Ижъырэ орэд къэIокIэ лъапсэр зиIэ купэу «Жъыур» зызэхащагъэр илъэс 20 зэрэхъугъэр хегъэунэфыкIы. АР-м илъэпкъ сурэтышIэу, искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэу К. Хь. Лъэцэрыкъом ыцIэ зыхьырэм IорыIуатэмкIэ ифакультет икIэлэегъаджэу ГъукIэ Замудин купым изэхэщакIу. Гъэзетэу «Адыгэ макъэр» ащ дэжь еблэгъагъ, гущыIэгъу фэхъугъ.

ЗэхэщакIом ищыIэныгъэ гъогу
ГъукIэ Замудин мэзаем и 26-м 1953-рэ илъэсым Къэбэртэе-Бэлъкъарым ит къалэу Баксан къыщыхъугъ.
ПIоблэшIыным ишъыпкъэу дэлажьэзэ ГъукIэ Замудин итворческэ гъогу дахэу зыкъызэIуихыгъ. 1985-рэ илъэсым ­СССР-м исурэтышIхэм я Союз аштагъ. 1986-м щегъэжьагъэу Мыекъуапэ щэпсэу, ащ къыщыублагъэу ныбжьыкIэхэм япIуныгъэ-гъэсэныгъэкIэ Iофышхо ешIэ. Адыгэ хэку еджэпIэ-интернатым илъэсыбэрэ щылэжьагъ. Адыгэ республикэ кIэлэцIыкIу еджапIэу К. Лъэцэрыкъом ыцIэ зыхьырэм 2010-рэ илъэсым щыублагъэу щырегъаджэх. ЛIэужыкIэм илъэпкъ шIу ылъэгъоу пIугъэным ар дэлажьэ. Адыгэ лъэпкъ культурэм ибаиныгъэ ухъумэгъэным ыкIи хэхъоныгъэ ышIыным ар ишъыпкъэу пылъ. Адыгэ пIуаблэм ишIыкIи, икIыгъэ лIэшIэгъум щыIэгъэ пщынэ Iэмэ-псымэхэр зэрэпшIыщт­хэри зэригъэшIагъэх. Сурэттехэу зэрэщытыр къызфигъэфедэзэ фольклор-этнографическэ экспедициехэм ахэлэжьагъ. Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Адыгеим арыс къамылапщэхэм, шыкIэпщынаохэм, пIоблэшIхэм заIуигъэкIагъ. ПщынэтIаркъор, къамылыр, гъоу пщынэр, шыкIэпщынэр, Iэгу пхъэкIычыр, Iэпэ­пщынэр дунаим къытыригъэхьажьыгъэх. Мыхэм ежь къызэраригъаIорэм дакIоу ныбжьыкIэхэри фигъэсагъэх. Ахэм ащыщых шыкIэпщынэо-къамылапщэ цIэрыIохэу Нэгъой Заур, КIыкI Хьазрэт, Нэгэрэкъо Казбек, СтIашъу Мадин.
Купым итарихъ, ащ къыкIэлъыкIуагъэхэр
Ижъырэ адыгэ пщынэ Iэмэ-псымэхэр къэзыгъэпсэужьыгъэ «Жъыум» непэ адыгэ лъэпкъ культурэм чIыпIэшхо щеубыты.
— Сыда «Жъыум» икъежьапIэр?
— ОрэдыIо купэу «Жъыур» апэ АР-м и Къэралыгъо филармоние епхыгъэу Iоф ышIагъ, нэужым Адыгэ къэралыгъо университетым тыщылэжьагъ. Купым орэдышъохэм язэгъэфэнкIэ ипащэу Кушъу Светланэ (непэ АР-м культурэмкIэ иминистрэ игуадз) тиIагъ. Ащ хэтыгъэхэм ацIэ къесIомэ сшIоигъу: АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу Нэгъой Заур, Даур Рэмэзан, Чэмышъо Римм, Абыдэ Артур, Абыдэ Ирин, Дыгъу Псынэф, Тыркоо Эрхьан, КIыкI Хьазрэт, СтIашъу зэшхэу Мадинрэ Къэплъанрэ, Гъонэжьыкъо зэшхэу Селимрэ Ахьмэдрэ, Цэй Алый, НатIэкъо Заира, Шагудж Батурай. Мыхэр адыгэм идунай непэ щызэлъашIэх, колледжым имызакъоу, консерваториехэр къаухыгъэх. Апэрэ бзылъфыгъэу купым къыхэхьагъэр НатIэкъо Заира. Къыхэзгъэщмэ сшIоигъу шIушIэ фондэу «Гуфэс» зыфиIорэр IэпыIэгъу къызэрэтфэхъугъэр. Адыгэ орэдыжъхэр къэзыIорэ ансамблэу «Ащэмэзыр», ащ ыуж «Тыжьыныр» зэхэтщагъэх. «Тыжьыным» хэтыгъэх ЛIыбзыу Джантый, Сихъу Джэнэт, Гъогъо Дамир, ГъукIэлI Дианэ, Лъэцэрыкъо Даринэ, Къэлэшъэо ТIахьир, нэмыкIхэри. Мы ныбжьыкIэхэм музыкальнэ купэу «Мыст» джы непэ зэхащагъ. Ижъырэ орэдыжъхэм мэкъэмэ гъэшIэгъон акIагъахьэ, шъошакIэм ралъхьэ. НыбжьыкIэхэм къадиштэрэ шапхъэм орэдышъор ралъхьажьы.
— Сыд фэдэ Iэмэ-псыма бзэпс пщынэхэм анахьыжъыр?
— Бзэпс пщынэмэ анахьыжъыр пщынэтIаркъор ары. Ар ижъыкIэ щыублагъэу тхьэлъэIу Iэмэ-псымэхэм ахалъы­тэ. «Арфа» зыфаIорэм ехьыщыр, пхъэщакъом хашIыкIыщтыгъ. Бзылъфыгъэ Iэмэ-псымэу бэмэ алъытэ, ау къэбархэм зэрахэтымкIэ, хъулъфыгъэ хьакIэщым пщынэтIаркъом къыщырагъаIощтыгъ. Мыщ бзэпс 16 – 18 тетэу хабзэ.
— Iэпэпщынэр сыдигъо адыгэмэ къахэхьагъа?
-Iэпэпщынэр домбрэм фэд. Я ХIХ-рэ лIэшIэгъум ыкIэм адыгэмэ яIэ хъугъэ. ХьакIэщ орэдмэ ар ягъусэщтыгъ. Мыр адыгэ пщынэ Iэмэ-псымэу амыгъэфедэжьэу, ашIокIодыжьыгъэмэ ащыщ. Музей хъарзынэщхэм зэрахэлъым нэмыкIэу, непэ ащ изехьакIэ зыми ышIэжьырэп.
— Сыд фэдэ Iэмэ-псымэхэр адыгэмэ джыри агъэфедэщтыгъэха?
— Пщынэкъэб — мыри Iэпэпщынэм фэдэу музеим щагъэлъэгъорэ Iэмэ-псым. КъызэраIотэжьырэмкIэ, ар къэбым хашIыкIыщтыгъ. Бжыхьэм къэбыр гъу­шъэу, кIэхэр зитэкъужьхэкIэ, тIоу зэгуах­ти, зы кIэлъэныкъом пчэнышъо тыралъашъоти, шыкIэ бзэпс радзэщтыгъ. ШыкIэпщынэм фэдэу пщынэ щабзэкIэ макъэр къырагъэкIы. ХьакIэщ орэдхэр мыщи къыдаIощтыгъэх.
— Адыгэм ыгу къиIукIырэ мэкъа­мэхэр къизыIотыкIырэ шыкIэпщынэм сыда къепIолIэщтыр? ШыкIэпщынэо Iазэхэр тишъолъыр исыгъэха?
— ШыкIэпщынэр хэт ихьакIэщи илъыгъ. Адыгэмэ ацIэ чыжьэу зыгъэIугъэ пщынэ Iэмэ-псымэмэ ар апэ ит. Непэ къызнэсыгъэми зэрахьэ. ШыкIэпщынэо Iэзабэ тичылэмэ адэсыгъ. Ахэм ацIэхэр джы къызнэсыгъэми ащыгъупшэхэрэп: Хъу­тIыжъ Заурбэч, ГъукIэлI Гъэжъуан, КIыкI Аслъанбэч, КIыкI Тембот, Мэрэтыкъо Аслъан, ЛIыф КIэкI, ЛIышIутIэкъо Темыр­къан, Джарымэкъо Тыркубый, нэмыкIхэри. Къуекъо Асфар ихьатыркIэ Джэджэхьаблэ дэсыгъэ шыкIэпщынэо Iазэу Джарымэкъо Тыркубый сыIукIэнэу хъугъэ, къэбар гъэшIэгъоныби къысфиIотагъ.
— ШыкIэпщынэ анахь дэгъур сыд фэда?
— Къужъаем, кIаим, ланчъэм ахашIыкIыгъэ шыкIэпщынэхэм мэкъэ анахь дэгъу яIэу алъытэщтыгъэ. «ШыкIэпщынэм иатлас», «Адыгэ къамыл» зыфиIорэ тхылъхэр къыдэзгъэкIыгъэх.
— «Жъыум» ирепертуар хэхьэрэ орэдхэр сыд фэдэха? Апэрэ альбомыр сыдигъо къыдэжъугъэкIыгъа?
— Апэрэ CD альбомыр 2007-рэ илъэ­сым, ятIонэрэр — 2008-м, ящэнэрэр — 2010-м къыдэдгъэкIыгъэх. Зы дискым хьакIэщ орэдхэр, ятIонэрэм лэгъунэ орэдхэр атеттхагъэх. Альбомхэр япчъа­гъэкIэ мини 4-м ехъущтыгъэти, Тыркуем, Сирием, Иорданием, Европэм арыс адыгэхэм нахьыбэр ащэфыгъ. Орэди 100 фэдиз тирепертуар хэхьэ. Дискхэм якъыдэгъэкIынкIэ IэпыIэгъу къытфэхъугъэх Барцо Руслъанрэ ЛIыбзыу Аслъан­рэ, Едыдж Мэмэтрэ Чэтэо Ибрахьимрэ.
— Ижъырэ орэдхэм сыд фэдэ мэхьана яIэр?
— Ижъырэ орэдхэр «Жъыум» къеIох, цIыфхэм ащыгъупшэжьыным нэсыгъэхэм псэ къапытэгъэкIэжьы. Орэдыжъ пэпчъ хъишъэ гъэшIэгъон пылъ. Ахэр къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм алъыдгъэIэсынхэм тыпылъ.
— Орэдэу хъарзынэщым къыхэшъу­хыжьхэрэм зэхэмыфыгъэ гущыIэхэр къахэфэха?
— Ащ фэдэ гущыIэхэм адэлажьэх шIэныгъэлэжьэу, филологие шIэныгъэ­хэмкIэ докторэу, адыгэ IорIуатэм иугъо­якIоу, профессорэу, АКъУ-м адыгэ тарихъымрэ культурэмрэкIэ икафедрэ ипащэу Унэрэкъо Раерэ шIэныгъэлэжьэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Паштэ Мадинэрэ.
— Ижъырэ лъэпкъ орэдхэр цIыфхэм алъыгъэIэсыгъэнымкIэ «Жъыум» сыда ышIэрэр.
— Тятэжъ пIашъэхэм ялъэхъан аусыгъэ орэдхэр щыIэныгъэм къыхэхы­гъэх. Усэхэр хъугъэ-шIагъэхэм атехыгъэх. Титарихъ нахьышIоу тшIэным, дгъэлъэпIэным афэшI лъэпкъ жэрыIо творчест­вэм гукIэ зыфэтэгъазэ. Зэман чыжьэмэ къапкъырыкIыгъэ орэдыжъхэр ныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэгъон.

Лъэпшъыкъо
Фатим.