Ны-тыхэм зэIукIэгъухэр адашIых
АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ ны-тыхэм язэIукIэхэр районхэм ащызэхищэнхэр ригъэжьагъ.
Зыныбжь имыкъугъэхэм бзэджэшIагъэхэр зэрэзэрахьэхэрэм ипчъагъэ 2024-рэ илъэсым, ыпэрэхэм ягъэпшагъэмэ, хэпшIыкIэу зэрэхэхъуагъэр ары ащ ушъхьагъу шъхьаIэ фэхъугъэр.
Iофтхьабзэм АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ, прокуратурэр, УФ-м СледствиехэмкIэ и Комитет следствиехэмкIэ и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэр, зыныбжь имыкъугъэхэм яIофхэмкIэ ыкIи яфитыныгъэхэр къэухъумэгъэнхэмкIэ чIыпIэ комиссиехэр, гъэсэныгъэм иучреждениехэр ащ къыхэлажьэх.
Мы тхьамафэм а IофшIэныр Тэхъутэмыкъое районым щырагъэжьагъ. Блыпэ мафэм, Iоныгъом и 8-м, поселкэу Инэм игурыт еджапIэу N 2-м щыкIуагъэм АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ иминистрэу Евгений Лебедевыр, гъогурыкIоныр щынэгъончъэнымкIэ Къэралыгъо инспекцием ипащэ игуадзэу, полковникэу Едыдж Мурат, Тэхъутэмыкъое районым ипрокурор иIэпыIэгъу шъхьаIэу Едыдж Фатимэ, УФ-м СледствиехэмкIэ и Комитет следствиехэмкIэ и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм и Тэхъутэмыкъое межрайон отдел иследователь шъхьаIэу, юстицием имайорэу ГъукIэлI Мурат, район администрацием гъэсэныгъэмкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу Хъоткъо Зарэ хэлэжьагъэх.
Зыныбжь имыкъугъэхэм бзэджэшIагъэ зэрамыхьаным, ежьхэм мыхъунэу къадэмызекIонхэм афэшI анахьэу анаIэ зытырагъэтын фаехэм ащ щатегущыIагъэх. Евгений Лебедевым къызэриIуагъэмкIэ, 2023-рэ илъэсым зыныбжь имыкъугъэхэм зэрахьагъэу бзэджэшIэгъэ 67-рэ хэбзэухъумакIохэм зэхафыгъ, 2024-м а пчъагъэр 106-м нэсыгъ. ГущыIэм пае, икIыгъэ илъэсым зихэхъогъухэм автомашинэр Iуафыгъэу гъогогъу 14-рэ агъэунэфыгъ. Ащ ыпэрэ 2023-м ащ фэдэ зыпари къыхэкIыгъагъэп. 2025-рэ илъэсым иапэрэ илъэсныкъо зыныбжь имыкъугъэхэм бзэджэшIэгъэ 37-рэ зэрахьагъ. Нэбгырэ 31-у уголовнэ пшъэдэкIыжь зытыралъхьагъэхэм ащыщэу 21-р гурыт еджапIэхэм ачIэсыгъэх, нэбгыри 7-р еджэщтыгъэхэп, IофшIапIи Iутыгъэхэп.

— УзыгъэгумэкIын Iофым зэрэхэлъыр пчъагъэхэм къаушыхьаты, — къыIуагъ министрэм. — Зыныбжь имыкъугъэхэм тыгъоным, наркотикхэр хэбзэнчъэу зэрагъэзекIохэрэм, цIыфхэр зэрагъапцIэхэрэм япхыгъэ бзэджэшIагъэхэр зэрэзэрахьэхэрэм имызакъоу, террористическэ организациехэм ахэщагъэ мэхъух, ащ фэдэ Iофхэм зэрадырагъаштэрэр шъхьэихыгъэу къизыIотыкIыхэрэр къахэкIых. Ащ фэшI къыткIэхъухьэхэрэм тызэрапылъыр нахь дгъэлъэшын фае.
Зихэхъогъухэм бзэджэшIагъэ зэрахьагъэу анахьыбэу зыщагъэунэфыгъэхэм Тэхъутэмыкъое районыр ащыщ. 2023-рэ илъэсым нэбгырэ 16-мэ яIоф зэхафыгъагъ, 2024-м а пчъагъэр 27-рэ хъугъэ. Республикэр зэрэщытэу пштэмэ, зыныбжь имыкъугъэу уголовнэ пшъэдэкIыжь зытыралъхьэгъэ нэбгырэ 73-м щыщэу 32-р мы муниципальнэ образованием игурыт еджапIэхэм ачIэсыгъэх. БзэджэшIагъэр зыщызэрахьэгъэ уахътэм зихэхъогъу нэбгыри 3-р еджапIэм кIощтыгъэхэп, IофшIапIи Iутыгъэхэп.
Евгений Лебедевым гъэсэныгъэм иучреждениехэм кIэлэцIыкIум, зихэхъогъум иегъэджэнкIэ, ипIун-лэжьынкIэ пшъэдэкIыжьэу ахьырэр зэрэтыримыхырэр къыхигъэщызэ, ны-тыхэри нахь чанэу къыхэлэжьэнхэ фаеу зэрэщытым къыкIигъэтхъыгъ.
— Сабыйхэм пыщэгъоу яIэхэм, купэу зыхахьэхэрэм шъори лъэшэу шъунаIэ атежъугъэтын фае, — къыIуагъ ащ. — БзэджэшIагъэ зэрахьанэу агу къэмыкIыным, ащ фэдэ зышIэхэрэм акIырымыплъынхэм афэшI зыпарэми фэмыгъэзагъэхэу охътэ лые къафыхэмыкIыным мэхьанэ иI. Ау ащ къикIырэп гъэпсэфыгъо ятымытынэу, ау ар шIуагъэ хэлъэу зэрагъэкIощтым тыпылъын фае.
Зихэхъогъухэр зыхэлэжьэрэ хъугъэ-шIагъэу гъогухэм атехъухьэхэрэм япчъагъи уигъэгумэкIынэу щыт. Министрэми, нэужым къэгущыIагъэхэми ар къыхагъэщыгъ. ПстэумкIи ащ фэдэу хъугъэ-шIэгъэ 73-рэ 2024-рэ илъэсым Адыгеим игъогухэм ащагъэунэфыгъ. Ащ щыщэу зыныбжь имыкъугъэхэм ямысагъэ зыхэлъыр 25-р ары. Нэбгырэ 65-мэ шъобжхэр хахыгъэх, нэбгыри 8 ахэкIодагъ. Телефонхэм анэ атырамыхэу макIох, наушникхэр аIугъэнагъэх, гъогур зыщызэпачырэм пэблагъэу автомашинэу къакIорэм лъыплъэхэрэп.
Ащ нахь мымакIэу гумэкIыгъо къеты ны-тыхэм якIалэхэм спортивнэ мотоциклэхэр зэрафащэфыхэрэр нахьыбэ зэрэхъугъэм. Ахэр гъогурыкIоным фытегъэпсыхьагъэхэп, зыныбжь имыкъугъэхэр хэгъэкIыри, нахьыжъхэмкIи гъогум щыгъэзекIогъуаехэу щытых. ЗэIукIэм къызэрэщаIуагъэмкIэ, мазэм зэ зихэхъогъур ащ фэдэ мотоциклэ тесэу гъогу хъугъэ-шIагъэм хэфэ.
Ащ имызакъоу, зыныбжь имыкъугъэм автомашинэр езытырэ ны-тыхэр щыIэх. Щысэу къахьыгъ Кощхьэблэ районым иеджапIэхэм ащыщ зихэхъогъур рулым кIэрысэу зэрэкIощтыгъэр. Ны-тыхэу ащ фэдэ шIухьафтын зисабый фэзышIыхэрэм, рулыр ритэу гъогум къытезытIупщыхьэхэрэм ар зэрэмыщынэгъончъыр джыри зэ агу къагъэкIыжьыгъ.
— ТисабыйхэмкIэ тэ, ны-тыхэр ары, щысэтехыпIэ хъухэрэр. Арышъ, тылъэсыми, рулым тыкIэрысми гъогурыкIоным ишапхъэхэр дгъэцакIэхэу ядгъэлъэгъун фае, — къыIуагъ Едыдж Мурат къызэгущыIэм. — Ным исабый ыIапэ ыIыгъэу шапхъэхэр ыукъохэзэ гъогум зэпырыкIэу бэрэ тэлъэгъу. Джащ фэд, ным е тым кIэлэцIыкIур къыдисэу мачъэ, лъэсрыкIом гъогу ритырэп, скоростым регъэхъу, нэмыкI шапхъэхэр еукъох.
Ар зылъэгъурэ сабыим гъогурыкIоным ишапхъэхэр зэримыгъэцэкIэщтхэр къыдгурыIон фае.
КIэлэцIыкIухэм, зихэхъогъухэм ятелефонхэм ны-тыхэр алъыплъэнхэм, интернет нэкIубгъоу къызэIуахыхэрэм, зызщатхыхэрэм, зыкIэупчIэхэрэм, пыщэгъоу ащыряIэхэм анаIэ атырагъэтыным мэхьанэшхо зэриIэри зэIукIэм къыщыхагъэщыгъ. ХэбзэухъумэкIо къулыкъухэм ялIыкIоу къэгущыIагъэхэм къызэраIуагъэмкIэ, наркотикхэр зыщыIуагъэкIырэ щапIэхэр интернетым нахьыбэ щыхъугъэх. Ахэм зихэхъогъухэр лъэшэу зыIэпащэх, къин хэмылъэу ахъщэ къагъэхъэным рагъэнэцIых. Ащ фэдэмэ ахэщагъэхэу уголовнэ пшъэдэкIыжьэу илъэс пчъагъэхэр зытыралъхьагъэр макIэп.
Джащ фэдэу терроризмэм, экстремизмэм афэзыщэрэ интернет нэкIубгъохэр бэ хъугъэх. Зыныбжь имыкъугъэу, джыри зиакъыл мыуцугъэр ахэм ахахьэмэ, охътэ кIэкIым агъэдэIонкIэ щынагъо. Статистикэм къызэригъэлъагъорэмкIэ, ахэм ахэщагъэхэри зыныбжь имыкъугъэхэм къахэкIых.
А зэпстэумэ уакъыпкъырыкIымэ, кIэлэцIыкIухэм, зихэхъогъухэм ятелефонхэм лъэшэу унаIэ атетыныр шIокI зимыIэ Iофэу зэрэщытыр джыри зэ нафэ къэхъу.
АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэи и Министерствэ къызэрэщаIуагъэмкIэ, къэкIощт тхьамафэм мыщ фэдэ зэIукIэгъухэр Красногвардейскэ районым щызэхащэщтых.
ХЪУТ Нэфсэт.