Илъэсэу итым ижъо­ныгъокIэ мазэ къы­щыублагъ КIыкI Артур ­Iахьзэхэлъ предприя­тиеу «Полиграф Юг» зыфиIорэм итхьаматэу Iоф зишIэрэр. ЗэIу­хыгъэ Iахьзэхэлъ хъыз­мэтшIапIэм ишапхъэмэ атекIыжьи 2024-рэ илъэсым щегъэжьагъэу типографиер Адыгэ ­Республикэм иеу ­хъужьыгъэ.

Типографие Iофхэм — гъэ­зетхэм, тхылъхэм якъыдэ­гъэкIын — ямызакъоу, предприятием иунэ нэкIхэр бэ­джэн­дэу сатыушIхэм аретых. Ари федэкъэкIуапIэ фэхъу. СатыушIыным пылъ зэхэщэ­кIуи 100-м ехъумэ предприя­тием иунэ нэкIхэм ащыщхэр бэджэндэу афегощых, ащ ызыныкъу пIоми хъунэу гъэ­дэхэным ииндустрие фэла­жьэх, шхэпIэ инэу тIу типографием иунэ чIэт. ТхьамэтакIэм къызэриушыхьаты­рэм­кIэ, гъэзети, тхылъи — зэкIэ къыдагъэкIырэм федэу къафихьырэр макIэ. ГущыIэм пае, лъэпкъ тхакIоу МэщбэшIэ Исхьакъ къызыхъугъэр илъэс 95-рэ зэрэхъугъэм ехъулIэу къыдагъэкIыгъэ тхы­лъым мэзитIо Iоф дашIагъ.
«Iэмэ-псымакIэхэр щыIагъэ­­хэмэ, ар бэкIэ нахь псынкIэу, тхьамафэкIэ къыдэдгъэкIыщтыгъэ», — еIо Артур. Сыд фэдэ хэутын Iофэу агъэца­кIэрэри ащ фэд — уахътэу ыхьырэр бэ. Ары къэс IофышIэмэ ямэзэ лэжьапкIи, коммунальнэ фэIо-фашIэхэм ауаси атын фаеу мэхъу. «Гу­щыIэм пае, гъэрекIо сомэ миллион 35-рэ типографие фэIо-фашIэхэмкIэ къэдлэ­жьыгъэмэ, дгъэкIуагъэр миллион 55-рэ. СатыушIмэ бэ­джэндыпкIэу къатыгъэ ахъщэм ишIуагъэкIэ тызэпэ­Iухьажьыгъ, чIыфэм тыхэ­хьагъэп», — къыхигъэщыгъ КIыкI Артур.

ЩыIэныгъэр ыпэкIэ зэрэлъыкIуатэрэм фэдэу, технологие амалхэми лъэшэу ахахъо. Джырэ уахътэм Iоф зышIэрэ типографие пэрытхэм тхылъыпIэм имызакъоу, ламинатым, целлофаным, нэмыкI материалхэм Iоф адашIэ, шIыкIэ-­амалыкIэхэр агъэфедэх — ахэр уахътэм къыгъэуцурэ шапхъэх. ШэпхъакIэхэм адештэшъухэмэ, ащ епхыгъэ Iофтхьэбзэ зэкIэлъыкIоу зэшIуахын фаехэм афэгъэ­хьыгъэ упчIэхэр типографием ипащэ фэдгъэзагъэх.
— Артур, 2025-рэ илъэсым предприятиеу узипащэм ­ыныбжь илъэси 104-рэ хъугъэ, Iэмэ-псы­мэу чIэтхэм язытет сыд фэда, ягъэфедэн уахътэ икIыгъэба?
— ХъызмэтшIапIэм цехиплI иI: монтажнэр, зыщыхаутырэр, тхылъхэр зыщызэкIадэрэр, офсетнэр. Нэбгырэ 60 фэдизмэ Iоф ащашIэ. Анахь Iэмэ-псымэ ныбжьыкIэу чIэтыр къыздагъэкIыгъэр 1994-рэ илъэсыр ары. Ащ гъэзетыр къы­­хеуты. Ау иамалхэр процент 500-у гъэфедэгъахэх. НэмыкI Iэмэ-псымэу це­хым чIэтхэр къызщыдагъэкIыгъэхэр ГДР-р, мыщ фэдэ къэралыгъуи щыIэжьэп, ар 1989-рэ илъэсым зэхэзыжьыгъ. Непэ нэс къэплъытэмэ, илъэс 35-м ехъурэ Iоф ышIагъ. Гъэфедэн пIалъэу пылъыр илъэ­си 10 — 15. Сыд Iэмэ-псымэхэм Iоф языгъашIэрэр? ЦIыфхэр зэрапылъхэр, зэрафэсакъыхэрэр, къэкъутэхэмэ, зэрагъэцэкIэжьыхэрэр ары. Къыдамыгъэ­кIыжьырэ пкъыгъохэр къафядгъэшIыжьызэ тадэлажьэ, сыда пIомэ тиIофшIэн зэпыу хъущтэп. Гъэзетым, гущыIэм пае, стратегическэ мэхьанэ иI, мафэ къэс къыхэтыутын, цIыфхэм къэбар жъугъэм икъэкIуапIэу аIэкIэхьан фае. Ар тымыгъэцакIэмэ хъущтэп. Илъэс 40-м ехъурэ Iутыгъэ IофышIэхэр тиIэх. ГущыIэм пае, технологхэу Ирина Щербаковар, Тать­яна Ширшовар, хэзыутыхэу Валентина Манаковар, Низами Гамидовыр, наборщикэу Жанета Аветян, копировщикэу Татьяна Писаренкэр, зэдэзыдэрэ машинэм имашинистэу Надежда Майоровар, зыупкIэтэрэ машинэхэм ямашинистэу ЛIыбзыу ФатIимэт. Ахэм шIэны­гъэу, IэпэIэсэныгъэу яIэм уасэ фэшIыгъуай. Джащ фэд тхылъхэм якъыдэгъэкIыни. Ахэр зыщэфыхэрэр нахьыбэ хъугъэ. Тхылъхэм анахьыбэу зыщяджэхэрэ шъо­лъырхэм Адыгеир ахэхьэ. Аужырэ илъэ­сищым зэлъашIэрэ маркетплейсхэм (Оzon фэдэхэм) яамалхэр агъэфедэхэзэ тхылъэу цIыфхэм къарагъэхьыхэрэм япчъагъэ лъэшэу хэхъуагъ. Тхылъым икъыдэгъэкIыни зэхъокIыныгъэ хьалэмэтхэр хэбгъэхьан плъэкIыщт, электроннэ шапхъэм итэу, едэIушъунхэу зыпшIыкIэ, ар цIыфхэм, анахьэу нэжъ-­Iужъхэу зынэ къащыкIагъэхэм, къафэфедэщт. Ащ фэ­дэхэри умышIышъунэу щытэп, ау непэ тхылъыпIэм нэмыкI Iоф датшIэрэп. Шэп­хъэ зыбгъупшIыкIэ Iоф тэшIэ, шIыкIэ-­амалыкIэхэр 50-м нэд­гъэсынхэу тыфай.

— Чэщ-зымафэм гъэзет тхьапша къыхэшъуутырэр?
— Гъэзет мини 10 фэдиз. «Адыгэ макъэм», «Советскэ Адыгеим» (правительствэм игъэзетитIу, къэлэ ыкIи район гъэзетхэр) афэдэу пIэлъэ гъэнэфагъэкIэ къыдэкIыхэрэр — 11, пIалъэ зимыIэу къыдэкIыхэрэм афэдэу 5 къы­хэтэуты, ахэм ащыщ, гущыIэм пае, «Ша­псыгъ» зыфиIорэ гъэзетыр. Тпэгъу­нэгъу Шытхьэлэ ыкIи партийнэ гъэзетхэр джащ фэдэу къыхэтэутых. Ахэм якъыдэгъэкIынкIэ шъо зэмышъогъухэри тэгъэфедэх.
— ХъызмэтшIапIэм сыд фэдэ зэхъокIыныгъа къежэрэр?
— Типографиер къэлэ гупчэ шъыпкъэм ит. Лениным ыцIэ зыхьырэ пчэгур зэрагъэкIэжьыгъэр шъолъэгъу. Ащ къеуцокIыгъэ унэхэри шъуашэу щытынхэ фае. ЗекIоу республикэм икъэлэ шъхьаIэ къеблагъэхэрэм алъэгъущтым мэхьанэшхо иI. АР-м и ЛIышъхьэ унашъо къытфишIыгъэу, предприятиер зычIэт унэм игъэцэкIэжьынрэ унашъхьэм изэблэ­хъунрэ атефэщт мылъкур къэзыгъэлъэгъощт тхылъхэм ягъэхьазырын игъэ­кIотыгъэу Iоф дэтэшIэ. Нэужым, ахъщэ къызатIупщыкIэ, гъэцэкIэжьын инхэр тыублэщтых. Тэри къэдлэжьырэм зэрэ­хэдгъэхъощтым тыпылъ, гъэцэкIэжьынхэм апэIудгъэхьан тиIэн фае, тиамалкIэ тыхэлэжьэщт. Илъэс 50-м къехъугъэу предприятиер зычIэт унэм гъэцэкIэ­жьынхэр фашIыгъэп, илъэсийкIэ узэ­кIэIэбэжьмэ унашъхьэр агъэцэкIэжьыгъагъ. Мыекъуапэ непэ унэе типографиеу плIы фэдиз дэт. Ахэм шIыкIэ-­амалэу яIэхэмкIэ къыттешъыжьыгъэх. Тэ хабзэм тырий. Ауж тыкъинэ хъущтэп, апэ титын фае. Мэхьанэшхо зиIэ лъэныкъохэм ащыщ адыгабзэкIэ тхылъхэр къызэрэдэдгъэкIырэр. Мары адыгэ ­къуаем ифестиваль къэблагъэ. Амал тиIагъэмэ, баннерхэр, буклетхэр къыдэд­гъэкIыщтыгъэх. Метрих-блы зишъомб­гъогъэ полимернэ пленкэмэ типогра­фиемэ джы Iоф адашIэ — ахэр шIыкIэ-амалыкIэхэм ащыщых. Къуаер къыдэзыгъэкIыхэрэм я Союз илIыкIохэм бэмышIэу саIукIэнэу хъугъэ. Типографием сызэрипащэр зашIэм, «пленкэм, вакуумнэ упаковкэхэм Iоф адэшъошIа?» аIуи къысэупчIыгъэх. Тэ ащ фэдэ амал тиIэгоп.
Iэмэ-псымэ 48-у чIэтым механическэу Iоф ашIэ, I5-м IэкIэ уадеIэзэ Iоф яогъа­шIэ. Ахэм язытет къэттхыхьагъ ыкIи пра­вительствэм зэфэхьысыжьхэр ­еттыгъ.
— Iэмэ-псымакIэхэр тыда къыз­дишъущыщтхэр?
— Мыхэм язэблэхъун зы мафэкIэ пфэшIыщтэп. Илъэсырэ ныкъорэ ащ ыхьыщт. Китай изаводышхомэ тащыIагъ. Ахэр инновациехэмкIэ пстэуми апэ ишъыгъэх. Мыекъуапэрэ къалэу Цуанджоу зыфиIорэмрэ зэкъош зэпхыныгъэ­хэр зэдыряIэнхэу зэзэгъыгъэх. Мэлылъфэгъу мазэм лIыкIо куп тыхъоу ащ ты­щыIагъ. Тыхьазыр хъумэ Iэмэ-псымакIэхэр типографием пае къытфыдагъэкIыщтых, IофшIэнышхоу тапэ илъмэ ар зэу ащыщ.
— Тпэгъунэгъу шъолъырхэм шъуа­дэлажьа, ахэм апае зыго­рэхэр къыхэшъоутха?
— Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-­Щэрджэсым, Дагъыстан апае зэреджэхэрэ тхылъхэр, шIэныгъэ литературэр бэу къыдэтэгъэкIы. Тхылъ миным къыщыублагъэу минищым нэсэу къафыхэтэуты. Экземпляри 100, 30 нахьыбэ фэмыехэри IудгъэкIыжьыхэрэп, тадэлажьэ. «Торги» зыфаIорэ сатыу шапхъэхэмкIэ зэрэлажьэхэрэм Iофыр къегъэхьылъэ, Iофым игъэцэкIэн мэфи 10 — 15 фэдиз ныIэп зэзэгъыныгъэмкIэ къыпалъхьэрэр. Тэ ащ фэдэу псынкIэу къыхэтыутынэу амал тиIэгоп, Iэмэ-псымэу тиIэхэм нахь псынкIэу Iоф тагъашIэрэп. Арэу щытми, IофшIэным тыщыкIэрэп. ЖъоныгъуакIэм студентхэм ядипломхэр къыхэтэутых. Чъэпыогъум нэс еджапIэхэм апае тхылъхэр къыдэдгъэкIыщтых.
ЗэкIэмэ анахь мэхьанэ зиIэр — ти­хъызмэтшIапIэ ыцIэ дахэкIэ шъолъырхэм ащызэлъашIэ. Ар тиIофышIэхэм яшIу­шIагъ. Предприятием илъэсишъэм къе­хъугъэу Iоф зэришIэрэм щытхъоу къы­лэжьыгъэм къыщытымыгъэкIэныр, ына­пэ тетымыхыныр пшъэрылъ шъхьаIэмэ ащыщэу згъэнэфагъэ. Илъэс пчъагъэхэм къэтыухъумэгъэ шIыкIэ-амалхэм хэхъоныгъэхэр афэтшIызэ тылъыкIотэныр типшъэрылъ. Апэ тызчIэт унэмкIэ тыублэнышъ, гъэцэкIэжьын игъэкIотыгъэхэр тшIыщтых, нэужым Iэмэ-псымэхэр зэрэзэблэтхъущтым тыдэлэжьэщт. А зэпстэур чэзыу-чэзыоу зэрэзэшIотхыщтыр тэгъэ­нафэ. НыбжьыкIэхэр типографием къы­Iухьэхэ, щылажьэхэ ашIоигъэу тшIын фае. Ныбжь зиIэхэу шIэныгъэ зэгъэу­Iугъэ зыIэкIэлъ тиIофышIэхэм ахэр агъэсэнхэу тащэгугъы. Уахътэм зыдедгъаштэзэ зы­зэтхъокIыщт, тылъыкIотэщт.
Тэу Замир.