Гъэщ уиунэ итмэ, дэрмэн унэм илъэу елъытэ къуаджэу Аскъэлае щыпсэурэ Тыгъужъ Мариет. Ащ илъэс 64-рэ ыныбжь, лIэшIэгъуныкъом къуае рехы. Ащ ифестивалэу илъэс 14 хъугъэу Адыгеим щызэхащэрэм хэлэжьэнэу зегъэхьазыры. «Адыгэ макъэр» бысымгуащэм дэжь еблэгъагъ, ащ гущыIэгъу фэхъугъ.

Мариет Аскъэлэе гурыт еджапIэр къыухи, Краснодар дэт медицинэ училищым щеджэзэ, Тыгъужъхэм яунагъо ныбжьыкIэ дэдэу къихьагъ. Еджэныр къызеухым къоджэ еджапIэм фельдшерэу щылэжьагъ. Унагъом гъэщ хэкIыр икIа­сэу, былымхэр ыхъухэу къычIэкIыгъ. Нысэ ныбжьыкIэм чэмыр ыщыным, къуаер рихыным зафигъэсагъ.
Зэшъхьэгъусэхэр зызэкIыгъухэр илъэс 44-рэ хъугъэ. Унагъор зэрэбаир ахъщэр, дышъэр арэп, ар зыгъэпсырэ цIыфхэр ары. Руслъанрэ Тэмарэрэ пшъэшъитIурэ кIалэрэ зэдапIугъ. ЦIыфыгъэ шэпхъэ дахэхэм — шIулъэгъум, гукIэгъум, шъыпкъагъэм уарыгъозэн, лъытэныгъэ зэфыуиIэн зэрэфаер агурагъэIуагъ. Япшъашъэхэу Заримэрэ Фатимэрэ бын унэгъо дахэхэр яIэх. ЯкIалэу Рэмэзан къыщагъ, ны-тыхэм акIэрыс, зэгурыIохэу зэдэпсэух.
— Сигуащэу Хьалимэт бэмэ сафигъэ­сагъ. ЦIыф кIуапIэу, гъомылапхъэр хьакIэм пагъохэу дэрмэнышхо илъэу Тыгъужъхэм яунагъо щыт. Гъогоу сызытырагъэуцуагъэм сытетэу непи сэпсэу, джы синысэцIыкIоу Бэллэ ар лъегъэкIуа­тэ, — къеIуатэ бысымгуащэм.
Лъэпкъым ишэн-хабзэхэр, изытет защыбгъэгъуазэ пшIоигъомэ, ащ ишхыныгъохэр зыфэдэхэр зэбгъэшIэнхэ фаеу Тэмарэ елъытэ. Адыгэ къуаер идэгъугъэкIэ апшъэ щыI, ар тыди щызэлъа­шIагъ. Урысыем ианахь гъомылэпхъэ хэхыгъэу зыцIэ къыраIорэмэ ар ащыщ. Адыгее закъор ары адыгэ къое шъыпкъэр зыщырахырэр.
Лъэпкъым ишхыныгъо шъхьаIэ фэгъэхьыгъэ Iофтхьэбзэ иным хэлэжьэнэу Тэмарэ игъэкIотыгъэу зыфегъэхьазыры. Адыгэ къое анахь IэшIур изыхыщтым, ащ хэшIыкIыгъэ гъомылэпхъэ зэфэшъхьафхэмкIэ фестивалым щызэнэкъокъу­щтхэм бысымгуащэр ахэлэжьэщт.
— Мыгъэ апэрэу, Адыгэкъалэ ыцIэкIэ, къуаем имэфэкI сыхэлэжьэнэу зысэгъэ­хьазыры. Фестивалым мэхьанэшхо иI, адыгэ лъэпкъым икультурэ ибаиныгъэ, ишхыныгъо зэфэшъхьафхэр хьакIэхэм ятэгъэлъэгъух, джащ фэдэу ныбжьыкIэхэм тикультурэ нэIуасэ зыфашIы. ТэркIи ащ шIогъэ гъэнэфагъэ пылъ — тызщымыгъуазэ горэ зэдгъэшIэн, ныбжь зиIэу ащ хэлажьэхэрэм такIырыплъын, завод инхэм къарыкIырэ IэпэIасэхэм гущыIэгъу тафэхъун, — еIо Тэмарэ.
— Къуае ипхыным ищыкIагъэр щэрэ къоепсырэ ныIэп. Щэм щэташъхьэ дэгъу телъмэ, тхъу цIынэм фэдэу къое дэгъу хэкIыщт. Щэм фэхъущт къоепсыр цIыкIу цIыкIоу хэпкIэн фае, игъорыгъоу ащ къырихыным фэшI. Щэр къэбгъажъо хъущтэп, къуаер пытэ мыхъуным пае къоепсыр кIэпфызыкIыщэ хъущтэп. Уищи, уимашIуи, уикъоепси, щыгъури зэтефэнхэ фае. Сигуащэ иягъэу, лIэшIэгъуныкъо зыныбжь бжъалъэм къуаер ресэхы. Пцелым хэшIыкIыгъэ къоеихылъэм фэдэ хъун щыIэп, ижъырэ теплъэ зиIэ къое дахэ къырехы, — къеIуатэ Тэмарэ.
Шъолъыр мэхьанэ зиIэ зэнэкъокъум икъоу фэхьазырмэ бысымгуащэм теупчIыгъ.
— Къуаер зыхэсхыщт щэр зыфэдизыщтыр згъэнэфагъэ, литрэ 15-м хэ­кIыщт килограмм пчъагъэр къисыдзагъ, щы­уаныр ыкIи ар зытетыщт щыуанлъа­къор згъэхьазырыгъэх. Джы къоепсым ихэфагъэ тезгъэфэным фэшI фэбапIэм из­гъэуцуагъ. Къоеихыным ишъэфэу мэфэкIым щызгъэфедэщтым хэушъхьафыкIыгъэу сыдэлажьэ, — еIо Тэмарэ.
Унагъор ­ егъэшIэрэ пытапI. Тэмарэрэ Руслъанрэ ялъфыгъэхэм унэгъо кIоцIым фэбэгъэ-IэшIугъэу илъыр зыхашIэу зыкъаIэтыгъ. Унагъом тынчыгъэ илъыным пае ащ ис нэбгырэ пэпчъ щэIагъэрэ гулъытэрэ иIэн фае.
— Шэн-хэбзэ дахэхэр зыщызэрахьэу, зэгурыIоныгъэрэ рэхьатныгъэрэ зэрылъ унагъом сыкъихъухьагъ. Сятэ иунашъо пытагъэ, сянэ иIэдэб дэхагъэ. Сянэ сэркIэ щысэтехыпI, ымакъэ Iэтыгъэу егъашIэм зэхэсхыгъэп. Ар дэрмэнышхо зыпылъ бзылъфыгъ. Гъэщым хэшIыкIыгъэ гъомылапхъэр тиIанэ ренэу тет. Анахьэу сянэ къуаер дэгъоу рехы. Сэ сигукъэкIкIэ мыгъэ зэнэкъокъум хэдгъэ­лэжьэщт, къуаеу рихыщтым осэшI купым ифэшъошэ уасэ къыфишIыным сыщэгугъы, — еIо ипшъашъэу Заримэ.
Пщэрыхьаныр искусствэ шъхьафэу зэрэщытыр бысымгуащэм хегъэунэфыкIы. УкъызхэкIыгъэ лъэпкъым ишхын пшIыныр, уиунагъо къыщебгъэкIокIыныр шэн-хабзэхэм ащыщэу елъытэ. Гъомылэпхъэ къодыеу щымытэу, ар культурэм изы Iахьэу, лъэпкъым идунэететыкIэ къызэригъэнафэрэр къеIо.
— Гъомылапхъэу лъэпкъым ылъ хэхьагъэм ащ ихабзи, ыбзи къегъэнэжьы. Адыгэм игъомылэпхъэ шъхьаIэх къуаер, щэлэмэ хьалыжъор, щыпс-пIастэр. Ахэм яшIын къулаиныгъэ ищыкIагъ. Сигуащэ адыгэ гущыIэжъэу «Щэр мафэ, лыр мыгъо» ыIощтыгъ. Гъэщым гъомылэпхъа­бэ хэошIыкIышъу, лыр зэшIыгъокIэ ошхыжьы. Угу мышIоу уупщэрыхьырэ шхыныгъор IэшIу хъурэп,— еIо Тэмарэ.
Джащ тетэу лъэпкъ шэн-хабзэхэр къыухъумэхэзэ щыIэныгъэм дэлъэбакъо Тыгъужъхэм яунагъо.
Лъэпшъыкъо Фатим.