АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэны­гъэмрэкIэ и Министерствэ ны-тыхэм язэIукIэхэр рай­онхэм ащызэхищэнхэр ри­гъэжьагъ.

Зыныбжь имыкъугъэхэм бзэджэ­шIагъэхэр зэрэзэрахьэхэрэм ипчъагъэ 2024-рэ илъэсым, ыпэрэхэм ягъэпшагъэмэ, хэпшIыкIэу зэрэхэхъуагъэр ары ащ ушъхьагъу шъхьаIэ фэхъугъэр.
Iофтхьабзэм АР-м хэгъэгу кIоцI Iоф­хэмкIэ и Министерствэ, прокуратурэр, УФ-м СледствиехэмкIэ и Комитет следст­виехэмкIэ и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэр, зыныбжь имыкъугъэхэм яIофхэмкIэ ыкIи яфитыныгъэхэр къэухъумэгъэнхэмкIэ чIыпIэ комиссиехэр, гъэсэныгъэм иучреждениехэр ащ къыхэлажьэх.
Мы тхьамафэм а IофшIэныр Тэхъутэмыкъое районым щырагъэжьагъ. Блыпэ мафэм, Iоныгъом и 8-м, поселкэу Инэм игурыт еджапIэу N 2-м щыкIуагъэм АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ иминист­рэу Евгений Лебедевыр, гъогурыкIоныр щынэгъончъэнымкIэ Къэралыгъо инспекцием ипащэ игуадзэу, полковникэу Едыдж Мурат, Тэхъутэмыкъое районым ипрокурор иIэпыIэгъу шъхьаIэу Едыдж Фатимэ, УФ-м СледствиехэмкIэ и Комитет следствиехэмкIэ и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм и Тэхъутэмыкъое межрайон отдел иследователь шъхьаIэу, юстицием имайорэу ГъукIэлI Мурат, район администрацием гъэсэныгъэмкIэ и Гъэ­IорышIапIэ ипащэу Хъоткъо Зарэ хэлэ­жьагъэх.
Зыныбжь имыкъугъэхэм бзэджэшIагъэ зэрамыхьаным, ежьхэм мыхъунэу къа­дэмызекIонхэм афэшI анахьэу анаIэ зытырагъэтын фаехэм ащ щатегущыIагъэх. Евгений Лебедевым къызэриIуагъэмкIэ, 2023-рэ илъэсым зыныбжь имыкъугъэхэм зэрахьагъэу бзэджэ­шIэгъэ 67-рэ хэбзэухъумакIохэм зэха­фыгъ, 2024-м а пчъагъэр 106-м нэсыгъ. Гущы­Iэм пае, икIыгъэ илъэсым зихэхъогъу­хэм автомашинэр Iуафыгъэу гъогогъу 14-рэ агъэунэфыгъ. Ащ ыпэрэ 2023-м ащ фэдэ зыпари къыхэкIыгъагъэп. 2025-рэ илъэ­сым иапэрэ илъэс­ныкъо зыныбжь имыкъугъэхэм бзэ­джэшIэгъэ 37-рэ зэрахьагъ. Нэбгырэ 31-у уголовнэ пшъэдэкIыжь зыты­ралъхьагъэхэм ащыщэу 21-р гурыт еджапIэхэм ачIэсыгъэх, нэбгыри 7-р еджэщтыгъэхэп, IофшIапIи Iутыгъэхэп.

— УзыгъэгумэкIын Iофым зэрэхэлъыр пчъагъэхэм къаушыхьаты, — къыIуагъ министрэм. — Зыныбжь имыкъугъэхэм тыгъоным, наркотикхэр хэбзэнчъэу зэрагъэзекIохэрэм, цIыфхэр зэрагъапцIэхэрэм япхыгъэ бзэджэшIагъэхэр зэ­рэзэрахьэхэрэм имызакъоу, террористи­ческэ организациехэм ахэщагъэ мэ­хъух, ащ фэдэ Iофхэм зэрадырагъаштэрэр шъхьэихыгъэу къизыIотыкIыхэрэр къа­хэкIых. Ащ фэшI къыткIэхъухьэхэрэм тызэрапылъыр нахь дгъэлъэшын фае.
Зихэхъогъухэм бзэджэшIагъэ зэрахьагъэу анахьыбэу зыщагъэунэфыгъэхэм Тэхъутэмыкъое районыр ащыщ. 2023-рэ илъэсым нэбгырэ 16-мэ яIоф зэхафы­гъагъ, 2024-м а пчъагъэр 27-рэ хъугъэ. Республикэр зэрэщытэу пштэмэ, зы­ныбжь имыкъугъэу уголовнэ пшъэ­дэ­кIыжь зытыралъхьэгъэ нэбгырэ 73-м щыщэу 32-р мы муниципальнэ образованием игурыт еджапIэхэм ачIэсыгъэх. БзэджэшIагъэр зыщызэрахьэгъэ уахътэм зихэхъогъу нэбгыри 3-р еджапIэм кIощтыгъэхэп, IофшIапIи Iутыгъэхэп.
Евгений Лебедевым гъэсэныгъэм иучреждениехэм кIэлэцIыкIум, зихэ­хъо­гъум иегъэджэнкIэ, ипIун-лэжьынкIэ пшъэ­дэкIыжьэу ахьырэр зэрэтыримыхырэр къыхигъэщызэ, ны-тыхэри нахь чанэу къыхэлэжьэнхэ фаеу зэрэщытым къыкIигъэтхъыгъ.
— Сабыйхэм пыщэгъоу яIэхэм, купэу зыхахьэхэрэм шъори лъэшэу шъунаIэ атежъугъэтын фае, — къыIуагъ ащ. — БзэджэшIагъэ зэрахьанэу агу къэмыкIыным, ащ фэдэ зышIэхэрэм акIырымыплъынхэм афэшI зыпарэми фэ­мыгъэзагъэхэу охътэ лые къафыхэмы­кIыным мэхьанэ иI. Ау ащ къикIырэп гъэ­псэфыгъо ятымытынэу, ау ар шIуагъэ хэлъэу зэрагъэкIощтым тыпылъын фае.
Зихэхъогъухэр зыхэлэжьэрэ хъу­гъэ-шIагъэу гъогухэм атехъухьэхэрэм япчъа­гъи уигъэгумэкIынэу щыт. Министрэми, нэужым къэгущыIагъэхэми ар къыха­гъэщыгъ. ПстэумкIи ащ фэдэу хъугъэ-шIэгъэ 73-рэ 2024-рэ илъэсым Адыгеим игъогухэм ащагъэунэфыгъ. Ащ щыщэу зыныбжь имыкъугъэхэм ямысагъэ зы­хэлъыр 25-р ары. Нэбгырэ 65-мэ шъобж­хэр хахыгъэх, нэбгыри 8 ахэкIодагъ. Телефонхэм анэ атырамыхэу макIох, наушникхэр аIугъэнагъэх, гъогур зыщызэпачырэм пэблагъэу автомашинэу къакIорэм лъыплъэхэрэп.
Ащ нахь мымакIэу гумэкIыгъо къеты ны-тыхэм якIалэхэм спортивнэ мотоциклэхэр зэрафащэфыхэрэр нахьыбэ зэрэхъугъэм. Ахэр гъогурыкIоным фытегъэпсыхьагъэхэп, зыныбжь имыкъу­гъэхэр хэгъэкIыри, нахьыжъхэмкIи гъогум щыгъэзекIогъуаехэу щытых. ЗэIукIэм къызэрэщаIуагъэмкIэ, мазэм зэ зихэ­хъогъур ащ фэдэ мотоциклэ тесэу ­гъогу хъугъэ-шIагъэм хэфэ.
Ащ имызакъоу, зыныбжь имыкъугъэм автомашинэр езытырэ ны-тыхэр щыIэх. Щысэу къахьыгъ Кощхьэблэ районым иеджапIэхэм ащыщ зихэхъогъур рулым кIэрысэу зэрэкIощтыгъэр. Ны-тыхэу ащ фэдэ шIухьафтын зисабый фэзышIыхэрэм, рулыр ритэу гъогум къытезытIуп­щы­хьэхэрэм ар зэрэмыщынэгъончъыр джы­ри зэ агу къагъэкIыжьыгъ.
— ТисабыйхэмкIэ тэ, ны-тыхэр ары, щысэтехыпIэ хъухэрэр. Арышъ, тылъэсыми, рулым тыкIэрысми гъогурыкIоным ишапхъэхэр дгъэцакIэхэу ядгъэлъэ­гъун фае, — къыIуагъ Едыдж Мурат къызэгущыIэм. — Ным исабый ыIапэ ыIыгъэу шапхъэхэр ыукъохэзэ гъогум зэпырыкIэу бэрэ тэлъэгъу. Джащ фэд, ным е тым кIэлэцIыкIур къыдисэу мачъэ, лъэсрыкIом гъогу ритырэп, скоростым регъэхъу, нэмыкI шапхъэхэр еукъох.
Ар зылъэгъурэ сабыим гъогурыкIоным ишапхъэхэр зэримыгъэцэкIэщтхэр къыдгурыIон фае.
КIэлэцIыкIухэм, зихэхъогъухэм ятелефонхэм ны-тыхэр алъыплъэнхэм, интернет нэкIубгъоу къызэIуахыхэрэм, зызщатхыхэрэм, зыкIэупчIэхэрэм, пыщэгъоу ащыряIэхэм анаIэ атырагъэтыным мэхьанэшхо зэриIэри зэIукIэм къыщыхагъэщыгъ. ХэбзэухъумэкIо къулыкъухэм ялIыкIоу къэгущыIагъэхэм къызэраIуагъэмкIэ, наркотикхэр зыщы­IуагъэкIырэ щапIэхэр интернетым на­хьыбэ щыхъугъэх. Ахэм зихэхъогъухэр лъэшэу зыIэпащэх, къин хэмылъэу ахъ­щэ къагъэхъэным рагъэнэцIых. Ащ фэ­дэмэ ахэщагъэхэу уголовнэ пшъэдэ­кIыжьэу илъэс пчъагъэхэр зытыралъхьагъэр макIэп.
Джащ фэдэу терроризмэм, экстремизмэм афэзыщэрэ интернет нэкIуб­гъохэр бэ хъугъэх. Зыныбжь имыкъу­гъэу, джыри зиакъыл мыуцугъэр ахэм аха­хьэмэ, охътэ кIэкIым агъэдэIонкIэ щынагъо. Статистикэм къызэригъэлъагъо­рэмкIэ, ахэм ахэщагъэхэри зыныбжь имыкъугъэхэм къахэкIых.
А зэпстэумэ уакъыпкъырыкIымэ, кIэ­лэцIыкIухэм, зихэхъогъухэм ятелефонхэм лъэшэу унаIэ атетыныр шIокI зимыIэ Iофэу зэрэщытыр джыри зэ нафэ къэхъу.
АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэи и Министерствэ къызэрэщаIуагъэм­кIэ, къэкIощт тхьамафэм мыщ фэдэ зэIукIэгъухэр Красногвардейскэ районым щызэхащэщтых.
ХЪУТ Нэфсэт.