Щытхъушхо зыпылъ адыгэ къуаер шIуагъэ къэзытырэ гъомылэпхъэ IэшIу къодыеп, ар зэрэ Урысыеу щызэлъашIэ. Джащ фэдэу лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ зыщыпсэурэ къалэу Шъачэ ижъырэ гъомылэпхъэ хабзэхэм язы Iахьэу щыт.

Коблмэ яунэгъо хъызмэтэу «Къуаер зыщырахырэу N 1-р» зыфаIорэр къуа­джэу ШэхэкIэй дэт, ащ зы зекIо купыр адрэ купымкIэ зэблихъузэ Iоф ешIэ. Автобусхэри унэе автомобильхэри ащ къыщэуцух, зекIо нэбгырэ шъэ пчъагъэ щызэблэкIы – Урысыем ишъолъыр зэфэшъхьафхэм ыкIи IэкIыб хэгъэгухэм ахэр къарэкIых. Гъэмафэрэ къуаер, лыр ыкIи пцэжъыер ащ щагъэгъух – ахэм мэ IэшIоу къапихырэр къызыпкIаорэм, шъып­къэмкIэ, блэкIыгъуае мэхъу. Чэщми, мафэми IофшIэныр зэпагъэурэп, гъэмэфэ уахътэр зытекIырэми ашIэн агъоты. ЛIэшIэгъу плIанэм къыкIоцI лъэпкъ зекIоным мыщ хэхъоныгъэхэр щешIыхэшъ, ащ фэдэ чIыпIэ шIагъохэр къоджэ псэупIэ пэпчъ адэплъэгъощтых. Шъачэ игастрономическэ картэ зэмылIэужыгъоу гъэпсыгъэ – ары лъэпкъыбэ зыщыпсэурэ къалэр адрэхэм апэ изыгъэшъырэри – шхыныгъо IэшIухэр зикIасэхэм агъэшIэгъорэ гъомылэхэр апагъохышъу, зыгъэпсэфэкIо къызэрыкIомкIэ къалэм «иIэшIугъэ» зэхэзышIэным кIэхъопсыхэрэмкIэ ар тхъэгъо дэд.
…Нэбгыришъэм къехъурэмэ алъэгъоу щэр къагъажъо, ащ епшIэфын фаер зэкIэ агъэцакIэзэ, къуаер рахы. Зэрипхыщтыр къызэрыкIо дэд, Iофыгъо шъхьаIэр – зыхэпшIыкIырэм идэгъугъ. Щэр нахь Iужъумэ, нахь къое IэшIу къыхэкIыщт.

Адыгэ къуаер тихэгъэгу ишъолъыр пстэуми ащыбгъотыщт, джащ фэдэу дунаим тет хэгъэгу пчъагъэхэм. Ау ащ иихын псынкIэу щытми, бэмэ афэгъэхъу­рэп. Шъачэ зыщызыгъэпсэфырэ зекIохэм ащыщыбэ шапсыгъэ къуа­джэхэм къуаем пае къадэхьэх: адыгэ къое шъыпкъэу ижъырэ шIыкIэмкIэ унэм щырахыгъэм хэIэнхэм фэшI. Мыщ ущагъэпцIэщтэп, ахэм ижъырэ лъэпкъ гъомылэр агъэлъа­пIэ.
— ТихьакIэхэм ятэIо къуаер ащ лъы­пытэу, тучанхэм зэращашIырэм фэдэу, ащэфыным дэмыгуIэнхэу, ар зэритхырэм къеплъынхэу, ежьхэри а Iоф шIагъом къыхэдгъэлэжьэнхэу тызэрэфаер агурытэгъаIо, етIанэ аIитIукIэ агъэхьазырыгъэ къуаем иIэшIугъэ ауплъэкIужьын амал ятэты, — къеIуатэ унэе хъызмэтым ипащэу Кобл Саид. — Илъэс заулэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, пцэжъыери зекIомэ апэдгъохырэ шхыныгъохэм ахэдгъэ­хьагъ, ар пкIэгъуасэкIэ тэгъэгъу, ащ ыуж лыри дгъэгъоу едгъэжьагъ, лъэпкъ шхыныгъо­хэр зэрэдгъэхьазырхэрэ шапхъэм тытекIырэп. Джары зекIохэр бэу къызкIытэкIуалIэхэрэр. ТихьакIэмэ зыгорэ къадэмыхъугъэмэ, агу дгъэкIодырэп, IэпэIэсэныгъэр тIэкIу-тIэкIоу зэрагъотыщ­тыр агурытэгъаIо. Бысымгуа­щэ пэпчъ ешIэ: шхыныгъор зыхэпшIыкIыщтыри щыIэу, зэрэпшIыщт шIыкIэми ущыгъуа­зэми, нэбгыритIумэ а зы шхыныгъор зэфэдэу зыкIи аупщэрыхьэрэп. Арышъ, тадэжь шъукъакIу, тэ шIыкIэр шъодгъэшIэщт.
Илъэс пшIыкIублым Коблмэ яунэгъо бизнес хъызмэтшIэпIэ зэтегъэпсыхьагъэ хъугъэ, ащ шхыныгъо лъэпкъ зэфэшъхьафхэр щагъэхьазырых. Ау, тIури зы, зэкIэмэ анахь лъэшэу зекIохэр къызкIэупчIэхэрэр адыгэ къое къызэрыкIор ары – фыжьыбзэу, къое хъураеу, къызэрэпшIэжьырэ тхыпхъэ хэхыгъэхэр иIэхэу, а сурэтэу зыми хэмыкIуакIэрэр къэзыгъэпсырэр ижъырэ пхъэ матэхэу зэралъхьэхэрэр ары. ПкIэгъуасэкIэ агъэ­гъугъэ къуаер, къое «благъэхэр» анахь агу рихьырэмэ ащыщых. Къуаер агъэгъуным фэшI пхъэшъхьэ-мышъхьэ къызпыкIэрэ чъыг лъэпкъхэр агъэфедэх, ахэм мэ IэшIур гум нахь ыштэу къашIы.

Мэфэ заулэкIэ узэкIэIэбэжьмэ унэе хъызмэтшIапIэм щылажьэрэмэ «мыжъо» къуаеу къагъэхьазырыгъэр хы ШIуцIэ Iушъом щыпсэурэ шапсыгъэмэ яобщес­твеннэ организациеу «Адыгэ Хасэм» ищагоу адыгэ къуаем ияпшIыкIуплIэнэрэ фестивалэу Адыгеим щыIагъэм щагъэп­сыгъэм къыщагъэлъэгъуагъ. Шапсыгъэмэ ящагоу хабзэм диштэу агъэпсыгъагъэм фестивалым къекIолIэгъэ нэбгырэ мин пчъагъэ къыдэхьагъ. Коблмэ «ямыжъо» къуаерэ ШэхэкIэй щыщ IэпэIасэу ЛIыф Мирэ къыгъэхьазырыгъэ мэтазэмрэ хьакIэхэмрэ экспертхэмрэ осэшхо къафашIыгъ – «Лъэпкъ культурэр къызэраухъумэрэм фэшI» зыфиIорэ хэушъхьафыкIыгъэ шIухьафтынымкIэ хы ШIуцIэ Iушъом щыпсэурэ адыгэхэр къыхагъэщыгъэх.
— «Мыжъо» адыгэ къуаер, «шакIомэ якъуаекIи» ащ еджэх, джырэ лъэхъаным гъотыгъуай, сыда пIомэ ащ иухьазырын нахь къин ыкIи нахь охътабэ ехьы, — къеIуатэ Кобл Саид. — Ащ фэдэ гъомылэ тучаным чIэбгъотэщтэп. Арэу щытми, къуаер зикIэсэ шъыпкъэмэ ащ иIэшIугъэ зыфэдэр дэгъу дэдэу ашIэ. Къуаер хэушъхьафыкIыгъэу тхьамэфитIурэ агъэ­гъу, ащ пае агъэфедэх пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыг лъэпкъхэу къужъым, мыIэрысэм, чэрэзым ыкIи нэмыкIхэм япхъэхэр. Къуаер мыжъом фэдэу пытэу мэхъу, кIышъо пытэм ыкIоцI псы ыкIи микроорганизмэхэр пхырыкIыжьхэрэп, ащ къыхэкIэу гъомылапхъэр гъэучъыIалъэм дэмылъэу, зи къемыхъулIэу илъэс пчъа­гъэрэ щылъын елъэкIы. Тятэжъ пIашъэ­хэр зекIо ежьэхэмэ е шакIо кIохэмэ, ар зыдаштэщтыгъ, мызэу, мытIоу кIымэфэ охътэ кIыхьэми, гъаблэми, эпидемие­хэр къыз­щыхъущтыгъэхэ лъэхъанхэми ащ цIыфхэр къыгъэнэжьыщтыгъэх. Тинахьыжъмэ къытфыщанэгъэ къуаеу, лIэшIэгъу чыжьэхэм къахэкIыгъэм, кIэн шъыпкъэкIэ узаджэмэ хъущтым иIэшIугъэ непи цIыфхэр егъэразэх.
Къалэу Шъачэ ыкIи ТIопсэ районым ащыпсэухэрэр лъэпкъ шхыныгъо хабзэхэмкIэ баих, ахэм ащыщ адыгэ ­къуаем иихын, ар унэгъо къызэрыкIомэ ­язакъоп зыгъэцакIэрэр, унэе хъызмэтшIапIэхэри пылъых. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ыкIи еджапIэхэм ныбжьыкIэхэр щыфагъасэх, шIу арагъэлъэгъу, ащ елъытыгъэу мас­тер-классхэр ыкIи фестивальхэр зэхащэх. А лъэныкъомкIэ апэ итхэм, щысэ зытырахыхэрэм ащыщ ПсышIуапэ дэт кIэ­лэцIыкIу IыгъыпIэу N 18-р. Ащ авторскэ гъэсэныгъэ программэу «Лъэ­ныкъо гупсэм илъэпкъ-культурнэ хабзэхэр ыкIи уасэ зиIэ унэгъо шэнхэр» зыфиIорэм чанэу щыдэлажьэх.
— БэмышIэу адыгэ къуаем иихынкIэ тигупчэ мастер-класс щыкIуагъ. УблэпIэ купэу «Чайка» зыцIэм хэхьэрэ кIэлэцIыкIухэр (гъэсакIор Рамиля Демко) къоешI шъыпкъэ хъугъэх, — къыIотагъ учреждением ипащэу Татьяна Пономаренкэм. – Ныбэ Сарет Руслъанэ ­ыпхъур, ар мыщ чIэс Шъыжъ Сарет янэжъ, адыгэ шхыныгъо IэшIум иухьазырын ишъэфхэмкIэ къыддэгощагъ. КIэлэцIыкIумэ лъэшэу ашIогъэшIэгъоныгъ ащ къуаер зэрэрихырэ шIыкIэр, ыпэрапшIэу зызэрэфигъэхьазырыгъэр. Адыгэ къуаем епхыгъэ ижъырэ хабзэхэр игъэкIоты­гъэу ащ сабыймэ къафиIотагъ. Мыщ фэдэ мастер-классхэм тишъолъыр щыпсэурэ лъэпкъ зэфэшъхьафмэ ягъомылэпхъэ зэмылIэужыгъохэм нэIуасэ ащыфэхъух, унагъомэ арылъ шэнхэр егъэпытэх: нэнэжъмэ яшIэныгъэ джаущтэу лIэужыкIэхэм алъагъэIэсы.
Ныбэ Анзор.