Iоныгъом и 27-р кIэлэпIум ыкIи кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм Iоф щызышIэхэрэм я Мафэу Урысыем щыхагъэунэфыкIы. Мыщ ипэгъокIэу Красногвардейскэ районым апэдэдэ щагъэпсыгъэгъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу N 1-у Надежда Крупскаям ыцIэ зыхьырэм тыщыIагъ. 1938-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу сабый мин пчъагъэмэ япIун-лэжьын зэрифэшъуашэу мыщ щызэшIуахы.

Гъогу кIыхьэ къэзыкIугъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэр лъэхъаным къыздихьыгъэ шапхъэхэм апэчыжьэми, кIэу ашIыгъэхэм къадыхэлъытагъэхэм ащыщыбэхэр имыIэхэми, сабыеу къакIорэр нахь макIэ хъурэп. КIэлэцIыкIухэм гуфэбэныгъэ апагъохэу, шIу алъэгъухэу зэрэщытыр ны-тыхэм дэгъоу ашIэ, ары ахэмкIэ анахь шъхьаIэр. Ахэм ащыщыбэхэр мы кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм чIэсыгъэх, джы емыджэнджэшхэу ясабыйхэр, якъо­рэлъф-пхъорэлъфыхэр къащэх.
1938-рэ илъэсым апэрэ корпусым Iоф ышIэнэу ыублэгъагъ, ащ ыуж щагум нэмыкIхэри дашIыхьагъэх, ятIонэрэр — 1961-рэ илъэсым, ящэнэрэр — ­1968-м агъэуцугъэх. Непэ кIэлэцIыкIухэр зычIэсхэр, физкультурэр ыкIи музыкэр зыщахьырэ чIыпIэхэр шъхьафых. Щагур мыиными, къабзэ, чъыгхэр, къэгъагъэхэр бэу дэтых. Сабыйхэр зыщыджэгун алъэ­кIыщт чIыпIэхэри иIэх.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащэу Къудаикъо Зарэ къызэрэтиIуагъэмкIэ, непэ нэбгыри 135-рэ мыщ чIэс. Ахэм аныбжь илъэс 1,5-м къыщегъэжьагъэу 7-м нэс.
— Сабыйхэм яцIыкIугъом къыщегъэ­жьагъэу зэгурыIоныгъэ азыфагу илъыным фэтэпIух. Федеральнэ къэралыгъо шап­хъэм тетэу Iоф адэтэшIэ. Зы мэфэкI блэдгъэкIырэп, игъэкIотыгъэу хэтэ­гъэунэфыкIы. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэм ти­шъыпкъэу тыдэлажьэ, — еIо пащэм.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм чIэсым инахьыбэр урысми, адыгэ лъэпкъ культурэм, шэн-зекIуакIэхэм, хабзэхэм афэгъэхьыгъэ чIыпIэ хэхыгъэ щагъэпсыгъ, ахэм япхыгъэу сабыйхэм шIэныгъэхэр арагъэ­гъотых.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм Iутхэм зэгурыIоныгъэ азыфагу илъэу Iоф зэдашIэ. Нэбгырэ пэпчъ пшъэдэкIыжь ин ыхьызэ ипшъэрылъхэр егъэцакIэх. КIэлэпIухэр сабыим зэрэлъыплъэхэрэм имызакъоу, гъэсэпэтхыдэхэр ренэу араIох, шэн-зекIуа­кIэхэр арагъашIэх, цIыфышIоу къэхъун­хэм дэлажьэх.

ЫгукIэ къыхихыгъэ
сэнэхьат
КIэлэпIу сэнэхьатыр къины нахь мышIэми, ищыIэныгъэ гъогу ащ зэрэрипхыгъэм зэрэрыкIэмыгъожьырэр къы­тиIуагъ Наталья Василенкэм. Ар анахь цIыкIухэм ахэт, ахэм аныбжь илъэси 2,5-м нэсы ныIэп.
— Анахь цIыкIухэм Iоф адэпшIэныр псынкIэп, ау хэкIыпIэхэр къэсэгъотых, сие шъыпкъэхэм афэдэу ахэм сафыщыт, ар шIэхэу зэхашIэ ыкIи къысфэщагъэхэ мэхъу. КIэлэпIу сэнэхьатыр нэмыкIхэм афэдэп, щэIагъи, кIуачIи зищыкIэгъэ IофшIэн, сабыйхэр шIу умылъэгъоу уипшъэрылъ тэрэзэу пфэгъэцэкIэщтэп, — еIо тигущыIэгъу.
Наталье илъэс 15 хъугъэ мы IыгъыпIэм зыщылажьэрэр, нэшIо-гушIо зэпыт, шъабэу, дахэу кIэлэцIыкIухэм адэгущыIэ, егъэдэIошъух. КIэлэпIум исэнэхьат дэгъоу ыIэ къызэрэригъэхьагъэм къыхэкIэу иIофшIэн гъэшIэгъонэу зэхещэ.
— Сабыйхэр джэгукIэ зэфэшъхьафхэм ахэтхэ зыхъукIэ зэхахырэр нахь дэгъоу къагурэIо. Ащ къыхэкIэу къафэтIуатэрэр джэгукIэ шъуашэм итэлъхьэ. КIэлэцIыкIум зыхэт дунаир ебгъэшIэныр, къэзыуцухьэрэ цIыфхэм, псэушъхьэхэм гукIэгъуныгъэ афыриIэу бгъэсэным мэхьанэшхо иI. МэкIэ-макIэу шIэныгъэм игъогу сабый цIыкIухэр тесэщэх. Пластилиныр зыфэдэр язгъэлъэгъугъ, пкъыгъо зэфэшъхьафхэр хэтшIыкIынхэу тыублагъ. Непэ краскэхэр къызфэзгъэфедагъэх, — еIо кIэлэпIум.
Наталья Василенкэм иIофшIэнкIэ гъэхъэгъэшIухэр иIэх, ау анахь лъапIэу ылъытэрэр ны-тыхэр къызэрэфэразэхэр, сабыеу чIигъэкIыгъэхэм зэращымыгъуп­шэрэр ары.

Егъэджэн пэпчъ
мэфэкIым фэд
Ольга Белозерцевам ишIуагъэкIэ кIэ­лэцIыкIу IыгъыпIэм щызэхащэрэ мэфэкI Iофтхьабзэхэр гум къенэжьых. Илъэс 46-рэ хъугъэ музыкэмкIэ пащэу бзылъфыгъэм Iоф зишIэрэр. Ар Урысые Федерацием гъэсэныгъэмкIэ иIофышIэ гъэшIуагъ.
— Музыкэр шIу алъэгъущтымэ зэлъы­тыгъэр зыгъасэхэрэр ары. СиIофшIэнкIэ пшъэдэкIыжь ин сиIэу сэлъытэ, сыда пIомэ нэбгырэ пэпчъ мэкъамэхэр зэхихынэу, ахэр зэтырифышъунэу есэгъасэ. СыкIэлэпIу, сыпсихолог, сценаристымрэ режиссерымрэ агъэцэкIэрэ IофшIэнри къыспэблагъ, — еIо бзылъфыгъэм.
МэфэкI пэпчъ зэрифэшъуашэу егъэ­хьазыры, анахь цIыкIухэри егъэдаIох, гъэшIэгъонэу зыкъарегъэшIы. Сабый пэпчъ сэнаущыгъэу хэлъыр къызэрэхигъэщыщтым, зэрэлъигъэкIотэщтым ыуж ит. Творчествэм ылъэныкъокIэ апэрэ лъэбэкъухэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм щызыдзыгъэхэм, къэшъоным е орэд къэIоным лъыпызыдзэжьыгъэхэм якъэбар игуапэу тигущыIэгъу къытфиIотагъ.
— СиIофшIэн ишIуагъэкIэ сабыигъом сыхэкIырэп, ащ гухахъо хэсэгъуатэ. Егъэджэн пэпчъ мэфэкIым фэд, сабыйхэм ячэфыгъо синэрылъэгъу, артист цIыкIух. МыукIытэхэу сценэм къытехьанхэр, сэнаущыгъэу ахэлъыр къагъэлъэгъошъуныр ары ыпэрапшIэу зыуж ситыр. Музыкэр къызфэзгъэфедэзэ пIуныгъэ-гъэ­сэныгъэм ылъэныкъокIэ Iоф адэсэшIэ, — еIо Ольгэ.
Ольга Белозерцевам республикэм и Мафэ фэгъэхьыгъэ мэфэкI Iофтхьабзэ егъэхьазыры, ащ нэмыкIхэри къыкIэ­лъыкIощтых.
ДЕЛЭКЪО Анет.