АР-м иминистрэхэм я Кабинет изэхэсыгъоу Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат тхьамэтагъор зыщызэрихьагъэм 2025-рэ илъэсым иапэрэ мэзих Адыгэ Республикэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэу ышIыгъэхэр пэшIорыгъэшъэу щызэфахьысыжьыгъэх. 2025-м икIэухыщтхэм, 2026 — 2028-рэ илъэс­хэм ячэзыу пIалъэ республикэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэу ышIын ылъэкIыщтхэми ягугъу мыщ къыщашIыгъ, лъэпкъ проектхэр зэрагъэцакIэхэрэм щытегущыIагъэх.

АР-м экономикэ хэхъоныгъэмрэ сатыумрэкIэ иминистрэ иапэрэ гуадзэу Александр Павловскэм зэфэхьысыжь шъхьаIэр къышIыгъ. АР-м иэкономикэ хэхъоныгъэ анахьэу къызыщылъагъорэр зэкIэмкIи зэхэубытагъэу (ВРП) къыхьы­жьырэр ары. АР-м экономикэ хэхъоныгъэмкIэ и Министерствэ къызэритыгъэм­кIэ, 2023-рэ илъэсым сомэ миллиард 223-рэ, 2024-м – сомэ миллиард 260-рэ ар хъущтыгъэ. КъызэрэрадзагъэмкIэ, 2025-рэ илъэсым сомэ миллиард 290-м ар нэсыщт, 2028-м сомэ миллиард 380-м шъхьадэкIыщт.
2025-рэ илъэсым имэзи 7 респуб­ликэм ипромышленность къыщыдагъэ­кIыгъэмкIэ индексыр проценти 100,3-рэ хъугъэ. Анахьэу хэхъоныгъэ языгъэшIыгъэр гъомылэпхъэшIынымрэ къыдэгъэ­кIыжьынымрэ ары. Мэзиблым респуб­ликэм ипромышленнэ предприятиехэм сомэ миллиард 75,4-рэ зыосэ товархэр къыдагъэкIыгъэх, IофшIэн, фэIо-фэшIэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэр агъэцэкIагъэх. ПстэумкIи 2025-рэ илъэсым сомэ миллиарди 142-рэ, 2028-м сомэ миллиарди 180-рэ зыосэ товархэр къыдагъэкIынэу къалъытэ.
Илъэсэу итым иапэрэ мэзи 7 сомэ миллиард 20,7-рэ зыосэ продукцие мэкъу— мэщым къыщахьыжьыгъ, индексыр проценти 101,6-рэ хъугъэ. МыщкIэ зи­шIуагъэ къэкIуагъэр къэралыгъо IэпыIэгъоу арагъэгъотыгъэр ары. Фермерэу лэжьэнэу езыгъэжьэгъакIэхэм апае мыгъэ со— мэ миллиони 109,3-рэ къыхагъэ­кIыгъагъ.

АР-м социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэм­кIэ иунэе программэ диштэу цумпэ зылэжьыхэрэм мылъкоу агъэкIодыгъэм щыщ афэлъэгъужьыгъэнымкIэ сомэ миллиони 100 хъурэ субсидиехэр къафатIупщыгъагъэх.
БлэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ илъэ­хъан егъэпшагъэмэ, мэзиблым фэди 2,1-кIэ нахьыбэу псэолъэшIын IофшIэнхэр агъэцэкIагъэх, сомэ миллиард 24,9-рэ ар хъугъэ. ПсэупIэ квадрат метрэ мин 374,8-рэ республикэм щатыгъ. БлэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ илъэхъан егъэпшагъэмэ, проценти 108,5-рэ ар мэхъу. Илъэсым ыкIэм ехъулIэу псэупIэ квадрат метрэ мин 556-рэ атынэу къа­лъытэ.
Илъэсыр къызихьагъэм щегъэжьагъэу инвестициехэу республикэм къыхалъхьэ­хэрэм къахэхъуагъ. 2024-рэ илъэсым мыщ фэдэ илъэхъан егъэпшагъэмэ, инвестициеу мылъку шъхьаIэм къыхалъхьа­гъэхэр проценти 117,3-рэ е сомэ миллиард 35,2-рэ хъугъэ. 2025-рэ илъэсым инвестициеу мылъку шъхьаIэм къыхалъхьащтхэр сомэ миллиард 73,1-рэ хъунэу къырадзэ.
Предпринимательствэ цIыкIумрэ гурытымрэ яIахьышIу (процент 27-рэ) ВРП-м къыхалъхьэ. ГурытымкIэ Урысыем ар зэрэщыхъурэр процент 22-рэ. Мы лъэныкъом нэбгырэ мин 85-мэ Iоф щашIэ. Апэрэ илъэсныкъом гурытымкIэ респуб­ликэм лэжьапкIэу къыщахьыжьыгъэр сомэ мин 61,6-рэ, гурытымкIэ зы нэбгырэм федэу къыIэкIэхьагъэр сомэ мин 51,7-рэ.
2025-рэ илъэсым имэзи 7 Адыгеим ирозничнэ сатыу сомэ миллиарди 125-рэ щызэрагъэкIуагъ. ПстэумкIи мы илъэсым ар сомэ миллиард 251,4-рэ хъунэу къа­лъытэ. Уасэхэм яиндекс проценти 106-рэ хъугъэ. АР-м уасэхэм ягъэзекIонкIэ и ГъэIорышIапIэ къызэритыгъэмкIэ, 2025-рэ илъэсым инфляциер проценти 105,8-м, IофшIэнмыгъотыныгъэр – проценти 2,2-м, IофшIэн зимыIэу атхыгъэр процент 0,4-м нэсыщт.
ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ Адыгеим и ЛIышъхьэ пшъэрылъ гъэнэфагъэхэр зэхэсыгъом щафишIыгъэх. Республикэм ипредприятиехэм чIыпIэ нэкI мини 5-м ехъу зэряIэр, IофшIэн зимыIэу атхыгъэр нэбгырэ 800 фэдиз зэрэхъурэр ащ хигъэунэфыкIыгъ. Уасэхэм ягъэнэфэнкIэ къэралыгъо политикэр шIуагъэ къытэу пхырыщыгъэн зэрэфаер, гурытымкIэ Къыблэ федеральнэ шъолъы­рым щагъэфедэрэ уасэхэм ашъхьадэкIыхэ зэрэмыхъущтыр республикэм ипащэ къыхигъэщыгъ.
«Лъэныкъохэм афэгъэзэгъэ вице-премьерхэм, къулыкъу­хэм, муниципалитетхэм япащэхэм язэхэ­сыгъохэм зигугъу къэтшIыгъэ пчъагъэхэм ренэу ащатегущыIэнхэ фае. Рес­публикэм со­циальнэ-экономикэ хэхъоныгъэ езыгъэ­шIыхэрэр мафэ къэс зэшIуахырэ Iофхэм къащыдалъы­тэн, анахьэу анаIэ зытырагъэтынэу щытхэр агъэлъэшын фае», — къыIуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.
2025-рэ илъэсым имэзи 8 АР-м изэхэугъоегъэ бюджет зэрагъэцэкIагъэми зэхэ­сыгъом щытегущыIагъэх. АщкIэ зэфэхьысыжь къышIыгъ АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ игуадзэу, финанс­хэмкIэ иминистрэу Виктор Орловым.
АР-м финансхэмкIэ и Министерствэ къызэритыгъэмкIэ, мы илъэсым имэзи 8 республикэм изэхэугъоегъэ бюджет пстэумкIи хахъоу сомэ миллиард 35,5-рэ къихьагъ. ГъэрекIорэм егъэпшагъэмэ, процент 96,4-рэ ар зэрэхъурэр. ХэбзэIахь, мыхэбзэIахь хахъохэр сомэ миллиард 21,2-рэ хъугъэ. ЗэкIамыгъэкIожьынэу сомэ миллиард 14,3-рэ ащ къихьагъ. 2024-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, процент 86-рэ ар зэрэхъурэр. Зэхэугъоегъэ бюджетым сомэ миллиард 35,9-рэ хъурэ хъарджхэр ышIыгъэх. ГъэрекIорэм егъэ­пшагъэмэ, ар зэрэхъурэр проценти 105,2-рэ.
Республикэ бюджетым хахъоу сомэ миллиард 29,4-рэ иIагъ. 2024-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, ар зэрэхъурэр процент 96-рэ. ХэбзэIахь, мыхэбзэIахь хахъохэр сомэ миллиард 15,3-рэ хъугъэ. ЗэкIамыгъэкIожьынэу сомэ миллиард 14,1-рэ ащ къихьагъ. Хъарджэу ышIыгъэр сомэ миллиард 30. ГъэрекIорэм егъэпшагъэмэ, ар зэрэхъурэр проценти 102-рэ.
АР-м ивице-премьерэу Виктор Орловым зэхэсыгъом къызэрэщиIуагъэмкIэ, район пстэуми, Кощхьэблэ, Теуцожь районхэр ахэмытхэу, республикэ бюджетым хэбзэIахь ыкIи мыхэбзэIахь ха­хъоу рагъэхьан фэягъэхэм афэдиз атIупщыгъ. 2025-рэ илъэсым имэзи 8 зыпштэкIэ, зэхэугъоегъэ бюджетыр сомэ миллион 400,8-м, республикэ бюджетыр сомэ миллион 587,5-м фыщыкIагъэх.

Лъэпкъ проектхэр

АР-м иминистрэхэм я Кабинет изэхэ­сыгъо Урысые Федерацием илъэпкъ проектхэмрэ икъэралыгъо программэхэмрэ адиштэу псэуалъэхэр зэра­шIы­хэрэм ыкIи зэрагъэцэкIэжьыхэрэм ща­тегущыIа­гъэх.
АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ игуадзэу Хъоткъо Хьызыр зэфэхьысыжь шъхьаIэр мыщ къыщи­шIыгъ. 2025-рэ илъэсым псауныгъэм икъэухъу­мэнкIэ, гъэсэныгъэмкIэ, культурэмкIэ, социальнэ ухъумэнымкIэ, физическэ культурэмкIэ ыкIи спортымкIэ, зекIонымкIэ, коммунальнэ инфраструктурэмкIэ, гъогу хъызмэтымкIэ псэолъэ 88-мэ Iоф адашIэ. 2024-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу псэолъэ 20-мэ адэлажьэх. Мыгъэ 68-мэ Iоф адашIэу аублагъ. Мы илъэсым аухын фэе псэолъэ 64-мэ ащыщэу 28-р атыгъах.
ГъэрекIо щегъэжьагъэу амбулатории 5-мэ ягъэпсын ыуж итых, псауныгъэм икъэухъумэнкIэ псэолъи 7-мэ яшIын фежьагъэх. Бзылъфыгъэ консультациехэм зарагъэушъомбгъунэу, мыгъэ модульнэ унэ Джэджэ районым щагъэпсынэу рахъухьэ. Онкодиспансерэу М.Хь. Iэшъхьэмафэм ыцIэ зыхьырэм иунэ шъхьаIэ игъэкIэжьын фежьагъэх. 2025 — 2027-рэ илъэсхэм Мыекъопэ къэлэ клиникэ сымэджэщым хирургиемкIэ икорпус агъэпсыщт.
Джыдэдэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIитIумэ ягъэцэкIэжьын Мыекъуапэрэ Адыгэкъа­лэрэ ащэкIо. АдыгеякIэм нэбгырэ 280-мэ ателъытэгъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ишIын щыфежьэщтых. ПсэупIэу Большесидоровскэм нэбгырэ 60-мэ ателъытэгъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ щагъэпсынэу рахъухьэ. 2025 — 2026-рэ илъэсхэм нэбгыри 100-мэ ателъытэгъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэр къуаджэу Кощхьаблэ щагъэпсыщт, Хьакурынэхьаблэ дэт кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу «Насыпым» гъэцэкIэжьын IофшIэнхэр рашIылIэщтых.
Станицэу Кужорскэм культурэм и Унэу дэтымрэ Адыгэ республикэ кIэлэцIыкIу тхылъеджапIэмрэ ягъэцэкIэжьын фежьагъэх. ПсэупIэу Красногвардейскэм культурнэ гупчэ щагъэпсы. Къуаджэу Кощ­хьаблэ культурэм и Унэу дэтымрэ станицэу Джаджэм икинотеатрэу «Родина» зыфиIорэм икъутамэу N 9-мрэ гъэцэкIэжьын IофшIэнхэр арашIылIэх.
КIэлэцIыкIухэмрэ Iэтахъохэмрэ атегъэ­псыхьэгъэ республикэ социальнэ шъхьэ­егъэзыпIэу «Онджэкъ» зыфиIорэм икотельнэ агъэпсы. ЦIыфхэм ясоциальнэ фэIо-фашIэхэр зыгъэцэкIэрэ Теуцожь зэхэубытэгъэ гупчэм ыгупэ, Шэуджэн районымкIэ цIыфхэм ясоциальнэ фэIо-фашIэхэр зыгъэцэкIэрэ Гупчэм ыгупэрэ унэ кIоцIхэмрэ агъэкIэжьых.
Псауныгъэр зыщагъэпытэрэ физкультурэ комплексрэ атлетикэ онтэгъумкIэ спортзалрэ Кощхьаблэ щагъэпсых. Модульнэ бассейн Тэхъутэмыкъое районым, модульнэ спорт псэуалъэ Теуцожь районым, Мыекъуапэ спорт джэгупIэ, Шэуджэн районым ГТО-м иджэгупIэ ащагъэпсынэу рахъухьэ.
Лъэпкъ проектэу «ЗекIонымрэ хьа­кIэхэм апэгъокIыгъэнымрэ» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу зыгъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэ» иинфраструктурэ игъэпсынкIэ Iофтхьабзэхэр лъагъэкIуатэх, газрыкIуапIэхэм, электрорыкIуапIэхэм, псыры­кIуапIэхэм ар апашIэ. 2024-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу автомобиль гъогоу «Гъозэрыплъ — Лэгъонакъэ» игъэпсын Iоф дашIэ. Джащ фэдэу П.В. Букреевым ыцIэ зыхьырэ паркым изэтегъэпсыхьани лъагъэкIуатэ.
Инфраструктурэ проект заулэ, чIыпIэхэм язэтегъэпсыхьанкIэ проектхэр пхыращых, республикэ мэхьанэ зиIэ автомобиль гъогухэр шапхъэхэм адиштэу зэтырагъэпсыхьэх. Социальнэ мэхьанэ зиIэ псэуалъэхэр зэрашIыхэрэм дакIоу чIыпIэхэм язэтегъэпсыхьан, гъогухэм ягъэцэкIэжьын, ягъэпсын, логистикэм изэхэщэн, мебелымрэ Iэмэ-псымэхэмрэ якъэщэфын япхыгъэ Iофыгъохэр зэрэзэшIуахын фаер КъумпIыл Мурат агу къы­гъэкIыжьыгъ.
«Къышъупэгъунэгъу шъолъыр пэрытхэм опытэу яIэм зыщыжъугъэгъуаз, чIыпIэхэм хэ­хъоныгъэ ашIынымкIэ бизнесменхэм амалэу аIэкIэлъхэр къыз­фэжъугъэфедэх. Лъэныкъо пстэури къыдэшъулъытэзэ, Iоф­хэм екIолIэкIэ тэрэз къафэжъугъот псэупIэхэм ятеплъэ диштэрэ псэолъэ Iэрыфэгъухэр цIыфхэм къызфагъэфедэн алъэ­кIыным пае», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытырэ
къэбархэмкIэ
ЛIышэ Саныет.