Творческэ цIыфым исэнаущыгъэ къызэрэна­фэрэр зэфэшъхьаф. Зым исабыигъом къы­щегъэжьагъэу ар къыхэщы, адрэм щыIэныгъэм зэригъэуцорэ чIыпIэхэм зыкъызэIурагъэхы. ЯтIонэрэмэ ащыщ IэпэIасэу Болэкъо Щэбан.

Гипсым хэшIыкIыгъэ пкъыгъо­хэм яшIын ар фэIаз. Еджэным, ыужкIэ IофшIэным къыдэфэрэ зэпыугъохэр къыз­фигъэфедэ­хэзэ, щагухэм архитектурнэ псэолъэ цIыкIухэр ащызыгъэ­псыхэрэм IэпыIэгъу афэхъузэ, ежьми а сэнэхьатыр къызIэкIигъэхьагъ. Непэ а лъэныкъомкIэ Iоф ышIэжьырэп, ау исэнаущыгъэ нэмыкI лъэ­ныкъом зигъэзагъ — унэм ибгъэуцон, ар зэрыбгъэдэхэн плъэкIыщт пкъы­гъохэу адыгэ лъэпкъ нэшанэ зиIэхэр гипсым хешIыкIых.
Сэри Болэкъо Щэбан зысшIагъэр бэшIагъэп. Лъэпкъ Iэпэщысэхэм яцехэу ар зыхэтым ителеграм-нэкIубгъо иIэшIагъэ къызырагъахьэм, зэу нэплъэ­гъур зыфищагъ. Адыгэ хапIэр ащ мазэм ыкIоцI ришIыхьагъ. «Сыдэу даха, гукъэкI гъэшIэ­гъо­­на!» сIуагъэ ыкIи ар ыгу къэ­зы­гъэкIыгъэр зэзгъашIэ сшIоигъо сыхъугъ.

— КIалэ горэм сурэт къысигъэлъэгъугъ мазэм ыкIоцI чылэ итэу. Ар 3D-кIэ етIанэ кIишIыкIыжьыгъэу слъэгъугъэ. Мы Iоф­шIагъэр ащ сыгу къыгъэ­кIыгъ. Мазэм ыкIоцI адыгэ хапIэр щызгъэпсыгъ, къушъхьэшхоу ТхьачI ащ ыкIыб дэзгъэуцуагъ, псынэр, коныр, чыжьэплъапIэр, шыкур дэзгъэуцуагъэх, шхъонтIэгъакIэр бэу къесшIэкIыгъ. Упсэ­лъыхъо зыхъукIэ пфэшIэщтэу зы пцIы горэ яоIоба е къыуаIоба? «Мазэм унэ пфизгъэуцощт» оIо­кIэ зыгорэм ышIошъ хъуна? Мары, сэ изгъэу­цуагъ (мэщхы Щэбан).
Щэбан Адыгеим зыщыпсэурэр илъэсибл хъугъэ. Джащ фэдизкIэ узэкIэIэбэжьмэ, илъэс 50 ыныбжьэу Тыркуем къи­кIыжьыгъ. ПсэолъэшIыным, унэ гъэуцуным хэтэу непэ мэлажьэ. IофшIэным ижъотыпIэ зызэпыурэм, чъыIэ лъэхъаным, гухахъо зыхигъотэрэ творчествэм нахь хъуаоу зыфегъазэ.
— Адэ, сыда Мыекъуапэ дэпшIыхьащтыр? Зы сыхьат ущысэгъэсы зы шхэпIэ Iупэм, тIо уIусэгъэсы, мафэ къэс ущысыщтэп ныIа? ЕтIанэ къалэм дэпшIыхьан бгъотыжьырэп. Арышъ, сиIэпэIэсэныгъэ зэщтегъэу фэдэу сиI. Унэм сы­зихьажькIэ зыгорэм сыпылъын фае. Ащ ыуж сетыфэ уахътэр зэрэкIорэри сшIэрэп, гупшысэхэри стырегъэух, кIуачIэ къысеты, — еIо Щэбан.
АМ: Щэбан, хэкум сыдэущтэу укъэкIожьынэу ипхъухьагъа, сыда утезгъэгушIухьагъэр?
— Хэкум елъытыгъэу шъо шъуидунэееплъыкIэ фэдэп хэхэс адыгэхэм яIэр. Шъо шъу­къыщыхъугъ, арышъ, къыжъу­гурыIорэп. Тэ мыщ тыпэIап­чъэ­зэ, хэкур тынэгу къыкIагъэу­цуагъ, тысабыйзэ тыкIагъэхъо­псыгъ, шIу тагъэлъэгъугъ.

АМ: Сыд фэдэу хэкур унэ къыкIагъэуцуагъа?
— Мэзыр, псыр ихъоеу ары. Къушъхьэхэм ягугъу бэрэ ашIыщтыгъ. СыкъызэкIожьым лъэ­гуахэм сыкъифагъ (мэщхы Щэ­бан).
Нахь ныбжьыкIаIоу, я 90-рэ илъэсхэм, Щэбан хэкум къакIоу хъугъэ. Ащ дэжьым бэхэр къе­лъэIухэти, чIы Iэбжыб зырызхэр афызыдищэщтыгъ. Хэкум къырахыгъэ чIыгур къашъхьэхэм анагъэсыщтыгъ, унэм рагъэ­лъыщтыгъ. Джы ежьым фэдэу къакIохэуи, чIыгу зыдэзыхьы зышIоигъохэм хэку мыжъохэр зыдарегъэхьых.
— Сэ сыкъакIо зэхъум, хэкум къикIыжьыгъэхэр зылъэгъугъэ лIыжъ-ныожъхэр джыри псэу­гъэх. Ахэр къыкIэлъэIугъэхэу чIы Iэбжыбыбэ зыдэсщагъ. Ащ елъытыгъэу, сыкъызэкIожьым сегупшыси, тыкIозэ тызэлъэпэ­кIэорэ мыжъохэри зыдыращымэ хъунэу слъытагъэ. Ахэри хэкум щыщых, — еIо IэпэIасэм.
Янэжъ-ятэжъхэм, янэ-ятэхэм хэкум фэгъэхьыгъэ къэбарэу, адыгэ пшысэу, къэбарыжъэу Щэбан къыфаIуатэщтыгъэхэр куоу зыхищагъэх. А пстэур непэ итворчествэкIэ къыхэкIыжьы. Ипкъыгъо пэпчъ лъэпкъ шэн-­ха­бзэхэм, зэфыщытыкIэхэм, щы­IэкIэ-псэукIэм афэгъэхьыгъ, итарихъ къаIуатэ. ИкIасэу бэрэ зызфигъазэрэр нарт эпосыр ары. Ащ фэгъэхьыгъэ къэбархэр ицIыкIугъом къыфаIотэ­жьыгъэу зэришIэрэм имызакъоу, ежьыри томиблым зэрэщытэу еджагъ. Ащ къыхэхыгъэ сурэтэу ышIыгъэри макIэп. Ахэм ащыщ нарт Беданэкъо къэмапэм къыщышъоу гипсым хишIыкIыгъэ IофшIэгъэшхор.
АМ: Ащ фэдиз нарт лIыхъужъ заулэм Беданэкъор сыда къазкIыхэпхыгъэр?
— Къэбарым гъэшIэгъонэу хэт. Саусэрыкъо нарт щыуан нэзым къыщышъуагъэу заIом, ежьыр къэмапэм къыщышъуагъ. ТIур ренэу зэпыщытыщтыгъэх.
АМ: Беданэкъом нахь удехьыха?
— Хьау. Саусэрыкъо нахь Iушэу сэлъытэ. КIахэхэм тхьагъэпцIэу аIо, ау сэ Iушэу сеплъы. Сэ нарт эпосым щыщэу анахьэу сыгу рихьырэр Сэтэнэе гуащэр ары. Ар нартхэм яупчIэжьэгъугъ, Iофыгъохэр зэ­кIэ рахьылIэщтыгъэх, ау сенэгуе Сэтэнаер нэбгырэ заулэ хъущтыгъэу, сыда пIомэ зэфэ­шъхьафэу къэбархэм ахэсэлъа­гъо. Нахьыбэм тшIэрэр Саусэрыкъо ян, ау эпосым узеджэрэм, нэмыкI Сэтэнаехэр къы­хэогъэщых.
Джащ фэдэу Щэбан иIоф­шIагъэ пэпчъ гупшысэ куу хэлъ. Лъэпкъым итарихъ, изэхэтыкIэхэм, ишэн-хабзэхэм уигу­пшысэ афащэ, хэтрэ адыги ышIэн фаеу, ау IэкIэкIыгъэ го­рэм унаIэ тырыуагъадзэ. Iэпэ­Iасэм, ежь къызэриIорэмкIэ, иIофшIагъэхэр ыщэхэрэп. ЕшIы­хэшъ, шIухьафтынэу ареты, ащ гухахъо хегъуатэ. Ау иIэшIагъэ­хэм яплъы зышIоигъохэм Iэпэ­Iасэхэм яунэ ахэр чIалъэгъонхэ алъэкIыщт. Унэр къыгъэдахэу дэпкъхэм апылъагъэх, чIыпIэ зэфэшъхьафхэм ащызэбгырыгъэуцукIыгъэх. Ащ ышIыгъэ лIэкъо чъыгэу адыгэ тамыгъэхэр зыпышIыхьагъэхэу, зы дэпкъы­шхо щызыубытырэри Щэбан иIэшIагъ. IэпэIасэхэм яунэ къы­зызэIуахырэм тефэу шIухьафтынэу афишIыгъ, зэдэлэжьэхэрэ IэпэIасэхэм ялIэкъо тамыгъэхэр тырашIыхьагъэх. Ежьыри лъэпкъ Iэпэщысэхэм яцех хэтэу чанэу мэлажьэ. Iофтхьэ­бзэ зэфэшъхьафхэм ахэлажьэ, мастер-классхэр зэхещэх. А пстэу­мэ адакIоу IофшIэгъакIэхэми адэлажьэ. Непи кIэу зыгорэм Iоф дешIэ, ау ышъхьэ къырихыгъэп. ЗиухыкIэ гъэбы­лъыгъэ мыхъущтэу тыкъыгъэ­гугъагъ.
Анцокъо Ирин.