диштэу Хэгъэгу зэошхом иорденэу я 2-рэ шъуашэ зиIэр ащ къыратыгъ.
Ахэм джыри бгъэхэлъхьабэ къакIэлъы­кIуагъ. Ацумыжъым ятIонэрэу Жъогъо Плъыжьым иорден ыбгъэ къыхалъхьэ, «За боевые заслуги» зыфиIорэ медалитIу къыфагъэшъуашэ, джащ фэдэу «Будапешт зэриштагъэм фэшI», «Одессэ къы­зэриухъумагъэм фэшI», «Кавказ къызэриухъумагъэм пае», «Севастополь къы­зэриухъумагъэм фэшI», «Сталинград къызэриухъумагъэм пае», «Хэгъэгу зэошхом ия 1941 — 1945-рэ илъэсхэм Германием зэрэтекIуагъэхэм пае» зыфиIорэ медальхэр къыратыгъэх.
Ацумыжъ Къасимэ 1954-рэ илъэсым къулыкъум къыхэкIыжьыгъ. Ащ къыкIэлъыкIоу Темыр-Осетинскэ АССР-м и Апшъэрэ хьыкум итхьаматэ игуадзэу ар агъэнафэ. А республикэ дэдэм ипрокурор иIэпыIэгъоу нэужым лэжьагъэ, нэмыкI IэнатIэхэри 1971-рэ илъэсым нэс ыгъэцэкIагъэх. РСФСР-м и Президиум ыкIи Темыр-Осетинскэ АССР-м ящытхъу ыкIи ярэзэныгъэ тхылъхэр къыфагъэшъошагъэх.
Фронтовикыр къытхэтыжьэп. Ацумыжъ Къасимэ ЛIымафэ ыкъом къыгъэшIа­гъэм ызыныкъо нахьыбэр ихэгъэгу цIыкIу иIэкIыб чIыпIэмэ ащыкIуагъ, СССР-м ихьыкум системэ ыкIи ипрокуратурэ язэтегъэуцон ыкIи яхэгъэхъон иIахьышхо хилъхьагъ.
Мыекъопэ хьыкумыр зычIэт унэм Ацумыжъым ишIэжь пхъэмбгъу къыщызэIуахыгъ, ащ ыцIэ гъашIэм хатхагъ.
Ацумыжъ Къасимэ ЛIымафэ ыкъор тэхъутэмыкъуаемэ егъашIэм агу илъыщт!
АкIэгъу
Разиет.

Тэхъутэмыкъуай.