Кушъу Аслъан Хьисэ ыкъор искусствэхэмкIэ апэрэ музееу Адыгэ хэкумкIэ къалэу Мыекъуапэ къыдэтэджагъэм ипэщагъ.

А. Кушъур уасэ зыфашIырэ гъэсэгъэ-­еджэгъагъ, шIэныгъэлэжьыгъ, ушэтэ­кIуагъ, сурэтышIыгъ. Урысые Федерацием искусствэхэмкIэ изаслуженнэ Iофы­шIэшхуагъ, КъокIыпIэм щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим икъутамэу Мыекъуапэ дэтым иапэрэ пэщагъ.
Ар шэкIогъу мазэм 1945-рэ илъэсым Теуцожь районым ит къуаджэу Очэпщые къыщыхъугъ. Мыекъуапэ хэку еджэпIэ-­интернатым щеджагъ. 1969-м живописым, скульптурэм ыкIи архитектурэм яинститутэу И. Е. Репиным ыцIэ зыхьэу Ленинград дэтым графическэ искусствэмкIэ шIэныгъэ-гъэсэныгъэр къызIэкIигъахьэ шIоигъоу чIэхьагъ, къыу­хыгъ. Ащ ыуж искусствэм изы Iахьэу гравюрэр ыгу рихьэу, ар Адыгэ автоном хэкум щыпхырыщыгъэным ыкIи хахъо щегъэшIыгъэным фежьагъ. Аслъан шIэныгъэ лъапсэ зиIэ джырэ сурэтшIын искусствэмкIэ Адыгеим илъэпсэхэщэу алъытагъ. АщкIэ анахь лъэбэкъу инэу хъугъэр Адыгеим исурэтышIхэм якъэгъэлъэ­гъон ыгъэхьазыри, зэригъэкIуи, 1980-рэ илъэсым Урысые Къэралыгъо музеим къызэрэщигъэлъэгъуагъэр ары.
Илъэс заулэрэ предмет зэфэшъхьа­ф­хэмкIэ ащ Адыгэ педучилищым ихудожественнэ-графическэ отделение (джы Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Хъу. Андырхъуаем ыцIэ зыхьырэм) щыригъэ­джагъэх. Джащ фэдэу театрэм, музыкэм ыкIи кинематографием якъэралыгъо институтэу Ленинград дэтым иадыгэ лъэпкъ театральнэ студие Iоф щишIагъ. Ар къэзыухыгъэхэр Адыгэ хэкум къэ­кIожьыгъэх ыкIи Адыгэ къэралыгъо драматическэ театрэу И. С. Цэим ыцIэ зыхьырэм икуп щыщ хъугъэх.
1980-рэ илъэсым А. Кушъум игукъэ­кI­кIэ, Мыекъуапэ икъэгъэлъэгъопIэ унэу сурэтышIхэм яIэшIагъэхэр къызщагъэлъагъохэрэм Аслъан иапэрэ директор хъугъэ. Мы уахътэм А. Кушъур Адыгеим исурэтышIхэм я Союз иправление ипэщагъ.

Анахь хъугъэ-шIэгъэ инэу А. Кушъум ищыIэныгъэкIэ щытыр 1985-рэ илъэсым, КъокIыпIэм щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим икъу­тамэ Мыекъуапэ дэт зэрэхъугъэр ары. Музеим изэхэщэн кIэщакIо фэхъугъэр Москва дэт музеишхом искусствэмрэ археологиемрэ ыкIи ижъырэ искусствэмрэкIэ иотдел ипэщагъэу (щыIэжьэп) Александр Михайлович Лесковыр ары.
Адыгэ шъолъырым щыкIогъэ археологие экспедицием ар ипэщагъ. Къы­чIатIыкIыгъэ пкъыгъуабэр музеикIэм ифонд щыщ хъугъэх.
Ежь Кушъу Аслъан иамал къызэрихьэу, Темыр КавказымкIэ зэрэщытэу анахь музей гупчэшхом зиушъомбгъунымкIэ зэрэфэлъэкIэу Iофышхо ылэ­жьыгъ. Къэралыгъо музеишхом икъутамэу Мыекъуапэ къыдэтэджагъэр илъэси 10 зэхъум ар зычIэт унэм изы Iахь ин агъэцэкIэжьыгъ ыкIи ащ ехъулIэу къэгъэлъэгъон инэу «Современное искусство Северного Кавказа» зыфиIоу ежь А. Кушъум ыгъэхьазырыгъэр къызэIуахыгъагъ.

ГухэкIми, ихэку, илъэпкъ, цIыфхэм апае псэемыблэжь хьалэлэу, гупшысэкIо-IэпэIэсагъэу, зэхэщэкIо чанэу Кушъу Аслъан бэп къыгъэшIагъэр – илъэс 52-рэ ныIэп, иIагъ унагъуи, лъфыгъэхэри.
ЛIым рищэжьэгъэ Iофышхор лъигъэ­кIотагъ ыкIи музеим пащэ фэхъугъ ащ ишъхьэгъусэу Нэфсэт. Ащ Мыекъуапэ иархитектор шъхьаIэу Iоф ышIэщтыгъ, ау ежь иIоф ыгъэтIылъи, музей Iофышхор лъигъэкIотагъ ыкIи къыдэхъугъ. Нэфсэт Адыгеим изаслуженнэ псэолъэ­шIыгъ, художествэхэмкIэ Урысые академием ицIыф гъэшIогъагъ. Илъэс 20-м къыкIоцI ащ Iофышхо ышIагъ, музеим икъутамэ къыIэтыгъ, ылэжьыгъ, анахь пэрытхэм ясатыр хигъэуцуагъ. 2021-рэ илъэсым ар дунаим ехыжьыгъ. Ащ пкъи шъхьи зыгъотыгъэ музеир ыкIи ащ ­ищагу зэIухыгъэу, бзылъфыгъэ акъылышIо-Iушым япон чэрэз чъыгхэр бэу зыщигъэтIысхьэгъагъэхэр, гъатхэ зыхъукIэ зылъэгъурэм нэр Iэпахэу мэкъэгъагъэх. Щэч хэлъэп, Кушъу зэшъхьэгъусэхэр къэралыгъом ыкIи адыгэ лъэпкъым апае зышъхьамысыжьэу лэжьагъэх. Ащ илъэужышIу джы мы музеим иколлективрэ ащ ипэщакIэу, АР-м культурэмкIэ иминистрэ игодзагъэу ШъэуапцIэкъо Аминэтрэ лъагъэ­кIуатэ.
Мы тхыгъэр Кушъу Аслъанышъ зыфэгъэхьыгъэр, ар этнограф инэу, ишIэныгъэ-­ушэтын IофшIагъэхэмкIэ зэлъашIэу, ахэр анахьэу адыгэхэм яприкладной искусствэ илъэныкъохэм зэрафэгъэхьыгъагъэхэр къыхэсэгъэщы. Аслъан анахь зыпылъыгъэу, ынаIэ лъэшэу зытетыгъэр IутIэн пIоблэ-шъэн пкъыгъохэр ары ыкIи мы темэмкIэ ащ 1984-рэ илъэсым кандидат диссертациер къыухъумагъ. СССР-м щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм этнографиемкIэ и Къэралыгъо музей А. Кушъум зэпхыныгъэ дыриIэу ушэтын программэхэр адыгэ бзылъфыгъэ лъэкъопылъхьэ хьафыбгэу – пхъэ цуакъэмкIэ, нэмыкI лъэныкъохэмкIэ пхырищыщтыгъэх. Мы музеишхоу зыцIэ къетIуагъэхэм яIофышIэхэм Аслъан сыдигъуи IэпыIэгъу афэхъущтыгъ экспедициехэр Адыгеим щызэхащэнхэмкIэ. Ежь Кушъум Урысые этнографическэ музеим пкъыгъо 8751-рэ шIухьафтынэу ритыгъагъ. Ахэм ахэлъыгъэх дэжъые быракъыр, адыгэхэм илъэсым иуахътэхэр зэрагъэунэфыщтыгъэ пкъыгъохэр, нэмыкIхэр. Экспонатхэм осэшIу афашIыгъ, ахэр экспозициеу «Народы Северного Кавказа» зыфиIоу къызэIуахыгъэм иэкспонат анахь лъапIэ хъугъэх.
Кушъу Аслъан адыгэ лъэпкъым къы­хэкIыгъэ чыжьэрыплъэ губзыгъагъ, игъэшIэ макIэ итакъикъ пэпчъ гуза­жъоу иадыгэ лъэпкъ икультурэ хэгъэхъогъэным, къэIэтыгъэным фигъэшъошагъ. Аслъанрэ Нэфсэтрэ хьалэлэу зыдэлэжьагъэхэу, дахэу зэтырагъэуцогъэ музеим непи Iофыр щыжъот, ыпэкIэ лъэкIуатэ.
Мамырыкъо Нуриет.