Top.Mail.Ru

Ижъырэ тарихъым инэпэеплъ тыжьыныр

Image description
Iэшъынэ А.

Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей загъэпсыгъэр илъэсишъэ зэрэхъурэм къыдыхэлъытагъэу «АР-м и Лъэпкъ музей чIэлъ тыжьынхэр» зыфиIорэ къэгъэлъэгъоныр къызэIуахыгъ.

Музеим ифонд щыщ пкъыгъо лъапIэхэу дышъэм, тыжьыным, нэмыкIхэм ахэшIыкIыгъэхэр, бзылъфыгъэ ыкIи хъулъфыгъэ бгырыпххэр, бгъэтелъхьэхэр ыкIи гъэдэхалъэхэр ащ хагъэхьагъэх. Адыгэхэм яювелир искусствэ зыми зэрэфэмыдагъэр, IэпкIэ-лъапкIэу, баеу зэрэщыты­гъэр къэгъэлъэгъоным къеушыхьаты.
Хэтрэ цIыф лъэпкъи икультурэ, идунэезэхашIэ зэхъокIыныгъэхэр фэхъухэзэ щыIэныгъэ гъогум къырэкIо. Ау ижъыкIэ щыIэгъэ Iэмэ-псымэхэр, IэшIагъэхэр лъэпкъым ыгъэкIодыхэрэп.
Лъэпкъ музеим ипащэу Джыгунэ Фатимэ пэублэ гущыIэкIэ Iофтхьабзэр къызэIуихыгъ. Музеим къыкIугъэ гъогур лъэпкъым итарихъ епхыгъэу зэрэщытыр къыхигъэщыгъ, ащ итыжьын IэшIагъэхэр угъои­жьыгъэнхэр Iофыгъо шъхьаIэхэм зэращыщыр хигъэунэфыкIыгъ.

Iэшъынэ А.


Адыгеим итарихъ лIэшIэгъу чыжьэхэм къызэращежьэрэр, искусствэ бай ти­лъэпкъ зэриIэр, дышъэм, тыжьыным адэлажьэщтыгъэхэм яIэпэIэсэныгъэ зэрэиныр къэгъэлъэгъоным хэхьэгъэ пкъыгъомэ къаушыхьаты. Пэсэрэ гъучI лIэшIэгъум епхыгъэ пкъыгъохэр хьалэмэтых. Iэлъынхэр, тхьакIумпылъхэр, пшъэ­рылъхэр, бгырыпх Iахьхэр, къамэхэр, хьазырхэр, тыжьын чыIухэр къагъэлъэгъорэ пкъыгъохэм ащыщых. ЗэкIэмэ анахь уасэ зиIэр бзылъфыгъэ ыкIи хъулъфыгъэ бгырыпххэр, бгъэтелъхьэхэр ары. Дышъэпс зэгъэшъогъэ тыжьыным хэшIыкIыгъэхэри ахэтых.
Анахь пкъыгъо цIыкIуми лъэпкъым итарихъ, ишэн-хабзэ къыреIотыкIы. Дышъэ е тыжьын IэшIагъэхэр зыпылъ цIыфым уеплъымэ, ащ итетыгъо, лъэпкъэу къызхэкIыгъэр къыбгурагъаIо.
Ижъырэ тарихъым инэпэеплъ тыжьынхэр непэ Лъэпкъ музеим къыщытэгъэлъагъох. Адыгэхэм сыдигъуи дышъэм нахьи тыжьыным нахь уасэ фашIыщтыгъ. Дышъэр нахь зэхьылIапхъэу алъытэщтыгъэр бзылъфыгъэр ары, тыжьыныр хъулъфыгъэм нахь ыгъэфедэщтыгъ. IэпэIасэхэм аIэ къычIэкIыгъэ пкъыгъохэр зэрэдунаеу агъэшIагъо. Музеим ихъарзынэщ хэлъ пкъыгъохэу дышъэмрэ тыжьынымрэ ахэшIыкIыгъэхэр цIыфмэ алъэгъуным фэшI непэрэ къэгъэлъэгъоныр къызэIутхыгъ, къы­Iуагъ музеим шIэныгъэхэмкIэ иIофышIэ шъхьаIэу, археологэу Тэу Аслъан.
Тыжьыным хэшIыкIыгъэ пкъыгъохэр лъэпкъым инэпэеплъых, адыгэ искусствэм идышъэ кIэных. Зыми фэмыдэ лъэпкъ нэшанэхэр тыжьын пкъыгъохэм ахэолъэгъукIы. IэшIагъэхэр непэрэ уахътэм зэрэдиштэхэрэр умыгъэшIэгъон плъэкIырэп.
Адыгеим иблэкIыгъэ чыжьэ ыкIи тыжьыным хэшIыкIыгъэ пкъыгъо зэфэшъхьафхэм яшъэфыбэ зэрагъэунэфы­гъэр цIыфэу къекIолIагъэмэ къаIуагъ.
Тарихъыр нахь дэгъоу зэзыгъашIэ зышIоигъо зекIохэр музеим иIофышIэхэм аIукIагъэх, ахэм къэбар гъэшIэгъонхэр къафаIотагъэх.
Къэгъэлъэгъоныр илъэсым ыкIэм нэс зэIухыгъэщт.
Лъэпшъыкъо Фатим.