Джэджэхьаблэрэ Къунчыкъохьаблэрэ ащыщ кIалэхэу сурэтым итхэр Адыгеим имузыкальнэ дунай аужырэ илъэсым цIэрыIо щыхъугъэх. Зэныбджэгъухэу Нэхэе Амиррэ Шъоджэ Амэрбыйрэ непэрэ технологиякIэхэр агъэфедэхэзэ ижъырэ лъэпкъ мэкъэмэ Iэмэ-псымэхэу шыкIэпщынэр, пхъэкIычыр ашIых.

Зэгъунэгъу чылэхэм адэс кIэлитIур яцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу зэшъэогъух. ЕджэпIэ ужым ягъогупэхэр зэхэкIхи, Амир Рязань юристэу щеджагъ, Амэрбый программистэу Мыекъуапэ сэнэхьат щызэригъэгъотыгъ, апшъэрэ еджапIэхэр къызаухым, щыIэныгъэм джыри зэфищэжьыгъэх. Ау зэныбджэгъуныгъэм имызакъоу, джы зэдэлэжьэныгъи азыфагу илъ хъугъэ. Къэмланхэм яшIынкIэ зэдырахьыжьэгъэ Iофым ­лъэпкъ мэхьанэшхо зиIэ лъэныкъом зигъэзагъ.
— Шъыпкъэр пIощтмэ, темыгупшысэгъахэу, тыгуи къэмыкIыгъэу непэ тыз­дэлэжьэрэ Iофым тыкъыфэкIонэу хъугъэ. Iэмэ-псымэхэр зэдгъэуIугъэу пхъэм, тхылъыпIэ Iужъум къэмланхэр ахэтшIыкIынхэу тыфежьагъэу, РязанькIэ сишъэ­огъу кIалэм, кавказ къашъохэр ащ арегъашIэх, пхъэтIаркъо фаеу зыкъысфигъэзагъ. Ащ ыуж сфызэ, ­Лъэустэнджэл Руслъан, Адыгеим истудентхэм я Ассоциацие ипащэ сыдэгущыIэнэу хъугъэ ыкIи зэдэгущыIэгъум хэгъэщагъэу пхъэм тызэрэдэлажьэрэр къэсIуагъ. «Адэ, амал горэ щыIахэмэ, шыкIэпщынэ шъушIынэу шъуфаеба? КъыкIэлъэIурэр бэ, зышIын щыIэп», — еIо Руслъан.
— Ар тыгу итыубыти, тегупшыси, «Сыд пае тымышIыщта?» зэтIожьи, зыкъызэкIэтыуIапIи, тызщылажьэщтыгъэ Инэм тыкъи­кIыжьи, Джэджэхьаблэ тыкъэкIожьи тыфежьагъ, — еIо Амир.
Амир къызэриIуатэрэм фэдэу зэкIэри псынкIэу къызэпыфагъэп. Зыщылэжьэщтхэ чIыпIэр агъэпсын фэягъ, анахь шъхьаIэр зишIыкIэ амышIэщтыгъэ шыкIэпщынэм икъэбар зэрагъэшIэныр арыгъэ. АпэрэмкIэ хэкIыпIэ хъугъэр Джэджэхьаблэ, Амир ищагу дэт гаражыр ары. КIэлитIум яшъэогъухэр яIэпыIэгъу­хэу ар агъэцэкIэжьыгъ, яIэмэ-псымэхэр чIагъэуцуагъэх, ящыкIагъэхэр зэра­гъэуIугъэх. ЯтIонэрэ IофымкIэ IэпыIэ­гъушхо къафэхъугъ шыкIэпщынэм Адыгеим зыщезгъэужьыжьыгъэ ГъукIэ Замудин.

— Замудин ташъхьагъ итэу пхъэм икъыхэхын къыщегъэжьагъэу шыкIэпщынэм ихьазырыгъом нэсыжьэу зэкIэ къытигъэлъэгъугъ. Бзэпс мэкъэмэ Iэмэ-псымэм икIыхьагъи, иIужъуагъи, макъэр къызэритын фаери — зэкIэ нэшанэхэр, шапхъэхэр зыфэдэхэр ары тэзыгъэшIагъэр. ШыкIэпщынэр тшIымэ, фэтхьызэ, едгъэлъэгъузэ, щыкIагъэхэр къытфигъэ­нафэхэзэ, кIэтшIыкIыжьызэ апэрэ макет дэгъур дгъэхьазырыгъэ. Ащ ишIуагъэкIэ хэукъоныгъэ фэмыхъоу игъэпсыкIэкIи имэкъэтыкIэкIи ар джы кIэтшIыкIын тэлъэкIы,— къыIотагъ Амир.
АщкIэ Шъоджэ Амэрбый исэнэхьат ишIогъэшхо къэкIуагъ. Программист сэнэхьатыр ащ зызэрегъэгъотым, ­лъэпкъ мэкъэмэ Iэмэ-псымэхэм яшIынкIэ ыгъэфедэщтми ышIагъэп, ау щыIэны­гъэм ащ къыфищагъ. ГъукIэ Замудин къаригъэлъэгъугъэ шапхъэхэр компьютер программэм рилъхьажьыгъэх, станокыр ахэм арыгъуазэзэ, шыкIэпщынэр хибзыкIынэу тыригъэпсыхьагъ.
— ИкIэрыкIэу теджэ пIоми хъущт. Зи зыхэтымышIыкIырэ лъэныкъом тыхэхьагъэу хъугъэшъ, зэкIэ тшIогъэшIэгъонэу зэтэгъашIэ, тыздэлэжьэжьы. Пэсэрэ шыкIэпщынэ шIыкIэри, моделыкIэхэри тиIэх. ХэтыбзыкIынэу игъо тифэрэп. Ау, шъыпкъэр пIощтмэ, адыгэ орэдхэм сыдигъуи сафэщагъ. Сятэ пщынаоу, джэгухэр ыгъэджэгухэу щытыгъ. Сэри ащ сыдакIоу, сыкъыдеоу хъущтыгъ. Пщынэми, пианинэми къясэгъаIо, шыкIэпщынэр ыужкIэ зэзгъэшIагъ, — еIо Амэрбый.
— Замудинэу игъашIэм шыкIэпщынэр IэкIэ хэзыбзыкIырэм «машинэкIэ тшIынэу тыфай» зешъоIом, сыда ыIуагъэр?
— «Мары тызыфаер, Джэджэхьаблэ тыщэлажьэ» тIуи тызыфытеом, «Джэджэхьабл шъуIуагъа? Неущ къытешъуубыти шъукъакIу» къытиIуагъ. Тэри тыгушIозэ блэтымыгъэкIэу теблэгъагъ. ЫпэрапшIэу имузей тычIищагъ ыкIи шыкIэпщынэм ишIыкIэ езыгъэшIагъэм исурэт къытигъэлъэгъугъ. Ар Джэджэхьаблэ щыщ Джарымэкъо Тыркубыеу къы­чIэкIыгъ. Анахь гъэшIэгъоныжьыр, ар сянэжъ ышыгъ, сэ ащ сырипхъорэлъф. Ащ ышъхьэ къисымыхэу бэрэ сыхэтыгъэу, ыужыIокIэ фэсIотэжьыгъ ыкIи ащ къыщегъэжьагъэу ынаIэ нахь къыттет хъугъэ.
— ШъуилэжьапIэ ыцIэр «Пщынэцех». Сыда ар шъугу къэзыгъэкIыгъэр?
— Ары гъэшIэгъонэу къэIу. «Пщынэ» тIомэ адыгэ пщынэ зэIэщ закъор арэп къикIырэр. Ар шыкIэпщын, Iэпэпщын. ЗэкIэ къыхеубытэ. Ар къытэкIоу тлъытагъэ, зэ къапIоми, шъхьэм къенэжьы, — зэдырагъаштэ зэныбджэгъухэм
КIалэхэм непэ шыкIэпщынэм фэшъхьафэу пхъэкIычхэр, пхъэтIаркъор ашIы. Iэпэпщынэр ашIынэу рахъухьэрэмэ ащыщ, джащ фэдэу адыгэ пщынэ зэIэщ­ми ишIыкIэ къызIэкIагъэхьанэу фаех.
— Джыдэдэм тIэ къыхьырэп нахь, тфэмышIышъунэу щытэп, — аIо кIалэхэм. — Адыгэ пщынэр пшIыным къинышхо пылъ. Ау Iофэу тшIэрэмкIэ ар тфызэшIокIыныр кIэух мурадэу зыфэдгъэуцужьырэр ары. Непэ талъэхъу ар зышIышъухэрэм. Тыхэмыукъорэмэ, ар зыIэ къыхьырэ Адыгеим исыжьэп. Хьэлъэкъуае аужырэр дэсыгъ. НыбжьыкI нэмыIэмэ, щыIахэп. Мары мы шыкIэпщынэм ыуж тызехьэм, зы кIэлакIэ тыIукIагъэп, тызэуалIэрэр зэкIэ ныбжь хэкIотагъэх. Ар непэ гумэкIыгъо ин.
— Адэ, джы Iофэу шъушIэрэмкIэ бэкIэ къышъущыгугъыщтых. Пшъэ­дэкIыжьышхо шъуиIэ хъугъэ. Шъу­къыгъащтэрэба?
— Хьау, тыкъыгъащтэрэп. Зыгорэ тфэмышIэнэу щытэп. Джыдэдэм тфызэшIомыкIынкIи мэхъу, ау етIанэ тIэ къы­хьыщт. Адыгэ пщынэри джащ фэд. Джыдэдэм тфэшIырэп, ау уахътэ горэ зытешIэкIэ, ари тиIэщт. Мы лъэпкъ мэкъэмэ Iэмэ-псымэхэм ауж тызихьагъэм щегъэжьагъэу тфызэпымыгъэфагъэ къы­хэкIыгъэп. ТищыIэныгъэкIэ ар тэ тиIоф шъыпкъэу щытын фае, — аIо кIалэхэм.
Зэшъэогъухэр зылажьэхэрэр илъэс хъугъэ ныIэп, ары нахь мышIэми, зэлъа­шIэнхэу игъо ифагъэх. Республикэм имузыкальнэ дунай щылажьэхэрэр яуа­лIэх, хьэкIапIэ афэкIох, лъэпкъ лэжьыгъэу тиIэр къэзыухъумэщт, лъызыгъэ­кIотэщт ныбжьыкIэхэр тиIэхэ зэрэхъугъэхэм лъэшэу щэгушIукIых. Адыгэ къуа­ем ия 14-рэ фестивалэу рекIокIыгъэм Амиррэ Амэрбыйрэ хэлэжьагъэх. Теуцожь районым игъэлъэгъопIэ щагу къагъэдэхагъ. ЯIэшIагъэхэр къызэрэщагъэлъэгъуагъэхэм дакIоу, яшыкIэпщынэ макъи щагъэIугъ. Непэ кIалэхэм мурадышхохэр ашIых. Республикэми, районми гугъэпIэшIухэр арапхых. ЗаушъомбгъунымкIэ апэрэ лъэбэкъури ашIыгъах. Урысые ныбжьыкIэхэм алъэныкъокIэ къэралыгъо грантым икъыдэхын хэлажьэх. Ар къадэхъумэ, нахь псынкIэу, лъэшэу Iоф зышIэрэ станокыкIэ ащэ­фыщт, ащ ишIуагъэкIэ ашIырэ Iэмэ-псымэхэм япчъагъэ хагъэхъощт. Непэ зы шыкIэпщынэм ишIын сыхьат 18 пэIохьэ. Иеупсэжьыни, бзэпсым иегъэкIужьыни, макъэм итегъэпсыхьани зышIырэр ежь кIалэхэр ары.
— Ары, хэзыбзыкIырэ псэолъакIэу, фэдипшIыкIэ нахь псынкIэу Iоф зышIэрэр тщэфы тшIоигъу, — еIо Амэрбый. — Тегъэфагъэу зэришIырэри джащ фэдэуи лъэшы. Ар тиIэ зыхъукIэ, тилэжьакIэ дгъэлъэшын тлъэкIыщт. Джа зишIыкIэ къызIэкIэдгъахьэ тшIоигъо Iэмэ-псымэхэри етIанэ тшIышъущтых.
— Шъыпкъэр пIощтмэ, районыр лъэ­шэу къыддэIэпыIэ. Грантым икъыдэхын тызэрэхэлажьэрэм фэшъхьафэу, джы мы тызчIэс гаражым пэмычыжьэу лэжьэпIэ унэ тфэхъущт псэуалъэ район пащэм къытитыгъ. «Джы шъузчIэсыр цIыкIуба, джащ шъукIожьыщт» ыIуагъ ыкIи Iофхэр зэкIэдгъахьэхэмэ, сымэджэщыр зычIэтыгъэ унэу амыгъэфедэу щытым «Пщынэцехыр» тхьыжьыщт, — гушIо макъэкIэ къыхегъахъо Амир.
Псэуалъэр ины, къатитIу мэхъу, ау зэшъэогъухэр ащ къыгъащтэхэрэп, мурадышхохэр зыфашIыжьых. Къадэхъурэм, Iофэу ашIэрэм гухахъоу хагъуатэрэм дакIоу лъэпкъым, цIыфхэм ар ящыкIагъэу зэрэщытым кIуачIэ къареты. Анахь шъхьаIэр — анэхэр къелыдыкIых, зэкIэри афызэшIокIыщтэу яцыхьэ зытелъыжь.
Анцокъо Ирин.