Iоныгъом и 15-м къыщыублагъэу и 21-м нэс къалэу Шъачэ лъэхъаным диштэрэ журналистикэм ия ХХIХ-рэ форумэу «Зэрэ Урысыеу-2025-рэ» зыфиIорэр щэкIо. Мы сэнэхьатым рылэжьэрэ нэбгырэ 15 фэдизым Адыгеим тикIыгъэу ащ тыхэлажьэ.

Къыхэгъэщыгъэн фае илъэс 29-м гъэ къэс тижурналистхэр къакIохэу къыхэ­кIыгъ, ау мыщ фэдиз тыхъоу тиреспуб­ликэ тикIэу апэр тыхэлэжьэнхэу зэрэхъу­гъэр. Ар зишIушIагъэр Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къызэрэддыригъэштагъэр ары — республикэм икъэбарлъыгъэIэс амалхэм япащэхэмкIэ илъэсым икъихьэгъум къызытIокIэм, тащыщмэ къыраIотыкIыгъ районхэм ащылажьэхэрэри мы Iофтхьабзэм хэлажьэхэ зэрашIоигъор. ЯхъопсапIэ бэмэ къадэхъугъ ыкIи ахэм амал яI федеральнэ къэбарлъыгъэIэс амалхэм къарыкIыгъэхэм нэIуасэ афэхъунхэу, десэу къатыхэрэр зыпкъырагъэхьанхэу, яIоф­шIэн шIэныгъакIэхэр щагъэфедэнхэу. ШIоигъоныгъэр шъхьэихыгъэ къэзышIыгъагъэр КIубэ Любовь, Шэуджэн районым изыкI къэбарлъыгъэIэс гупчэ ипащэ.

— БэшIагъэ мыщ сыкъакIо зысшIоигъуагъэр, ау тикъэбарлъыгъэIэс амал муниципальнэу зэрэщытым пае мылъку тыщыкIэщтыгъ. Адыгеим и ЛIышъхьэ тыкъызэхихи къыддыригъэ­штагъ, районым мылъку къытфыхигъэкIи, джы мары мыщ тыщыI, тишIэныгъэхэм ахэтэгъахъо, тэщ фэдэ журналистхэу нэмыкI шъолъырхэм Iоф ащызышIэхэрэм нэIуасэ тафэхъун, тишIэныгъэхэм ахэдгъэхъон амал тиI. Сицыхьэ телъ мы зэпстэури къызэрэтшъхьэпэжьыщтым, — къыIуагъ КIубэ Любовь.
Iофтхьабзэр тыгъуасэ къызэIуахыгъ, ащ журналист 700 фэдиз хэлажьэ.
«Нейрохъытыухэм къэбарлъыгъэIэс амалхэр зэрэзэблахъухэрэр», «Гъэзетэу мыкIодыжьыхэрэр зыфэдэхэр», «Шъо­лъыр­хэм якъэбарлъыгъэIэс политикэ ыкIи ахэм къэралыгъо IэпыIэгъоу арагъэгъо­тырэр», «Хэбзэгъэуцугъэр умыукъоу социальнэ хъытыухэр зэрэзепщэщтхэр» — мыщ фэдэ шъхьэ зиIэ десэхэр ыкIи нэмыкIыбэр форумым къыдыхэлъытагъ. Мафэ къэс Iофтхьэбзи 10 — 12 фэдиз зэхащэ: Iэнэ хъураехэр, егъэджэнхэр, къэгъэлъэгъонхэр… А зы уахътэм зэтефэхэрэри щыIэх, шъхьадж зэригъашIэ шIоигъом елъытыгъэу ха­дэшъ, зыдэкIощтыр къыхехы.

Iофтхьабзэр Урысыем ижурналистхэм я Союз зэхещэ, президент грантхэмкIэ фондыр ащ иIэпыIэгъу.
Адыгеим ижурналистхэм я Союз мыгъэ пащэу фашIыгъэ ТIэшъу Светлани къытхэтэу Iофтхьабзэм хэлажьэ, мыщ фэдэ куп хъоу Адыгеим мыгъэ журналистхэр зэрикIыгъэхэм мэхьанэшхо иIэу ащ елъытэ.
— Джыдэдэм сыд фэдэ лъэныкъокIэ зыбгъэзагъэми бэ зэхъо­кIыныгъэу гъашIэм къыздихьырэр, шIыкIэ-амалыкIэу къыхахьэрэр бэдэд. Ащ дакIоу цIыфым зэригъэшIэн фаеу хъурэр бэ. Лъэхъаныр зэхъокIы къэс кIэ горэ тиIофшIэн къыхэхьэ. «Адыгэ макъэр», гущыIэм пае, гъэзет зэкъуагъэмэ, сайт иIэ хъугъэ, ари щыIэныгъэм къыздихьыгъ. Социальнэ нэкIубгъохэри уимыIэ хъущтэп, шэпхъакIэу къэуцугъ. Джыдэдэм цIыфым ыIэмычIэ чIэлъ телефоныр ары къэбарыр къызэрихырэр. ПсынкIэу къэбарыр IэкIэбгъэ­хьан фае уигъэзет къыритхыкIыным, уителевизор еплъыным, псынкIэу узэрэлажьэрэр гурыбгъэIоным пае.
Интернетыр зэкIэми апэ зыгъэфедэу езыгъэжьагъэр цIыфыр ары, хэгъэгум етIанэ къыгуры­Iуагъ ащ щыхъурэ-щышIэрэр мы амалымкIэ бэмэ зэранэбгъэсышъущтыр. Тыфаеми, тыфэмыеми къытфагъэнэфагъ социальнэ нэкIубгъохэр тиIэнхэу. Ахэм узэрадэлэжьэщтым шэпхъабэ пылъ. Адыгеим изакъоми бэ къэбарлъыгъэIэс амалэу итыр. Къэбарыр гъэшIэгъонэу къэптыным зыфэбгъэсэн фае. Еджэн фэе зэпытыр врачхэр арэу аIощтыгъэмэ, джы зэрэ­хъугъэмкIэ, кIэлэегъаджэхэри, политикхэри, журналистхэри еджэзэпытынхэ фае. ШIуагъэ къы­мыхьыщтыгъэмэ, илъэс 29-рэ хъугъэу мы форумыр зэхащэщтыгъэп. Тэ университет тычIэхьажьэу теджэжьыщтэп. Мары кIэу къытхэхьагъ IэрышI акъылыр. Ар етIупщы­гъэу агъэфедэ хъугъэ. Ащи уфырагъэджэнэу хэт программэм юридическэ шапхъэу бэ щызэбгъэшIэшъущтри.
Сэ сигуапэ республикэ Союзым итхьаматэу сызыхъу­гъэм апэрэу мыщ фэдэ куп дахэ къызэрэкIуа­гъэр. Сэ сишIушIа­гъэу бэхэр егуп­шысэнхэ алъэ­кIыщт, ау си­Iахьышхо ащ хэ­лъэп. Ащ фэдэу зэрэхъугъэмкIэ тхьауегъэпсэу етэIо КъумпIыл Мурат. Журналистхэм сыди­гъокIи ынаIэ атезыгъэтырэ ЛIышъхьэ тиI. IэшIэхэп мыщ фэдиз куп Шъачэ къэб­гъэкIонышъ, тхьамафэрэ дэб­гъэсыныр, ау ащ шIуа­гъэу къытыщтыр ешIэшъ ары мы Iофыгъом зыкIыдыригъаштэрэр, — къыIуагъ ТIэшъу Светланэ.

Урысыем ижурналистхэм я Союз итхьаматэу Владимир Соловьевым шIуфэс гущыIэхэмкIэ Iофтхьабзэр къызэIуихыгъ. Апэрэ мафэм ТIэшъу Светланэ ащ нэIуасэ щыфэхъугъ, Адыгеим ижурналистхэм я Союз итхьамэтакIэ Iофыгъоу зэшIуи­хынэу ригъэжьагъэхэмкIэ, игу­хэлъхэмкIэ Владимир Соловьевым дэгощагъ. Лъэпкъ журналистым иеджапIэу республикэ грантым ишIуагъэкIэ Адыгеим щызэхащэнэу рагъэжьагъэр ахэм ащыщ. Владимир Соловьевым ар игъо дэдэу ылъытагъ ыкIи тиреспуб­ликэ ыгукIэ зэрэпэблагъэр игущыIэ къыщыхигъэщыгъ:
— Джыри сыстудентызэ Адыгеим Iоф щысшIэнэу хъугъэ. Лъэ­устэнхьабли джэгу щыIэу сыхэлэжьэгъагъ. ЕтIани, Косовэ адыгэхэр къыращыжьыхэ зэ­хъум Адыгеим сыщыIагъ, рес­публикэм исхэмрэ къыраща­гъэхэмрэ абзэкIэ зэгурымыIохэу къызщыхэкIыщтыгъэм зэдзэ­кIакIоу сахэтэу хъущтыгъэ Хорватием илъэсипшIырэ сызэрэщыпсэугъэм ыкIи бзэр зэрэсшIэрэм ишIуагъэкIэ.
Адыгеим купышхо къикIыгъэу форумым зэрэхэлажьэрэм осэшIу къыфи­шIыгъ Владимир Соловьевым, ар къытхэуцуи, сурэт зытетхыгъ.
Сыд фэдэ бзэкIэ Iоф ошIэми, лъэ­-хъа­ным удимыштэмэ, укIодыжьыгъэм ычIыпI. Джы жъугъэу IэрышI акъылыр къэба­рым икъэтыжьынкIэ агъэфедэ хъугъэ, ащ пае джырэ уахътэм адыгабзэри хагъэхьанэу аублагъ, тиреспублики ащ чанэу хэлажьэ. Тинепэрэ мафэхэм сыда цIыфхэм къыхахырэр — тхыгъэр нахь макIэу, сурэтыр нахьыбэу е видеотехыгъэр ара? Къэбар кIэкIым нахь уасэ зыщыфашIырэ уахът тызыхэтыр, арэу зыхъукIэ, икъэтыжьын нахь гъэшIэгъонэу, пстэури къыриIотыкIэу бгъэ­псын фае. СыдигъокIи, сыд фэдэ лъэхъа­ни журналистыр зылъыкIорэр, зылъычъэ­рэр, къы­­тырихырэр, къыугъоирэр къы­та­джэхэрэм, къытэплъыхэрэм, къы­тэдэIухэ­рэм ашIогъэшIэгъон хъущт къэбарыр ары. Ащ икъэтыкIи зыфэбгъэсэ зэпытын фае.
Адыгеим ижурналистхэм ар чанэу агъэцакIэ, яIофшIэгъоу къэралыгъом ишъолъыр зэфэшъхьафхэм ащыла­жьэхэрэм зэпхыныгъэ адыряIэу зэдэлажьэх (ащкIэ щысэ «Адыгэ макъэр» КъБР-м, КъЧР-м яреспубликэ гъэзетхэу «Адыгэ псалъэмрэ» «Черкес хэкумрэ» илъэсипшIы пчъагъэм ахэтэу зэрэзэдэлажьэхэрэр). Ау зыхъукIэ, сэнэхьатым икуупIэ хэтых, къэбарым ишъыпкъапIэ уплъэкIугъэу, цыхьэ фэпшIынэу къаты, ар гъэшIэгъонэу гъэпсыгъэным феджэ зэпытых.
МэщлIэкъо Саид.
Шъачэ — Мыекъуапэ.