Адыгэ Республикэм ыкIи Мыекъуапэ ямафэхэм япэгъокIэу адыгабзэкIэ апэрэ экскурсие Мыекъуапэ щыкIуагъ. Ар зигукъэкIыр зекIозещэнымкIэ фитыныгъэ къезытырэ тхылъ къыдэзыхыжьыгъэу, апэрэ адыгэ зекIозещэу, гъэзетэу «Адыгэ макъэм» ижурналистэу Анцокъо Ирин.

Журналист-зэIофшIэгъу купымкIэ Иринэ игукъэкI тшIогъэшIэгъонэу тисабыйхэр, тиунагъохэм ащыщхэр тигъусэхэу экскурсием тыхэлэжьагъ.
Ижъырэ Мыекъуапэр непэрэм къызэрэхэщырэр, мафэ къэс тызблэкIырэ унэхэу тарихъым исаугъэтхэр, ахэм къэбарэу апылъхэр ыкIи непэ къыднэсыжьыгъэхэр Анцокъо Иринэ зэрипхы­шъугъ, къэлэ гупчэм итарихъ нэIуасэ тыфишIыгъ. Къэлэ паркым ипсыутх щыублагъэу Лениным ыцIэ зыхьырэ гупчэм нэс ащ къыдэткIугъэ гъогум тикъэлэ гупсэ итарихъ фэгъэхьыгъэу гъэшIэгъоныбэмэ тынаIэ атырытигъэ­дзагъ. Мыекъуапэ къызтекIыгъэр, ащ итарихъ чIыгулэжьыным итхьэу Тхьагъэ­лыджым зэрепхыгъэр Иринэ гъэшIэгъо­нэу къытфиIотагъ, апэрэ еджапIэу къушъ­хьэчIэсхэм 1871-рэ илъэсым афызэхащэгъагъэр, 1911-м апэрэ мэщытэу Мыекъуапэ къыщызэIуахыгъагъэр зычIэтыгъэхэ унэхэм тарищэлIагъ.

ГущыIэм пае, шъушIэщтыгъа шъо Мыекъуапэ «Мыекъо кIэй» зыфаIощтыгъэ чIыпIэм зэрэщысыр? Мыекъопэ районми, къалэм ыубытырэ чIыналъэми абдзахэхэр арысыгъэх. Хьаджыкъо щегъэжьагъэу Ханскэм нэс Мыекъо кIэйкIэ еджэщтыгъэх. А цIэр къызтекIыгъэр Тульскэм дэжь, ХьакIэмызыерэ Еджэрыкъуаерэ зыдэщытыгъэхэ чIыпIэм къыщежьэрэ псыхъоу Мыекъор ары.
Джащ фэдэу экскурсием хэлажьэхэ­рэмкIэ лъэшэу тшIогъэшIэгъоныгъ 1857-рэ илъэсым щыублагъэу пытапIэу щытыщтыгъэ Мыекъуапэ 1871-м къэлэ мэхьанэ иIэнымкIэ зишIуагъэ къэзгъэ­кIуагъэр ермэл сатыушIэу Георгий Шапошниковыр арэу зэрэхъугъэр. Ар Мыекъуапэ иапэрэ Iэшъхьэтетыгъ. Ащ ыкъоу Христофор Шапошниковыр ары Кавказ къэралыгъо биосфернэ чIыопс заповедникыр зэхэзыщэгъагъэри.
ШIэныгъэм фэщагъэхэу, апэрэ гъэсагъэхэу, еджагъэхэу лъыпкъым къы­хэкIыгъэхэм ащыщхэу Хьатэгъогъу Алджэрые, Шымгъэхъу Анцокъо, Сихъу Сэфэрбый апэрэ еджапIэу къушъхьэчIэс­хэм Мые­къуапэ ащыфызэхащэгъагъэм зэрэщеджагъэхэм икъэбари Иринэ къыт­фиIотагъ, ар МКъТУ-м икъутамэ джы зычIэт унэу Пушкиным ыцIэ зыхьырэ урамым тетыр арыгъэ.
Бжыхьэ мэфэ шIагъом чIыопсым изытет дыригъаштэу ошIугъэ. Мыекъуа­пэ итарихъ епхыгъэ къэбархэм тядэIузэ Лениным игупчэ тыкъынэсыгъ.

Мыекъопэ къэлэ администрацием культурэмкIэ игъэIорышIапIэ иIофышIэу Цэй Маринэ экскурсием къекIолIагъэхэм ащыщыгъ. АдыгабзэкIэ ар зэрэкIуагъэм осэшIу къыфишIыгъ:
— «Адыгэ макъэм» экскурсием фэгъэхьыгъэ мэкъэгъэIур къисыджыкIыгъ. АдыгабзэкIэ ар зэрэкIощтыр сшIогъэшIэгъоныгъ. Ащ фэдэ джыри тиIагъэп. Проектэу «Мые» зыфиIорэм хэтэу гъэIо­рышIапIэм ипащэу Цэй Розэ къалэм зекIоу къыдахьэхэрэр нэIуасэ фешIых. Ау джы адыгабзэкIэ Iоф зышIэрэ зекIозещэ тиIэ зэрэхъугъэм лъэшэу тигъэгушIуагъ. ЗекIохэм апае ар къыдэтлъы­тэзэ тшIыщт, — къызэфихьысыжьыгъ Цэй Маринэ.
НыбжьыкIэу тигъусагъэхэми яеплъыкIэхэр зэдгъашIэмэ тшIоигъоу зафэдгъэ­загъ. Медицинэ колледжым щеджэу Хьабэхъу Бэллэ мыщ фэдэ экскурсиехэр нахьыбэрэ Мыекъуапэ щызэхащэхэзэ ашIынэу къыкIэлъэIугъ.
ЗекIо агентствэм Iоф щызышIэрэ Тэу Джэнэт ежьхэм къяуалIэхэрэм адыгэу ахэтхэм, IэкIыб къэралмэ къарыкIэу хэкужъым къэкIорэ тилъэпкъэгъухэм адыгабзэкIэ экскурсиехэр лъэшэу зэрашIогъэшIэгъоныщтхэр къыIуагъ.
Апэрэу адыгабзэкIэ Мыекъуапэ щыкIогъэ экскурсиер лъэшэу гуIэтыпIэ тфэхъугъ. Тикъэлэ шъхьаIэ итарихъ адыгабзэкIэ къэзыIотэщт зекIозещэу, ари «Адыгэ макъэм» ижурналистэу Анцокъо Иринэ тиIэ зэрэхъугъэм тырэгушхо.
Тэу Замир.