Лъэпкъым къыхэкIыгъэ акъылышIо-губзыгъэ дэдэу, усэкIо цIэрыIоу Теуцожь Цыгъо къызы­хъугъэр илъэси 170-рэ хъугъэ. Ар икъуаджэу Гъобэкъуае ыкIи зэфэдэкIэ Адыгеим щыха­гъэунэфыкIыгъ.

«Адыгэ лъэпкъым иусэкIо губзыгъ» зэреджагъэхэр АР-м и Лъэпкъ тхылъеджа­пIэ краеведениемрэ литературэм­рэкIэ иотдел къыщагъэхьазырыгъэ тхылъ къэ­гъэ­лъэгъоным. Отделым иIофышIэ хъуп­хъэхэу Айтэчыкъо Рузанэ, Унэрэкъо Джэнэт, Пэнэшъу Руслъан ащ дэлэ­жьагъэх.
УсакIом ищыIэныгъэ ыкIи итворческэ гъогу къизыIотыкIырэ тхылъ зэфэшъхьафхэр, журналхэр, статья дэгъухэу Теуцожь Цыгъо ехьылIагъэхэр, литературоведческэ ыкIи журналист тхыгъэ­хэр мэкIаиплIым атетыгъэх. ШышъхьэIум и 20-м лъэпкъ литературэр, тхылъыр, ежь Теуцожь Цыгъо зыфэдагъэр, иусэкIа­гъэр зышIэмэ зышIоигъо тхылъеджэхэр, ныбжьыкIэхэр ыкIи ныбжь зэфэшъхьафхэм арытхэр тхылъеджапIэм ихьэкIагъэх, ашIогъэшIэгъонэу къэгъэлъэгъоным зыфагъэнэIосагъ.
Теуцожь Цыгъо еджэгъэ-гъэсэгъагъэп, ау Тхьэм къыхилъхьагъэу усэныр ыкIи къэIотэныр хэлъыгъ.
Адыгэ гущыIэм ыкIуачIэ зэхишIэ­щтыгъ ыкIи екIоу сыдигъуи ыгъэфедэн ылъэ­кIыщтыгъ. Цыгъо игупшысэ мэщ бэгъуа­гъэу, щыIэныгъэм хэшIыкIышхо зэрэфыриIэр мыгъуащэу, къыIутэкъущтыгъ. ЗыкIи хэукъощтыгъэп, сыдигъуи шъыпкъэм тыригъафэщтыгъ. Ары. Теуцожь Цыгъо дунэежъым ыкIи дунэякIэм — лъэхъанитIум ащыпсэугъэ губзыгъэшху.
Исабыигъо-кIэлэцIыкIугъо ащ зи тхъа­гъо хэлъыгъэп. Ятэ лэжьэным ылажьи, пасэу лIагъэ, яни быныр епIуфэ бэ кIэхэкIыгъэр, дунэежъыр джарэу къэцпэнагъ.
Цыгъо янэ зэлIэм ежьым илъэс 15 ыныбжьыгъэр. ПэкIэкIыгъэу, ыщэчыгъэр зэкIэ ыусыгъэхэм къащыриIотыкIыгъ.
Уахътэр, зэманыр хьылъагъэх, гуихыгъэх. Ау ежь Цыгъо Тхьэм къыхилъхьэгъэ акъыл-Iушыгъэм, усэным ыкIи орэдусыным хищыжьыгъ. Сабый дэдагъ цуао ыш игъусэу янэ ыгъакIо зэхъум; джа лъэхъанми, мо кIэлэ сабыим зы гугъэ нэф цIыкIу горэ ыбгъэ лъачIэ илъыгъ. Нахь зыкъызеIэтым ыбзи, ихабзи, игулъыти, иорэди нахь зыкъызэ­Iуахыгъ. Цыгъо шыкIэпщынэо Iэзагъ, шъошIэ дэгъугъ, къэбарIотэ-орэдыIуагъ, ежь фэдэ нэмыкIыбэм къахэщыщтыгъ. Дэгъури дэири зэхифэу, игущыIэ тамэ лъэшыгъ.
Анахьэу усакIом зиIотэжьыгъэр Совет хабзэм илъэхъан. ХэбзакIэм лъэшэу ищыкIэгъагъэх цIыф акъылышIохэр. Джащыгъум, адыгэ лъэпкъэу ишэн-ха­бзэкIэ, идунэелъэгъукIэкIэ къахэщырэм къыхэкIыгъэ нахьыжъ бзашIом, Iушым хэбзакIэм ынаIэ тыридзагъ, ащ фэдэ губзыгъэхэм адеIэгъэныр игъоу ылъэгъугъ. Мы уахътэм Гъобэкъуае кIэлэегъаджэу агъэкIогъэгъэ Хьаткъо Ахьмэд зыфэдэ джы нэс ымылъэгъугъэ усакIоу Теуцожь Цыгъо IукIагъ. НэбгыритIур псынкIэу зэгурыIуагъ, зым адрэр къыригъэкъужьыщтыгъ. Цыгъо — лъэпкъ усэкIуагъ, Хьаткъор — еджэгъэ-гъэсэгъагъ, усэкIо-тхэкIо ныбжьыкIагъ.
Цыгъо итворческэ гупшысэ ухъумэгъэнымкIэ ыкIи лъапсэ ыгъотынымкIэ IэпыIэгъу ин фэхъугъэр адыгэ тхакIоу Кэстэнэ Дмитрий. ЗэкIэ Цыгъо къыIорэр — усэхэр, поэмэхэр исекретарэу фитхыщтыгъэх. Ежь Кэстанэри Цыгъо фэт­хагъ, джаущтэу «Орэдым тамэ къы­гокIэ» зыфиIорэ тхылъыр къыдэкIыгъ.
Теуцожь Цыгъо усэхэм ямызакъоу, тарихъ поэмэхэу «Пщы-оркъ зау», «Мафэкъо Урысбый» «Родинэр» зыфиIохэрэр, патриотическэ усэ шIагъохэр ыкIи ипсыхъо нашхъоу Пщыщэ фызэхилъхьагъэр къыIозэ атхыжьыгъэх. Лъэпкъ усакIом поэтическэ тэмэ пытэ ыгъотыгъ, ыIотэжьыгъ. Къэралыгъом адыгэ усэкIошхом ипроизведениехэм, щыIэкIакIэу къакIорэм зэрэдыригъа­штэрэм осэшIу къафишIыгъ. Мы зэкIэ къэсIуагъэр тхылъ къэгъэлъэгъоным къыреIотыкIы. Адыгэхэр щэIэфэхэ, усакIом ыцIи щыIэщт.
Мамырыкъо
Нуриет.